واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: پرتو فرآورى خدمتي ديگر از انرژي هسته ايپرتو فراورى عبارت است از استفاده از منابع پرتو زا با انرژى زياد در مقياس صنعتى كه بر مبناى توانايى و ويژگى هاى اين منابع در توليد عوامل واكنش گر در مواد مورد فرآورى اقدام مورد نظر معمول مى گردد .اين كاربردها بيشتر شامل پرتودهى مواد غذايى ، سترون كردن محصولان پزشكى ، ضد عفونى كردن مواد بهداشتى ،كنترل ويا ريشه كنى حشرات موذى ،بهبود كيفيت پلاستيك ها ، كمپوزيت ها شامل پليمراسيون ،كراسلينك و تخريب در پلاستيك ها ،عايق ها و كابل ها ،رنگ ها ، تاير ها وساير ابزار اتومبيل مى گردد. پرتو گاما در واقع مانند خيلى از پرتوهاى ديگر نوعي از انرژى الكترو مغناطيس حساب مى شود . پرتو گاما ، اشعه ايكس، ماوراء بنفش مرئى (نور) ، مادون قرمز ، ، امواج ديگر يا كهموج(ميكروويو) ، امواج راديويى و تلوزيونى همه از فرم هاى تابش يا انرژى الكترو مغناطيس هستند . تنها وجه متمايز بين تمام اين فرم ها ، فقط ميزان يا مقدار انرژى است كه هر يك از اين امواج يا پرتو ها با خود حمل مى كنند.فرآورى پرتو ها مدتها است كه به صورت عمومى وتجارى مورد استفاده قرار گرفته است. استفاده از كبالت _60 براى پرتو گاما ، باريكه هاى الكترونى ، اشعه ايكس براى سترون سازى وسايل ، سرنگها، دستكشها، و لباسهاى اطاق عمل با استفاده از تكنيكهاى پرتو فراورى انجام مى شود . در صنايع براى نگهدارى طولانى مدت محصولات غذايى ، دارويى،آرايشى ، بهداشتى،از پرتو فراورى بهره گرفته مى شود .كاربردهاى پرتو فرآورى • سترون سازى محصولات پزشكى ،غذايى و بهداشتى در بسته بندى ها و موادپسمان از طريق حذف باكترى ها و ميكرب ها • حشره زدايى و حذف جانوران موذى از محصولات كشاورزى• فرآورى مواد پليمرى جهت بهبود خواص فيزيكى و مكانيكىمزاياى كاربرد هاى پرتو فرآورى در مقايسه با روشهاى ديگر عبارتند از :• قابليت تنظيم دقيق دز و قدرت نفوذ پرتو گاما در مواد مورد نظر• امكان توزيع يكنواخت دز در فرآيند سترون سازى• كنترل ساده روش پرتو فرآورى (آزمايشهاى ميكروبيولوژى و دزيمترى)• قابليت سترون سازى شده محصولات بسته بندى شده با پوششهاى مختلف• سرعت و امكان استفاده محصول بلافاصله پس از فرآيند• بررسى قابليت هاى انعطاف كاربرى سيستم (چشمه) • مكانيسم ذاتى كشندگى ميكرو ارگانيسمها، توسط پرتو ها بدون ايجاد پسمان ويا پرتوزدايى• بررسى اقتصادى بودن فرآيند
مكانيسم پرتو فرآورىدر پرتو فرآورى از اشعه پر نفوذ، گاما ناشى از چشمه هاى بسته پرتوزا ويا از باريكه الكترونهاى پر انرژى استفاده مى شود. اين پرتوها تقريباْ با سرعت نور حركت كرده وطى برخورد ها و بمباران اهداف، باكتري ها را در محصولات و داخل بسته بندىهاى خود از بين مى برند . بدين طريق محصولات پرتو دهى داده شده تا زمان باز كردن بسته بندى ها استريل باقى مى مانند .