محبوبترینها
آشنایی با سایت قو ایران بهترین سایت آگهی و تبلیغات در کشور
بهترین شرکت‌های مهندسی در آلمان
صفر تا صد حق بیمه 1403! فرمول محاسبه حق بیمه
نقش هدایای سازمانی در افزایش انگیزه و تعهد کارکنان
کلینیک پروتز و ساخت اندام مصنوعی دکتر اجرائی
چگونه می‌توانیم با ترانسفر وایز پول جابجا کنیم؟
بهترین مدل‌های [صندلی گیمینگ] براساس نقد و بررسی کاربران
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1803139942
ایران و ترکیه از رقابت در حوزه های منطقه ای و قدرت نرم تا همکاری اقتصادی
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
ایران و ترکیه از رقابت در حوزه های منطقه ای و قدرت نرم تا همکاری اقتصادی
مهمترین مولفه روابط کنونی بین ایران و ترکیه عامل همجواری و ژئوپلتیک است، که از دل آن پیوندهای اقتصادی استخراج می شود.
سفر اردوغان به تهران بهانه ای برای بررسی روابط دو کشور شد. روابطی که در سالهای اخیر با نوسان هایی همراه بوده است. در واقع سیاست های آنکارا طی سال های گذشته، به خصوص در تحولات سوریه و حمایت همه جانبه مادی و معنوی از معارضین سوری، باعث از میان رفتن اعتماد میان آنکارا و ایران شده است. جدا از این، استقرار سامانه دفاع موشکی ناتو در ترکیه و در نزدیکی مرزهای ایران، تلاش اردوغان برای تشکیل ائتلافی منطقه ای با محوریت ترکیه و مصر (با هدف مقابله با نقش و نفوذ منطقه ای ایران)، مداخله در امور داخلی عراق و..، بر ابعاد اختلاف افزود. در این حال، کاهش تنش در حوزه روابط دو کشور و سفر اخیر اردوغان به تهران، موجب انجام گفتگویی با دکتر حق پناه* شد. در شرایط کنونی روابط ایران و ترکیه دارای چند بعد اهمیت است؟ روابط کشوری چون ایران و ترکیه از دو زاویه قابل بررسی و تحلیل است. نخست از منظر روابط همسایگی مهم است. یعنی با توجه به پیشینه این مناسبات از دوره عثمانی و صفوی، این روابط حداقل به چهار صد سال قبل بر می گردد. در سطح دیگری تجزیه و تحلیل مناسبات ایران و ترکیه در مقام دو قدرت منطقه ای، حائز اهمیت است. یعنی این دو قدرت ممکن است صرف نظر از مناسبات دو جانبه خود، رویکردهای دیگری را در روابط خود در سطح منطقه ای دنبال کنند. به ویژه اینکه بنا بر ملاحضات ژئوپلتیک، ایران و ترکیه در بیش از دو خرده نظام امنیت منطقه ای، می توانند هم تعاملات و هم رقابت هایی داشته باشند. بنابراین ما باید این ملاحضات را در نظر گیریم. مهمترین تغییر در روابط در چه حوزه ای بوده است؟ در دو سال گذشته به نظر می رسد، روابط دو جانبه ایران و ترکیه، دچار تغییر خاصی نشده است. یعنی اتفاق خاصی در سطح روابط دو جانبه رخ نداده است،که بخواهد روابط را دچار نوسان عمده کند. یعنی بنا بر تغییر و تحولی که حداقل از سال 2001 و روی کارآمدن حزب عدالت و توسعه در ترکیه رخ داده، همواره ما شاهد رشد روابط دو جانبه در سطح اقتصادی، امنیتی و سیاسی بوده ایم، و خیلی از مسائلی که در دوره های قبل بین دو کشور مطرح بوده، در این دهه مشاهده نشده است. حتی این امر دو سه سال اخیر هم ادامه داشته است. البته باید گفت این امر به این معنی نیست که کلا در روابط دو جانبه سکته ای وجود نداشته است. یعنی هر چند به شکل سینوسی نوسان هایی هم رخ داده، اما جهت کلی روابط در سطح دو جانبه، به ویژه در بخش اقتصادی، رو به رشد بوده است. چنانچه در بخش اقتصادی با وجود موانعی چون اعمال تحریم های ضد ایرانی، این