واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: در مطالعه تاريخ ايران، بويژه در دوران استعمار مستقيم آنچه هميشه برجسته تر از ساير موضوعات به چشم مي خورد نقش دولتهاي بيگانه و تلاش آنها براي دست يابي به قسمت هايي از خاك ايران در راستاي منافع خودشان است . اما آنچه مهمتر و عمقي تر به منافع ايران در دورانهاي گذشته لطمه وارده ساخته و در صفحات تاريخ ثبت شده است عدم درايت پادشاهان و حكمرانان در مقابل اين دولتهاست كه در برهه هاي زماني خاص با اعطاي امتيازات و به خطر انداختن منافع ملي مردم زحمت كش ايران، ثروتهاي اين سرزمين را به باد دادند. از معروفترين اين امتيازات و قراردادها دو عهد نامه گلستان و تركمنچاي است كه در نوع خود در تمامي صفحات تاريخ ايران از آن به عنوان قرار دادهاي ننگين ياد مي شود. در روز شمار تاريخ ايران، امروز سالروز پايان جنگي است كه حاصل آن قراردادي با لطمات جبران ناپذير، سخت تر و غير قابل جبران تر از عهدنامه گلستان براي تماميت ارضي ايران بود . در زمان زمامداري فتحعلي شاه، درگيري ايران با روسيه بسيار جدي شد، در آن دوران، هدف اصلي روسيه دسترسي به آبهاي آزاد و دست يابي به خاك قفقاز بود كه بخش مركزي و جنوبي اين منطقه به عنوان جزيي از خاك ايران محسوب مي شد. اما عامل اساسي كه مهمترين اختلاف بين ايران و روسيه را منجر مي شد، منطقه گرجستان بود . در دوران آقامحمدخان قاجار، گرجستان به تصرف ايران درآمده بود اما پس از ملحق شدن گرجستان به روسيه، فتحعلي شاه در صدد بازگرداندن آن بر آمد و اين امر سبب گرديد تا اختلاف بين ايران و روسيه عميق تر شود. با پناهنده شدن برادر حاكم گرجستان به دربار ايران دولت روسيه هم بهانه لازم را براي آغاز جنگ بدست آورد و تزار دستور حمله به قفقاز را صادر و تفليس را به تصرف خود درآورد. فتحعلي شاه ، پناهنده شدن شاهزادگان گرجستاني به دربار ايران را پس از الحاق اين منطقه به روسيه، توجيهي براي حمله به گرجستان قرار داد و فرمان حمله به گرجستان را صادر كرد. آتش اين جنگ در سال 1218 هجري قمري با حمله روس به گنجه ، كه در قفقاز شرقي قرار داشت و مردم آن علاوه بر مسلمان بودن، طرفداران سرسخت ايران نيز محسوب مي شدند ، شعله ورترشد و از آنجا كه در اين زمان منطقه؛ درگير جنگي تمام عيارشد اين سال به عنوان شروع جنگ اول ايران و روس در صفحات تاريخ ايران ثبت گرديد. جنگي كه ده سال به طول انجاميد و عاقبت آن امضاي قرارداد گلستان در سال 1228 هجري قمري است اين قرارداد در قريه گلستان از محله هاي قره باغ منعقد شد. اين عهدنامه به نمايندگي يرملوف از طرف دولت روسيه و ميرزا ابوالحسن خان ايلچي از طرف ايران در يازده فصل امضا شد. عهدنامه گلستان سبب شد كه روسها سرزمينهاي جديدي به متصرفات خود اضافه كنند و مرزهاي ايران تغيير يابد به گونه اي كه تمام نواحي شمال رود ارس از دست ايران خارج شود. شرايط اجتماعي و سياسي در ايران بر اثر شورشهاي داخلي و فشار دولت روسيه بر حكمرانان قاجار هر روز سخت تر مي شد، امضاي قرار داد گلستان در ظاهر پايان جنگ ايران و روس بود اما اين قرارداد پادشاهان قاجار و مردم ايران را در باتلاقي بزرگ گرفتار كرده بود چرا كه از يك سو، حكومت قاجار حرمت خود را در بين مردم ايران از دست داده بود و در نزد آنان پست جلوه مي كرد و از سوي ديگر با از دست دادن مناطق تحت نفوذ، قدرت و جايگاه خود را تضعيف شده مي ديد لذا نتوانست اين شرايط را برتابد، بدين دليل ابتدا با باز كردن باب گفتگو با روسيه تلاش كرد آبرو و سرزمينهاي از دست رفته را بازگرداند ، اما روسيه در زمينه پيمان گلستان تجديد نظر نكرد و در مرحله بعد آنان تن به جنگي ديگر دادند . هرچند عامل يادشده به عنوان يكي از مهمترين عوامل آغاز جنگ دوم ايران وروس بود اما عوامل ديگري هم به اين مسئله دامن زد، از جمله مي توان به مشخص نبودن مرزهاي بين ايران و روس، شورش ها و ناامني هايي كه بسياري از حاكمان و ساكنان مرزي بر پا كرده بودند، دست اندازي روسها به قلمرو ايران و قسمت ارس ( از جمله گوگچه و قپان )، نارضايتي بسياري از حاكمان سرزمينهاي ايراني كه به تصرف روسها در آمده بود ( ابراهيم خان جوانشير حاكم شوش )، ظلم و ستمهاي پي در پي روسها به مسلمانان قفقاز و تقاضاي كمك آنان از دولت ايران و...اشاره كرد. جنگ دوم ايران و روس در سال 1241 هجري قمري آغاز شد ودر ابتدا، پيروزي با قواي ايران همراه بود و عباس ميرزا نايب السلطنه توانست در جبهه هاي مختلف جنگ پيروزي را از آن قواي ايران سازد .اما اين پيروزي چندان طول نكشيد و نيروهاي روسي توانستند ضربات سختي را بر سپاه ايران وارد آورند ، با تسخير قلعه عباس آباد، شاه قاجار با اصرار سفير انگلستان (مك دونالد) در تهران كه بيشتر از او از پيشروي سپاه روسيه ميترسيد، شكست را پس از سه سال پذيرفت و خواهان صلح شد. اين بار قراردادي تلخ تر از قرارداد گلستان منعقد شد قرارداد تركمنچاي،اين قراداد با وساطت سفير انگليس در قريه تركمانچاي با حضور نمايندگان ايران از جمله عباس ميرزا، آصفالدوله و حاجي ميرزا ابوالحسن خان شيرازي امضا شد اين عهدنامهاي در ?? فصل و يك قرارداد تجاري الحاقي در ? فصل نوشته شد و در تاريخ ? شعبان ???? هجري قمري برابر با 30 بهمن 1206 هجري شمسي به امضاي نمايندگان ايران و روسيه رسيد. قراردادي كه به موجب آن بخش وسيعي از شمال ايران به روسيه الحاق گرديد و امتيازات فراواني به اين دولت تعلق يافت و اعتبار بين المللي ايران در تاريخ را خدشه دارو هويت بيگانگان را بيش از بيش براي مردم ايران روشن ساخت . اطلاع/9128**1717
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 235]