تبلیغات
تبلیغات متنی
آموزشگاه آرایشگری مردانه شفیع رسالت
دکتر علی پرند فوق تخصص جراحی پلاستیک
بهترین دکتر پروتز سینه در تهران
دستگاه آب یونیزه قلیایی کره‌ای
محبوبترینها
راهنمای انتخاب شرکت‌های معتبر باربری برای حمل مایعات در ایران
چگونه اینورتر های صنعتی را عیب یابی و تعمیر کنیم؟
جاهای دیدنی قشم در شب که نباید از دست بدهید
سیگنال سهام چیست؟ مزایا و معایب استفاده از سیگنال خرید و فروش سهم
کاغذ دیواری از کجا بخرم؟ راهنمای جامع خرید کاغذ دیواری با کیفیت و قیمت مناسب
بهترین ماساژورهای برقی برای دیسک کمر در بازار ایران
بهترین ماساژورهای برقی برای دیسک کمر در بازار ایران
آفریقای جنوبی چگونه کشوری است؟
بهترین فروشگاه اینترنتی خرید کتاب زبان آلمانی: پیک زبان
با این روش ساده، فروش خود را چند برابر کنید (تست‌شده و 100٪ عملی)
خصوصیات نگین و سنگ های قیمتی از نگاه اسلام
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1872129035
گزارشي از «موزه نور» برادران «سرابي» در تبريز:«فانوس‌هاي خاموش» روايتگر تاريخ پرفروغ روشنايي
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: گزارشي از «موزه نور» برادران «سرابي» در تبريز:«فانوس‌هاي خاموش» روايتگر تاريخ پرفروغ روشنايي
در خانه‌اي قديمي در خيابان «راسته كوچه» تبريز در همسايگي «خانه مشروطيت» خانه قديمي ديگري است كه تاريخ تبريز را اينجا تحرير مي‌كنند اما نه با قلم و جوهر كه با سرپنجه هنر و عشق پرثمر!
به گزارش خبرگزاري فارس از تبريز، شما حتما فيلم‌ها و سريال‌هاي قديمي بسياري را به تماشا نشسته‌ايد. در تمام اين فيلم‌ها ابزار وسائل قديمي به كار رفته در اين فيلم‌ها توجه شما را به خود جلب كرده است.
از كفش و كلاه بازيگران گرفته تا فايطون و ماشين و مغازه‌ها! آيا تا حالا از خودتان پرسيده‌ايد كه چگونه مي‌توان بخشي از اين وسائل قديمي را در عالم واقع ديد؟ بي‌شك همه آن وسائل به كار رفته در ساخت فيلم ارزش تاريخي ندارند چرا كه عمدتاٌ، بدل يا نمونههاي تقلبي آنها در فيلم استفاده مي‌شود.
اما اگر شما سري به موزه «برادران سرابي اقدم» در تبريز بزنيد مي‌توانيد به آرزوي ديرينه خود برسيد. همراه با خاطره‌اي شورانگيز از موزه‌اي قديمي و كوچك با چاشني استقبال گرم و صميمي اين دو برادر هنرمند آذربايجاني!
«رضا و يعقوب» دو برادر پيكر تراش و مجسمه‌ساز تبريزي هستند كه تاكنون شاهكارهاي هنري بسياري را در قالب مجسمه و آثار حجمي به جامعه فرهنگي ايران و آذربايجان عرضه كرده‌اند. اما آنچه كه نام اين دو برادر را بر سر زبان‌ها انداخته همت و اراده آنها براي گردآوري اشيائي است كه كمتر ذهني به دنبال آنها بود.
آنها از 30 سال پيش به شوق احيا و معرفي قدمت و فرهنگ آذربايجان و ايران، دست به فعاليتي فراگير و مستمر زدند. 30 سال جواني و نيز سرمايه‌هاي مادي زندگي خويش را در اين راه صرف كردند تا از گوشه و كنار جهان آثاري را گرد آورند كه كمتر در موزه‌ها رد پايي از آنها بوده بلكه گرد غفلت و غبار فراموشي و نابودي بر روي آنها نشسته است.
در كوچه پس كوچه‌هاي تنگ و تاريخي تبريز در خانه‌اي قديمي در خيابان راسته كوچه همان كوچه‌اي كه مشروطيت از آن رهبري و هدايت مي‌شد در همسايگي «خانه مشروطيت» خانه قديمي ديگري است كه تاريخ تبريز را اينجا تحرير مي‌كنند.
نه با قلم و جوهر كه با سرپنجه هنر و عشق پرثمر. در اين خانه و كارگاه با خاك و آب و با گرد آوري اشياء قديمي، كتابي قطور از فرهنگ و قدمت و تصويري عيني از جايگاه آذربايجان به جهانيان عرضه مي‌شود.
