محبوبترینها
آشنایی با سایت قو ایران بهترین سایت آگهی و تبلیغات در کشور
بهترین شرکت‌های مهندسی در آلمان
صفر تا صد حق بیمه 1403! فرمول محاسبه حق بیمه
نقش هدایای سازمانی در افزایش انگیزه و تعهد کارکنان
کلینیک پروتز و ساخت اندام مصنوعی دکتر اجرائی
چگونه می‌توانیم با ترانسفر وایز پول جابجا کنیم؟
بهترین مدل‌های [صندلی گیمینگ] براساس نقد و بررسی کاربران
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1804115414
انقلاب اسلامی و گذار به تجدد ایرانی
واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا:
انقلاب اسلامی و گذار به تجدد ایرانی تهران - ایرنا - روزنامه اعتماد روز یکشنبه در یادداشتی با عنوان « انقلاب اسلامی و گذار به تجدد ایرانی » نوشت: پرسش از رابطه و نسبت انقلاب ایران با مدرنیته یکی از مسائل بحث برانگیز در ادبیات مطرح پیرامون انقلاب ایران است.
در ادامه این مطلب آمده است : دیدگاه های موجود در این باره را دست کم درسه مورد می توان جای داد: مدرن یا پیشرو (progressive)، محافظه کار یا پس رو (regressive) و پست مدرن.
از دیدگاه نخست انقلاب ایران با وجود برخی از ناسازگاری ها با مدرنیته در مجموع تحولی در راستای تجدد ارزیابی می شود.
از دیدگاه دوم انقلاب ایران، از سنخ انقلاب های محافظه کارانه و واپس گرا یا ارتجاعی قلمداد می شود.
دیدگاه سوم نیز، که برداشت اولیه فوکو بود ولی پس از آن تغییر یافت، این انقلاب را حرکتی در جهت فرارفتن از مدرنیته می داند.
از دیدگاه نوشتار حاضر انقلاب ایران با وجود اینکه در چارچوب گفتمان اسلام سیاسی تحقق پذیرفت، ولی در مجموع می توان آن را تحولی در راستای گذار به گونه یی خاص از تجدد تحلیل و ارزیابی کرد، که با عنوان «تجدد ایرانی» از آن یاد می شود.
ادعای بالا بر چند پیش فرض استوار است، نخست اینکه انقلاب یکی از راه های دگرگونی و توسعه سیاسی است که در شرایط انسداد سیاسی و عدم امکان تغییر و اصلاح نظام سیاسی از درون رخ می دهد.
این پدیده در بنیاد مدرن است و در جهان قدیم و در چارچوب اندیشه کلاسیک و سنتی امکان طرح و اندیشیدن به آن وجود نداشته است.
در اندیشه قدیم همچنان که در کتاب سیاست ارسطو به خوبی بیان شده است، با نگاه بدبینانه و منفی به انقلاب و دگرگونی می نگریسته اند و هرگز آن را گزینه یی در راه پیشرفت و توسعه قلمداد نمی کرده اند.
در اندیشه اسلامی نیز، به جز معتزله و شیعیان زیدیه، با اصالت بخشیدن به نظم با قیام و اقدام برای تغییر حکومت به دلیل نتایج و پیامدهای هرج و مرج آور آن مخالفت می شده است.
اندیشمندان مسلمان با استناد به حدیث «سلطانٍ ظلوم خیرً مِن فتنهٍ تدوم»، که به امام علی (ع) نسبت داده می شود، پادشاه ستمگر را بهتر از آشوب همیشگی می دانستند، از این رو با انقلاب مخالفت می کردند.
برای نخستین بار در عصر مشروطه بود که با نگاهی خوشبینانه به انقلاب نگریسته شد و میرزای نایینی درکتاب تنبیه الامه با رویکرد فقهی به توجیهِ آن پرداخت.
دوم اینکه تجدد و مدرنیته تنها در الگوی غربی خلاصه نمی شود، بلکه با توجه به زمینه های گوناگون اجتماعی و فرهنگی، الگوهای دیگری نیز برای آن قابل تصور است.