روند رو به رشد بوده است. گذشته از این، روابط در سطح منطقه ای با عوامل و مولفه های بیشتری همراه بوده است. در این حال دو کشور خود را در سطح منطقه ای، قدرتی منطقه ای می بینند و در مقام بازیگری در خرده نظام های متعددی بر می آیند. آنها در حوزه غرب ایران، حوزه شامات و حوزه قفقاز حضور دارند. ترکیه عضو ناتو است و حضور نیروها و تجهیزات خارجی در ترکیه، تابع سیاست های کلانی است که جمهوری اسلامی ایران با آن مواجه بوده است. لذا سپر موشکی، اختلاف عمده ای در روابط ایجاد نکرده و خیلی موازنه را به نفع ترکیه و به ضرر ایران به هم نمی زند. به عنوان مثال، ترکیه در حوزه غرب ایران و مشخصا در عراق و حوزه کردی تلاش کرده است تا نقش آفرینی بیشتری از خود نشان داده و وارد حوزه ای شود که در گذشته بیشتر در انحصار ایران بود. در این حوزه روابط ایران و ترکیه وجه رقابت آمیزی به خود گرفته و این رقابت در حوزه اقتصادی، سیاسی و امنیتی شکل گرفته است. در این حال به نظر میرسد ایران در عراق و کردستان عراق، از موقعیت سیاسی و امنیتی بهتری برخوردار بوده است. اما مزیت های اقتصادی ترکیه هم باعث شده تا در بخش های ترانزیتی تجارت و انرژی، گوی سبقت را از ایران برباید. چنانچه اکنون کردستان عراق و حتی کشور عراق از نظر اقتصادی بیشتر تحت تاثیر ترکیه است تا ایران. جدا از این، عرصه دیگری هم که باید مورد توجه قرار گیرد، عرصه شامات در خاورمیانه است. در این بخش هم می توان گفت مناسبات دو کشور، جنبه رقابت آمیز بیشتری نسبت به گذشته دارد. در مصر و موضوع عربی – اسرائیلی، و بیشتر از همه اینها در سوریه، رقابت بین ایران و ترکیه وجود داشته است. تلقی ترکیه از آنچه در سه سال گذشته در کشورهای عربی رخ داده است، بهار عربی است. در حالی که در ایران این تلقی به بیداری اسلامی شناخته می شود. همین امر می تواند زاویه دید متفاوت دو کشور را نمایان کند. در حالی که ترکیه نسبت به کشتار مسلمانان شیعه در بحرین کاملا منفعت طلبانه سکوت اختیار کرد، در مورد مسلمانان شیعه در عربستان، و همچنین در مورد یمن نیز همین امر را مورد توجه قرار داد. اما در مقابل، ترکیه به یکباره در مورد سوریه نگاه اتخاذ کرد و با ژست دفاع از مظلوم و حمایت از مردم مسلمان سوریه، به مداخله مستقیم در امور داخلی سوریه پرداخت. جالب تر اینکه ایران را متهم به این امر کرد که چرا برخلاف شعارهای خود، از یک سرکوبگر دفاع می کند. در واقع رقابت ایران و ترکیه در یک سال گذشته اوج گرفت. این امر تا زمانی که مشخص شد بحران سوریه راه حلی نظامی ندارد و ترکیه نمی تواند با وارد کردن و ترغیب کشورهای عربی منطقه، اروپا و آمریکا به بحران سوریه، و مداخله نظامی و ایجاد منطقه حائل و حمایت بیشتر از اپوزیسیون، تغییری در وضع موجود دهد، ادامه داشت. ترکیه به تدریج در ماه های اخیر ( ترکیه که همه گزینه را امتحان کرده بود) دید که نه تنها در سوریه به نتیجه مطلوب نمی رسد، بلکه کم کم دامنه بحران داخلی سوریه و تروریسم جا گرفته در این کشور، به ترکیه هم سرایت پیدا کرده است. لذا به ناچار تا حدی در حوزه دیپلماسی فعال تر شد. در این بخش، به تدریج سمت گیری آنها به سوی ایران بیشتر شده است. من فکر می کنم این روال ادامه خواهد یافت و بر همین اساس مشاهده می شود که ترکیه خواهان ورود ایران و مشارکت ایران در کنفرانس ژنو 2 بوده، و به نوعی تلاش می کند با جلب نظر ایران در حل مشکل سوریه، به مشکلی که سه سال دامن گیر سیاست خارجی ترکیه شده و عملا سیاست منطقه ای ترکیه را به نوعی به بن بست در حوزه شامات کشانده است، پایان دهد. همین امر در حوزه آسیای مرکزی و قفقاز هم وجود دارد، که برای ما اهمیت و اولویت چندانی ندارد. اکنون از نظر ژئوپلتیک بین ایران و ترکیه در چه حوزه هایی رقابت شدت بیشتری دارد؟ از نظر ژئوپلتیک باید گفت، از آنجایی که هر دو کشور خود را در مقام قدرت های منطقه ای می بینند، علی القاعده این رقابت تا حدی گریزناپذیر است. اما مهم این است که ببینیم که ورودی قدرت هر کشور چه می باشد و چگونه از آنها استفاده می شود. اکنون ترکیه تلاش می کند خود را به عنوان الگوی سبک زندگی مطلوب، برای خاورمیانه معرفی کند. در این راستا به نظر می رسد که رقابت بین دو کشور، به حوزه قدرت نرم دو کشور هم سرایت کرده است. اگر به سفر اردوغان به تهران پس از اختلاف نظرهای یک ساله اخیر نگاهی داشته باشیم، چه عوامل داخلی، منطقه ای و بین المللی موجب شده که نگاه به ایران معطوف تر شود؟ در نگاه ترکیه به ایران، تقریبا اتفاق خاصی رخ نداده است. می توان گفت ترکیه در آستانه ورود به سال انتخابات پیاپی است. ولی مهم تر این است که در ایران اتفاقی رخ داده و آنهم تغییر دولت است. در این حال، با توجه به رویکردهای جدید دولت یازدهم، تغییرات ایجاد شده در عرصه منطقه ای و بین المللی، علائم جدی از پویایی ها و توانمندی های ایران در بحران سوریه و گشایشی که در حوزه هسته ای ایجاد شده، طبیعی است که دولت مردان ترکیه در صدد بازتعریف روابط خود با ایران جدید برآیند. ایرانی که با طرح دیدگاه های تازه، هم می تواند افقی در سطح روابط دو جانبه ایجاد کند، و هم در سطح منطقه ای، دیدگاه هایی نو ارائه دهد. لذا این سفر هم برای بازتعریف مناسبات قابل درک است. در داخل ترکیه، بیش از ایران، مسائل منطقه ای و بین المللی مهم است. لذا در انتخابات این کشور این موارد موثر است. در این حال مساله ارمنی، مساله کردها، مساله علویان و.. همه و همه می تواند ابعاد منطقه ای و بین المللی پیدا کرده، و البته بخشی از این امور هم به ایران مربوط می گردد. اگر به اهداف سفر ادوغان در سفر به تهران توجه کنیم، اهداف سیاسی سفر اردوغان به تهران چه بود؟ این سفر می تواند در درجه نخست موجب آشنایی بیشتر اردوغان و تیم وی با دیدگاه ها، رویکردها و مذاکره با آقای روحانی و تیم جدید ایشان شود. این سفر برای اولین بار رخ می دهد. اگر چه وزرای خارجه دو کشور ملاقات های متعددی داشته اند، اما در سطح سران دو کشور این اولین بار است که ملاقات رسمی روحانی با اردوغان صورت می گیرد. گذشته از این به نظر می رسد ترکیه مایل است حتی اگر نقش میانجی را به صورت جدی در پرونده هسته ایران نداشته باشد، وانمود به چنین نقش آفرینی ای کند. همیشه مطرح بوده است که مقامات ترکیه، فرستادگانی حامل پیام بوده اند. مقام میانجی برای ترکیه، موقعیت پرستیژی خوبی داشته است. با توجه به اینکه اردوغان اولین مقام عالی رتبه است که پس از توافق نامه ژنو به ایران می آید، از این جهت ترکیه به دنبال دسترسی به چنین موقعیتی هم هست. درکنار این امر هم باید توجه بسیاری به رویکرد اقتصادی دولت اردوغان داشت. چنانچه بیش از سیاستمداران، تجار و خبرنگاران ترکیه ای با اردوغان همراه می شوند. در واقع در این سفر، این دو نکته مورد توجه بوده و ترکیه در این حوزه اهدافی را برای خود تعریف کرده است. دستاوردهای اقتصادی این سفر چه بوده است؟ هر چند هنوز زود است تا از دستاورهای این سفر سخن گفته شود، اما در مورد رویکرد ترکیه در تعاملات اقتصادی با ایران باید گفت، ترکیه درصدد دستیابی به بازار ایران و تلاش برای دستیابی به فرصت سرمایه گذاری است. از این امر مهمتر، مساله انرژی است. ترکیه درصدد تنوع بخشیدن به منابع انرژی وارداتی خود و تبدیل به نوعی هاب انرژی منطقه ای و بلکه جهانی است. در این حال استفاده از منابع نفت و گاز ایران برای این کشور اهمیت بسیاری دارد و این کشور تلاش می کند تا در این حوزه به ایران نگاهی جدی داشته باشد. از نگاه برخی، سفر اردوغان به تهران در زمانی صورت می گیرد که شرایط سیاسی، اقتصادی و امنیتی ترکیه به هیچ وجه به سود اردوغان و حزب عدالت و توسعه نیست. اهداف داخلی اردوغان و حزب عدالت و توسعه، با توجه به شرایط سیاسی، اجتماعی کنونی ترکیه، از سفر به تهران چگونه است؟ در داخل ترکیه، بیش از ایران، مسائل منطقه ای و بین المللی مهم است. لذا در انتخابات این کشور این موارد موثر است. در این حال مساله ارمنی، مساله کردها، مساله علویان و.. همه و همه می تواند ابعاد منطقه ای و بین المللی پیدا کرده، و البته بخشی از این امور هم به ایران مربوط می گردد. در این بین باید گفت، برای آک پارتی مهم است که اطمینان خاطری از نوع رفتار و سیاست های ایران در قبال انتخابات آتی ترکیه به دست آورد و مذاکراتی هم در این زمینه صورت دهد. اگر به چهار ضلع قدرت منطقه ای در خاورمیانه، یعنی ایران، ترکیه، عربستان و مصر نگاهی داشته باشیم، روابط ایران و ترکیه با قطب های دیگر منطقه ای، با تحولاتی همراه بوده است. در این حال آیا این سفر می تواند موجب ایجاد نوعی قطب بندی جدید در سطح منطقه ای یا آغاز دور جدیدی از رقابت های منطقه ای در خاورمیانه باشد؟ نه، من چنین تلقی ای ندارم. به دلیل اینکه اگر چه روابط دو طرفه قدرت های منطقه ای، بر تغییر موقعیت خود آنها و قدرت های دیگر منطقه ای موثر است، و از این جهت هندسه قدرت در منطقه، بیشتر تحت تاثیر این چهار بازیگر (در غیاب سوریه و عراق) شکل می گیرد، اما این چهار دولت و قطب منطقه ای، هر کدام دارای ایده های متفاوت حاکمیتی، اهداف و راهبردهای متفاوتی هستند. لذا هیچ گاه شاهد نبوده ایم که دو یا سه قدرت از این قدرت ها، در مقابل یکی از قدرتهای دیگر قرار گیرند. در واقع این قدرتهای به گونه زوجی و گاه مصلحتی و مقطعی همکاری هایی داشته اند و ممکن است در زمانی این چینش ها متفاوت شود. البته ترکیه تلاش کرده است با همه قدرت های منطقه ای، روابط متوازن داشته باشد. این امر در حوزه اقتصاد برای ترکیه خیلی جدی تر بوده و همچنان هم مبنا است. چرا که این کشور می تواند مکمل بهتری برای اقتصاد سه کشور دیگر باشد. در شرایط کنونی با توجه به سفر اردوغان به ایران، حوزه های همکاری دو کشور در چه مواردی است؟ در سطح دو جانبه، این همکاری ها کاملا مشخص است و وارد این بحث نمی شویم. اما در سطح منطقه ای، در مساله کردها و عراق، تروریسم و فرقه گرایی، مساله انرژی و..