اما مشهورتر از هنر مجسمه سازي، هنر مجموعه داري در اين خانه قديمي غوغا مي كند. مجموعه‌هايي از جنگ افزارهاي قديمي، پست و تلگراف، طب قديم، آب، لوازم تحرير، چاپ، قفل، كارت پستال، فلاحت (كشاورزي)، نجاري، شهر، دوران گذار ايران به تجدد، دوران مشروطيت، پنجره، كلاه و اين اواخر مجموعه عظيم و غني فانوس‌هاي قديمي ايران و جهان با عنوان « موزه نور» بخشي از فعاليت شبانه روزي برادران سرابي اقدم در اين خانه موزه قديمي است.
تاجر چايي كه براي سرابي‌ها الگو شد
مرحوم نخجواني براي مردم آذربايجان نام شناخته شده‌اي است. تاجر بزرگي كه به قصد تجارت چاي ترك وطن مي‌كرد و با تحمل رنج سفر به هندوستان، فرهنگ و اقتصاد ايران و آذربايجان را در آن سوي آبها معرفي مي‌كرد.
اما تجارت چاي، روح پرتلاطم و وطن دوستي نخجواني بزرگ را ارضا نمي‌كرد. روح متعالي اين مرد بزرگ به دنبال كالاي ارزشمند ديگري بود كه نه بر سفره غذاي جسم كه بر سفره غذاي روح مردمانش بنشيند.
او تمام سرمايه خويش را گرو گذاشت و ترجيح داد تا به جاي كالاي چاي، مجموعه‌اي عظيم از كتاب‌هاي علمي، فرهنگي، ادبيات و ... را بار كشتي‌هاي خويش كرده و به سوي تبريز روانه سازد.
او بدين ترتيب كتابخانه ملي تبريز را بنيان نهاد و يادگاري زيبا و غني از خود براي آيندگان به يادگار گذاشت. حالا مرام اين مرد بزرگ، الگوي برادران سرابي است. به همين خاطر عكس نخجواني بزرگ بر ديوار اتاق كار سرابي نقش بسته است تا اگر روزي دلشان از پرداخت هزينه‌ها و قيمت گزاف برخي اشيا لرزيد و اراده‌شان سست شد با ديدن تصوير نخجواني يادشان باشد كه سال‌ها پيش مردان بزرگي چون نخجواني هم براي احيا و جاودانگي فرهنگ و هنر اين مرز و بوم، از تمام هستي خويش گذشتند. عكس نخجواني انگيزه كار و تلاش و پيگيري را در وجود آنها همواره زنده مي‌سازد.
از فانوس‌هاي پيه‌سوز مفرغي تا لوسترهاي چلچراغ امروزي
امروزه تنها با فشار دادن كليد برق مي‌توانيد روشنايي و نور را به اتاق كار و زندگي خود بياوريد. تاريكي خيابان‌ها و شب‌هاي ظلماني كوچه‌ها ديگر معني ندارد. چرا كه لامپ‌ها و نورافكن‌هاي مدرن، پرده سياه شب را كنار زده‌اند.
حالا در بعضي خانه‌ها و مجتمع‌ها نيازي نيست كه براي زدن كليد برق از جاي خود بلند شويد. چرا كه ريموت كنترل‌ها در كسري از واحد زمان، چراغ لوسترها را براي شما روشن مي‌كنند. در چنين روزگاري باور دوراني كه مردمانش با چراغ‌هاي پيه‌سوز و كارپيت‌سوز كار، زندگي و رفت و آمد مي‌كردند چندان ساده نيست.
قديمي‌ترين ابزار روشنايي به كار رفته در ايران كه به دست ما رسيده مربوط به چراغ‌هاي پيه‌سوزي است كه از دوران مفرغي به يادگار مانده است.
سير تحول چراغ و فانوس در ايران و جهان خود داستان شورانگيزي دارد. بررسي اسناد و آثار تاريخي نشان مي‌دهد كه ايرانيان از دوران مفرغي تا دوره هخامنشي از انواع مختلف چراغ‌ها به ويژه از نوع پيه‌سوز استفاده مي‌كردند.
پيه‌سوزها در دوران سلجوقي و ايلخاني از جنس سفال بودند و بيشتر توسط حاكمان و افراد متول و وابسته به دولت استفاده مي‌شدند. تا اينكه در دوران صفوي تغيير شكل داده و با رواج و اشاعه كاربرد آنها در بين عموم مردم، در اماكن عمومي، حمام‌ها و مساجد نيز به كار رفت. نمونه ديواركوب اين چراغ‌ها را در فيلم‌ها و سريال‌هاي تاريخي حتما در زندان‌ها و سلول‌هاي تاريك و كاخ‌هاي سلطنتي حاكمان وقت ديده‌ايد.