پرتوهاى ايكس و گاما و باريكه هاى الكترونى عيناْ شبيه مكانيزم اثر يونيزاسيون ،محصولات را استريل مى كنند . تنها تفاوت بين پرتودهى با الكترونها و ساير روشهاى پرتودهى در عمق نفوذ آنها است . از آنجاييكه الكترونها داراى جرم و بار هستند ،لذا عمق نفوذ انها بسيار كمتر از پرتوهاى گاما يا ايكس فاقد بار الكتريكى و تقريباْ بدون جرم هستند . به عنوان مثال در اين فرآيند عمريال ماده مورد فرآورى بين 8 سانتيمتر تا 100 سانتيمتر مى تواند متفاوت باشد . بر اين اساس در كاربرد باريكه هاى الكترونى لازم است محدوديتهايى را در مورد اندازه و ابعاد جعبه هاى محصول رعايت نمود در حاليكه با اشعه گاما مى توان محصولات با چگالى ويا حجم بيشتر را نيز پرتو دهى كرد.انرژى حمل شده در پرتو ها، يا باريكه الكترونها به اتمهاى محصول مورد تابش توسط برخورد اين پرتو ها يا الكترونها با ماده ، منتقل مى شود. در اثر اين تصادم ها ، اتمها ، الكترونهاى پيوندى خود را از دست مى دهند كه اصطلاحاْ به آن يونيزاسيون گفته مى شود. همين فرآيند است كه نتيجه آن عدم تقسيم سلولى و تخريب غير قابل بازگشت تداوم زندگى از نظر ساختار شيميايى ارگانيسم هاى زنده مى شود.در واقع مبناى عمل پرتو فرآورى توانايى توليد زياد كاتيونها ، آنيونها، راديكالهاى آزاد وعوامل واكنش گر مى باشد .طى اين فرايند واكنشهاى بسيار متعدد ومتنوع اتفاق مى افتد كه برخي از آنها نظير واكنشهاى زير مى باشد: پليمريزاسيون 3c2H------------>C6H6 راديكال آزاد H2O----------->H+OH راديكال آزاد CH4--------->H0+CH4راديو ليز 2NH3--------->N2+3H2لازم به ذكر است كه چشمه هاى پرتو گاما مانند نور معمولى از درون لامپهاى بسته شده به بيرون درخشش مى كنند ،اين پرتو ها نيز از درون لوله يا محفظه فلزى كاملاْ بسته شده ،به بيرون نفوذ مى كنند ، ولى نحوه پخش پرتوها در محيط مورد نظر بستگى به شكل هندسى چشمه هاو آرايش آنها دارد. بسته بندى هاى اين چشمه ها دولايه بوده و به نحوى است كه قابليت استفاده آن در عمر مفيدش كاملاْ ميسر باشد. پرتودهى چشمه هاى راديو اكتيو بر خلاف لامپهاى نور مرئى، براى چشم انسان غير مرئى است، ولى بسيار نفوذ پذير است. لذا در زمانهايى كه از آن استفاده نمى شود مى بايست كاملاْ تحت حفاظ مناسب مثل آب، بتون يا سرب قرار گيرد. چشمه هاى پرتو زا باز هم بر خلاف لامپ نور مريى به نيرويى كه از خارج به آن وارد شوند نياز ندارد ولى به تدريج قدرت تشعشع يا درخشش غير مريى آن با گذشت زمان كاهش مى يابد. به عنوان مثال پرتوزايى يك چشمه جديد كبالت، پس از 5.3 سال به نصف مقدار اوليه كاهش ميابد.معمولاْ با نصب و تغيير رنگ شاخص پرتو ديدگى روى محصول مورد پرتو فرآورى ، انجام فرآيند، روى آن مشخص مىشود تغيير رنگ البته نشان دهنده كيفيت فرآيند ، محسوب نمى گردد. نويسنده:مژده اصولي
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 240]