، هر دو کشور دارای اولویت های بالایی هستند و می توانند موجبات همگرایی و همکاری های بیشتری را فراهم کنند. در این حال هم، حوزه هایی هستند که می توانند به رقابت انجامند. از جمله می توان به حوزه های قدرت نرم و بحران سوریه و تعیین تکلیف رژیم آینده سوریه توجه کرد. اگر چه وزرای خارجه دو کشور ملاقات های متعددی داشته اند، اما در سطح سران دو کشور این اولین بار است که ملاقات رسمی روحانی با اردوغان صورت می گیرد. گذشته از این به نظر می رسد ترکیه مایل است حتی اگر نقش میانجی را به صورت جدی در پرونده هسته ایران نداشته باشد، وانمود به چنین نقش آفرینی ای کند. ترکیه و ایران به رغم داشتن کیلومترها مرز مشترک، به دلیل رقابت برای افزایش نقش و نفوذ منطقه ای و بر هم زدن موازنه قدرت به سود خود در منطقه ژئوپلیتیک خاورمیانه، قفقاز و شرق مدیترانه، همچنان نسبت به یکدیگر بدبین هستند. در شرایط کنونی همکاری های امنیتی دو کشور با توجه به موضوع پ ک ک و سپر دفاع موشکی و..، در چه سطحی است؟ البته باید گفت روابط امنیتی دو کشور با وجود مرز طولانی و مسائلی مانند قاچاق انسان، قاچاق مواد مخدر و امنیت مرزها و..، مهم است. لذا قراردادهایی برای استرادد مجرمین و... بین طرفین وجود دارد. اما موضوع پ. ک.ک بعد دیگری هم دارد، که صرفا در روابط دو جانبه نمی گنجد و در مسائل داخلی ترکیه قابل تحلیل است. در مورد سپر موشکی هم باید گفت، ترکیه عضو ناتو است و حضور نیروها و تجهیزات خارجی در ترکیه، تابع سیاست های کلانی است که جمهوری اسلامی ایران با آن مواجه بوده است. لذا سپر موشکی، اختلاف عمده ای در روابط ایجاد نکرده و خیلی موازنه را به نفع ترکیه و به ضرر ایران به هم نمی زند. به گونه کلی سپر موشکی بنا به تعاملات در روابط دو کشور، در حوزه رقابت وارد نشده است. ایران بعد از روسیه، دومین منبع وارداتی گاز ترکیه می باشد. حجم مبادلات تجاری ایران و ترکیه در سال جاری، 20 میلیارد دلار بوده و بنا به گفته مقامات سیاسی دو کشور، این میزان تا سال 2015 به 30 میلیارد دلار افزایش خواهد یافت. از این رو به نظر می رسد روابط آنکارا- تهران، به رغم اختلاف نظر سیاسی دو کشور در موضوعات مختلف، به خصوص تحولات جاری سوریه، همچنان به دلیل منافع مشترک اقتصادی، ادامه یابد. در این حال آیا می توان گفت مهمترین مولفه کنونی روابط، مولفه اقتصاد است؟ این عنصر هر چند بسیار مهم است، اما نمی توان مهمترین باشد. مهمترین عامل به نظر من، عامل همجواری و ژئوپلتیک است، که از دل آن پیوندهای اقتصادی استخراج می شود. با این حال من به دلایلی که شاید به مسائل داخلی دو کشور برگردد، نگاهی خوش به اینکه تا سال 2015 به این سطح از مناسبات برسیم، ندارم. چشم انداز پیش روی روابط آنکارا- تهران چگونه است؟ به نظر می رسد که بیش از گذشته، عنصر تعادل مورد توجه قرار گیرد و روابط کمتر وارد مسائل حاشیه ای شود. یعنی هر دو کشور نهایتا به تعادل می رسند. البته نوع سیاست های دو کشور، به ویژه جمهوری اسلامی ایران و اینکه بتواند از تنگناهای خود در حوزه تحریم و موضوع هسته ای خارج گردد، به این امر کمک می کند که تعادلی که به نفع ترکیه به هم خورده را دوباره برقرار کند. اگر وضعیت حزب آک پارتی با توجه به انتخابات، دچار تغییری گردد، روابط ایران و ترکیه به چه سمت و سویی جهت خواهد یافت؟ هر چند این فرض، فرضی بعید است، اما در هر حال اگر تغییری هم صورت گیرد، خیلی دچار نوسان های جدی نخواهد شد. ممکن است تیم جدید نوسان هایی را ایجاد کند، اما به هر حال روابط متعادل خواهد شد. *کارشناس مسائل ترکیه پایان متن/
92/11/19 - 06:45
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 89]
-
گوناگون
پربازدیدترینها