استفاده از چراغ‌هاي بزرگ پيه‌سوز در آن دوران عاملي براي اثبات تشخَص و تفاخر افراد و گروه‌ها بود. تا جائي كه حمام‌هاي معروف متعلق به افراد معروف و متول از چراغ‌هاي بيشتر و پرنورتري استفاده مي‌كردند.
چراغ‌هاي پيه‌سوز در دوران قاجار رفته رفته منسوخ شدند و به جاي آنها فانوس‌هاي روغني مدرن به صحنه آمدند. به عنوان مثال فانوس‌هاي معروف «شاه نشين» پديد آمدند كه بيشتر اعيان قاجار از آن استفاده مي‌كردند.
با روي كار آمدن پهلوي اول شاهد تغييرات گسترده‌اي در شكل و كاربرد چراغ‌ها و فانوس‌ها هستيم. چرا كه با ورود خودروها و فايطون‌هاي مدرن به كشور، فانوس‌ها و چراغ‌هاي جديد نيز وارد كشور شدند.
در مجموعه غني برادران سرابي اقدم، شما مي‌توانيد فانوس‌هايي را ببينيد كه كاربردهاي جالبي در زمان خود داشته‌اند.
از فانوس‌هاي پيه‌سوز به كار رفته در كارگاه‌هاي قاليبافي و آردسازي آن دوران گرفته تا فانوس‌هاي مدرني كه تا اين اواخر و قبل از لوله‌كشي‌هاي گاز يك پاي ثابت خانه‌هاي روستايي و باغ‌هاي ايراني بودند!
از فانوس‌هاي ايراني كه بگذريم به مجموعه‌اي از فانوس‌هاي خارجي مي‌رسيم كه شايد براي بسياري از ايراني‌ها ناشناخته باشد اما در زمان خويش نقش مهمي را در رويدادهاي اجتماعي و سياسي و حتي جنگي كشورهاي مختلف ايفا كرده‌اند.
به عنوان مثال نمونه‌اي از فانوس‌هايي به شكل سيلندرهاي كپسول پيك نيك در اين موزه جمع‌آوري شده كه در دوران جنگ جهاني اول و دوم براي مشخص كردن باند فرودگاه به صورت اضطراري به كار گرفته مي‌شدند. نيروهاي جنگي شاغل در نيروي هوايي طرفين درگير، با چيدن ده‌ها عدد از اين چراغ‌ها، باند فرود موقتي را براي طياره‌هاي خود درست مي‌كردند. اين فانوس‌ها حتي مي‌توانستند در روي آب اقيانوس‌ها و درياها هم كاربرد داشته باشند.
از نمونههاي خارجي فانوس‌ها مي‌توان به فانوس‌هاي معادن اشاره كرد كه نمونه‌هايي از آنها در موزه برادران سرابي موجود است. اين نوع فانوس‌ها با آب و كارپيت كار مي‌كردند و نيازي به روغن و نفت و يا پيه نداشتند. با مخلوط شدن قطرات آب با پودر كارپيت، گازي توليد مي‌شد كه بسيار اشتعال‌زا بود و به كارگران معادن آمريكايي و اروپايي اين امكان را مي‌داد كه با بستن آن بر روي كمر و يا با گرفتن آن در دست، به كار در دل كوه‌ها و زير زمين مشغول باشند.
فانوس مربوط به كابين ناخداي كشتي‌هاي آلماني، چراغ مربوط به خدمه هتل‌هاي انگليس، فانوس متعلق به سوزن‌بانان قطارهاي اروپايي، فانوس دريايي «مورس» با قدرت ارسال پيام‌هاي كوتاه معروف به مورس در بين كشتي‌ها، نمونه لامپ‌هاي توليدي خود اديسون، چراغ‌هاي قديمي به كار رفته بر روي خودروهاي قديمي در كشور امريكا و فرانسه و ده‌ها نمونه جذاب و آموزنده ديگر در اين كارگاه قديمي روايتگر تاريخ پرفراز و نشيب مبارزه انسان با تاريكي و ظلمت براي دستيابي به نور و روشنايي است.
در كنار اين اشياء واقعي، تصاوير اصلي اين فانوس‌ها را مي‌توان در عكس‌هاي قديمي به جا مانده از آن دوران كه به عنوان منبع و مرجع تحقيقاتي برادران سرابي اقدم مورد استناد قرار گرفته مشاهده كرد.
هر چند اكثر فانوس‌هاي به كار رفته بر روي فايطون‌هاي دويست سال اخير ساخت خارج بوده و وارداتي بوده‌اند اما نمونههاي ايراني نيز در اين موزه كم نيستند.
«وندي سازي» نام صنعتي بود كه در دوران قاجار در ايران آن زمان در دل بازارهاي قديمي پا گرفت.