از این دیدگاه، تجدد در بنیاد عبارت از جدال قدیم و جدید و فرآیندی است که در آن متاخران اندیشه و برداشت قدما را به پرسش و چالش کشند و در برابر آنها اندیشه های جدید و نو را مطرح کنند.
در مورد ایران نیز با توجه به اندیشه قدیم و سنت قدمایی، می توان فرآیند به چالش کشیده شدن این اندیشه و سنت توسط متاخران و پدیدار شدن تجدد را تصور کرد.
این چالش دست کم در دو حوزه پدیدار شد: نخست در حوزه اندیشه دینی به ویژه در چارچوب سنت فقهی و اجتهادی و دوم در حوزه روشنفکری.
آوردگاه این چالش دوران مشروطیت بود و پس از آن نیز با فراز و نشیب تا امروز تداوم یافته است.
بی تردید این چالش در پرتو آشنایی با تجدد غربی و با بهره بردن از اندیشه و مفاهیم غرب رخ داده است، ولی نمی توان آن را به طور کامل وارداتی و برون زا دانست و وجه درون زایی آن را نادیده انگاشت.
بر اساس این دو پیشفرض، می توان ادعا کرد: انقلاب اسلامی ایران پدیده یی بود که در شرایط گذار به تجدد رخ داد و با وجود برخی از چالش ها با تجدد غربی و الگوهای نوسازی برآمده از آن، در مجموع نوگرایانه بود و راه تجدد ایرانی را هموار کرد.
استدلال بر این ادعا بر پایه مقدماتی سه گانه استوار است که بخشی از آن به فرآیند انقلاب و بخش دیگر به دستاوردهای انقلاب مربوط می شوند و بخش نهایی پاسخ به استدلال مخالفین خواهد بود.
در بخش نخست با توجه به ایدئولوژی انقلاب، آرمان ها و اهداف انقلاب و نیروهای انقلاب می توان به تحلیل و ارزیابی ماهیت انقلاب پرداخت.
در بخش دوم نیز قانون اساسی، نظام جمهوری اسلامی و روندهای موجود پس از پیروزی انقلاب مورد توجه قرار می گیرند.
بخش سوم نیز به دلایلی که مخالفین این برداشت در توجیه دیدگاه خود بیان کرده اند، مربوط است.
در نوشتار حاضر تنها به اشاره یی کوتاه به بخش نخست بسنده و تفصیل همه موارد به فرصتی دیگر واگذار می شود.
انقلاب ایران در چارچوب گفتمان اسلام سیاسی تحقق یافت و در پی تاسیس نظامی بود که الگوی آن برگرفته از تعالیم و آموزه های اسلامی باشد.
اسلام سیاسی با دو ایدئولوژی مسلط آن دوران: یعنی سرمایه داری و کمونیسم مرزبندی و سه گرایش چپ، میانه و فقاهتی را دربرداشت.
وجه مشترک این سه گرایش انتقاد از برداشت سنتی از اسلام بود، که تفسیری غیر سیاسی از آن ارائه می کرد و بیشتر نگران پایبندی به آن در حوزه خصوصی و مدنی بود.
بنابر این ایدئولوژی انقلاب اسلامی در تقابل با محافظه کاری و برپایه نوعی نوگرایی دینی شکل گرفت.
در این نوگرایی چپ اسلامی را شریعتی و نخشب، جریان میانه را بازرگان، مطهری، طالقانی و بهشتی و گرایش فقاهتی را امام خمینی و آیت الله منتظری نمایندگی می کردند.
محافظه کارانی، که پس از پیروزی انقلاب به تدریج روایتی اقتدارگرایانه از اسلام سیاسی را گسترش و گرایش راست اسلام سیاسی را شکل دادند، برخلاف توصیه رهبر انقلاب، در آن دوران به جای شاه، با دکتر شریعتی درگیر بودند.
اسلام سیاسی، چونان ایدئولوژی اعتراض که در دوران انقلاب مطرح می شد، نه تنها با مفاهیم و آموزه های تجدد: همچون آزادی، دموکراسی، جمهوریت، حقوق بشر و استقلال مخالفت نداشت، بلکه در صورت بندی و توجیه خود از آنها بهره نیز می جست.