در اين صنعت با خم كردن صفحات نازك حلبي و فولادي، قالب‌هاي مكعبي شكل درست كرده و با استفاده از شيشه در دورتا دور قالب، آن را براي حفاظت از نور شمع يا فتيله آغشته به روغن آماده مي كردند تا در برابر هوا و وزش باد خاموش نشود.
وندي سازي هر چند مدل بومي شده چراغ سازي خارجي در ايران است اما بررسي نمونه هاي خارجي اين صنعت نشان مي‌دهد كه در اروپا اين صنعت با شكل و قالب هاي ديگري فعال بوده است. در فانوس‌هاي اروپايي ساخته شده با اين شيوه از ورق‌هاي ضخيم تر فولادي استفاده شده كه هم از دوام بيشتري برخوردارند و هم كاربرد ماشين آلات پيشرفته در ساخت آنها كاملاٌ مشهود است.
موزه برادران سرابي اقدم تنها به خاطر جمع‌آوري آثار قديمي و تاريخي معروف نيست. موسسين اين موزه در كنار اهتمام براي گردآوري اين اشياء، در مورد خاستگاه، تاريخچه و كاربرد آنها نيز تحقيق و مطالعه مي‌كنند و كلكسيونر صرف نيستند.
از همين روست كه براي ساختن مجسمه كلنل محمدتقي خان پسيان، بيش از 7 سال در مورد زندگي، فعاليت‌ها، سفرها و مبارزات اين شخصيت برجسته آذربايجاني به عنوان اولين خلبان ايراني مطالعه و تحقيق كردند تا در نهايت مجسمه معروف و خوش ساخت ميدان فرودگاه تبريز را به منظر چشم مردم عرضه كردند. به همين خاطر كتابخانه اين موزه شخصي خود حاوي بسياري از اسناد و كتب ايراني و خارجي است.
بسياري از اشيائي كه در اين موزه جمع آوري شده دقيقاً الگوهاي عيني عكس‌هاي قديمي است كه هم اكنون موجود است. اين امر نشانگر دقت و حساسيت برادران سرابي اقدم در مورد اصالت اشياء مي‌باشد كه تلاش دارند تا واقعا نمونههاي اصلي و تاريخي هر يك از فانوس‌ها يا ساير اشياء جمع آوري شود.
«رضا سرابي» از اينكه توان و وقت و سرمايه خويش را براي ايجاد اين موزه صرف كرده ناراضي نيست اما به نكته ي مهمي اشاره مي‌كند: «سال‌هاي بسياري است كه آسايش و تفريح از سبد هزينه خانواده ما حذف شده است! و اينها همه به خاطر شوق و اشتياقي است كه نسبت به تاريخ و فرهنگ اين سرزمين داريم. با اين حال صرف هزينه‌اي بيش از اين از توان ما خارج است. حال كه بخش اعظم كار يعني: تدارك و جمع‌آوري و راه‌اندازي چنين موزه اي انجام شده چه خوب است كه حداقل ادارات و سازمان‌هاي مربوط به اين اشياء نظير شركت برق و يا ساير نهادها متولي‌گري چنين موزه‌هايي را عهده‌دار شوند تا بيش از اين در غربت و در اين پستوي كوچك در معرض خطرات مختلف تهديد نشوند و زمينه و بستر مناسب‌تري براي معرفي آنها به مردم آذربايجان و توريست‌هاي داخلي و خارجي فراهم شود.»
نگاهي به اطراف اين اتاق بزرگ كه مي‌اندازيد ياد انباري‌هاي قديمي و تاريك خانه‌هاي فرسوده مي‌افتيد. نخستين سئوالي كه برايتان پيش مي‌آيد اين است كه به راستي اينجا موزه است يا انباري وسائل قديمي؟ آيا رواست كه اين اشياء با ارزش و قيمتي در چنين خانه‌اي نگهداري شوند و بازديد كننده چنداني هم نداشته باشند؟ موضوع امنيت اين اشياء و نحوه ي نگهداري آنها در برابر پديده‌هاي طبيعي دغدغه ي مهمي است كه ذهن هر بيننده و بازديد كننده اي را به خود مشغول مي‌سازد.
هر چند 120 عدد از مجموع 265 فانوس قديمي به صورت امانت در موزه قاجار تبريز نگهداري مي شود اما جاي راه‌اندازي موزه‌اي اختصاصي به نام «موزه نور» در شهر تبريز خالي است تا در كنار موزه‌هاي تخصصي ديگر نظير موزه شهر، سفال، مشروطيت، سنجش و ...چون نگيني پرفروغ بر تارك اين شهر تاريخي و فرهنگ ساز بدرخشد.
........................................
نگارنده: محمدامين خوش‌نيت
.......................................
انتهاي پيام/60002/ع40
چهارشنبه 4 دي 1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 84]
-
گوناگون
پربازدیدترینها