مرزبندی آن با تجدد شاید تنها در موضوع پیوند دین سیاست بود، که البته با هدف استعلای سیاست و احیای معنویت توجیه می شد و هرگز استفاده ابزاری از دین یا اقتدارگرایی دینی مورد نظر نبود.
این همسویی و سازگاری در بیان آرمان ها و اهداف انقلاب بازتاب یافت و شعار «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» به روشنی آن را نشان می داد.
رهبر فقید انقلاب نیز در سخنان خود نه تنها به پایبندی به آزادی، دموکراسی و جمهوریت پافشاری می کرد، بلکه تاکید داشت که آنها را به همان معنای مصطلح در جهان جدید به کار می برد.
نیروهای انقلاب را نیز ائتلافی از نیروهای سنتی و مدرن شکل می دادند و همچون جنبش مشروطیت، رمز پیروزی انقلاب نیز همین ائتلاف بود.
با وجود این، همچنان که هانتینگتون نیز در نظریه انقلاب خود، اشاره کرده است، نیروهای مدرن نقش هدایت کننده و سازماندهی را بر عهده داشتند.
نهاد های سنتی مانند روحانیت و پایگاه های مذهبی: همچون مساجد و منابر، نقش موثری در بسیج نیروها و توده مردم داشتند، ولی این نقش تحث تاثیر نیروهای مدرن و با هدایت رهبر انقلاب تحقق می یافت.
پذیرش رهبری امام خمینی نیز در بخش سنتی و توده جامعه هر چند با انگیزه های سنتی بود ولی در بخش مدرن به دلیل همسویی با ارزش های مدرن صورت گرفت.
امام در جریان مبارزه نه تنها از اداره حکومت توسط روحانیت سخن نگفت بلکه به روشنی با آن مخالفت می کرد.
بر اساس آنچه بیان شد می توان نتیجه گرفت که عناصر تجدد خواهانه در سه بخش ایدئولوژی، آرمان ها و اهداف و نیروها جایگاهی برجسته تر از عناصر سنتی و محافظه کارانه داشته اند.
این تجددخواهی هرچند در چارچوب اندیشه دینی و تعالیم و آموزه های دینی صورت می گرفت، ولی نه تنها خوشایند محافظه کاران نبود بلکه با آن مرزهایی روشن و آشکار داشت.
در اندیشه محافظه کارانه و سنتی چیزی به عنوان انقلاب و دگرگونی همه جانبه و همراه با خشونت اندیشه پذیر و توجیه پذیر نبود، از این رو آنان اقدامات انقلابی را قابل پذیرش نمی دانستند.
نزد آنان تاسیس حکومت دینی در عصر غیبت امام عصر امکان پذیر نبود و اقدام برای آن را جایز نمی دانستند.
اسلام خواهی نیروهای انقلاب نیز نه از نوع سلفی گری بلکه از نوع احیا گری یا اصلاح طلبی بود.
آنان در پی تاسیس خلافت اسلامی و بازگرداندن جامعه به گذشته نبودند، بلکه خواهان اسلام اصیل بودند که ارزش هایی همچون آزادی، برابری، حکومت قانون و حاکمیت مردم را تایید و پشتیبانی می کرد.
بنابر این انقلاب اسلامی را در مجموع می توان پروژه یی در راستای تحقق تجدد ایرانی قلمداد کرد.
این ادعا را وجود عناصر تجددخواهانه در قانون اساسی و جمهوری اسلامی به عنوان برترین دستاوردهای انقلاب نیز پشتیبانی می کند.
بررسی این بخش و پاسخ دیدگاه های مخالف در فرصتی دیگر دنبال خواهد شد.
* سید علی میرموسوی - عضو هیات علمی دانشگاه مفید
اول**1104
انتهای پیام /*
: ارتباط با سردبير
[email protected]
20/11/1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 37]
-
گوناگون
پربازدیدترینها