واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: وبلاگ > صالحی، سید عباس - پیامبر اکرم(ص) به «یضع عنهم اصرهم والاغلال التى کانت علیهم» متصف بود. او با جهل و خرافه ستیز داشت و حتى در پیشبرد مقاصد عالى، به اوهام متصل نشد. در دوران کودکى، توصیه دایه خویش را در حرز بندهاى مرسوم روزگار پذیرا نگشت و در عهد رسالت، شایعه کسوف خورشید را در سوگ فرزندش ابراهیم، قاطعانه رد کرد و آن را سکوى ازدیاد ایمان عوام قرار نداد.روحانیت، در مسند چونان پیامبرى قرار دارد و نیابت از چنان شخصیتى را عهدهدار است. و اینک در برابر امواج خرافههاى سنتى و مدرن، کهن و نوپیدا، دینى و قومى و... این پرسش اساسى مطرح است که آیا حوزه و روحانیت، به مسؤولیت اساسى خویش در این زمینه آگاه است؟ و آیا در برابر این طوفان سهمگین، مواجههاى درخور و شایسته را از خود نشان داده است؟ گستره خرافات، در ابعاد مذهبی، عرفانی، منطقهای و وارداتیزوایا و اعماق خرافات در جامعه اسلامى - ایرانى، احساس خطر را در مقامات مسؤول، روشناندیشان و جامعهشناسان کشور پدید آورده است. دامنه خرافات، بسیار متنوع و گستردهاند. از بسترها و شرایط مختلف اجتماعى، بهرهورى داشته و دارند. به عنوان نمونه، به این آگهى توجه کنید:«تاکنون کسانى که این برنامه را از ما دریافت کردهاند، تک تک آنها بدون استثنا در کنکور و براى دانشگاههاى دولتى قبول شدهاند. جهت تهیه این برنامه مىتوانید مبلغ70 هزار تومان به شماره حساب... واریز کنید تا دستور قرآنى و دعا توسط... به آدرس شما ارسال شود. »(1)این مورد، نمونهاى از هزاران نمونه خرافهپردازى و سوء استفاده از ایمان مذهبى جامعه ایرانى است.با یک نگاه سریع به طبقهبندى زیر، از انواع خرافات در جامعه ایرانى مىتوان دست یافت: الف) خرافات دینى - مذهبى: علایق ریشهدار اسلامى - شیعى در جامعه ایرانى، زمینهاى براى سوء استفاده و ترویج خرافات دینى - آیینى است. ظهور و بروز آن، در موضوعات زیر بیشتر خود را مىنمایاند:مناسک عزادارى: خرافات در آیینهاى عزادارى از مسائل جدى و مطرح از دیرزمان بوده و هست. از مرحوم نورى در لؤلؤ و مرجان تا استاد شهید مطهرى در نگاشتههاى متنوع و متعدد خود، در مورد تحریفات و انحرافات در عزادارى حسینى سخن گفتهاند.یکى از ناهنجارترین رفتارها در مناسک عزادارى «قمهزنى» است که در دوره قاجارى رواج یافت. و به روایت مستوفى، آن را مرحوم دربندى در عزادارى وارد، یا عمومى کرد و ترکان عوام آن را پذیرفتند و ذکر «شاخسین و واخسین» یا «حیدر، صفدر» که قبل از تیغزنى مىگفتند، ذکر ترکى بود. (2)جهانگردان خارجى از همان دوره قاجار، توصیف ناپسندى از قمهزنى را در سفرنامهها و نگاشتههاى خویش ارائه کردند و با تعابیرى چون این بىشعورها (فووریه) یا مالیخولیاى مقدس (جکسن) منظره دلخراش و تاثرآور که هرگز نمىتوان آن را از یاد برد. (بنجامن) و... از آن یاد کردهاند.(3) این رفتار ناشایست، همچنان مورد تبلیغ رسانهاى علیه تشیع و مناسک عزادارى شیعى است.در دهههاى اخیر، به خرافات عزادارى، موارد انبوه دیگر افزوده شده است. در هیأتهاى عوام پسند مذهبى، در مناسک عزا، مفاهیم و ارزشهاى زیر تبلیغ و ترویج مىشوند:- محبت اهل بیت (و بروز و ظهور آن) در مدار عشق است و بیرون از قواعد عقل و دین.- محبت اهل بیت و بروز و ظهور آن، اصل محورى دین است و شریعت و احکام دین، جزء زواید و فروع.- ارائه اطوار شبه صوفیانه و لاابالى گرایانه چونان ریش بلند، انگشترهاى درشت و... .- تساهل و آسانگیرى در تعبد و التزامهاى فقهى.- کپىبردازى و عاریتگیرى از قطعات موسیقى غیرمذهبى.- ایجاد فضاى پرتحرک با استفاده از باندهاى قوى صوتى و سبکهاى باشور و پرریتم در سینهزنى.- روضهخوانىهاى غیراستنادى و تبدیل مقتل به داستانسرایى.- ادبیات مخلوط به غلو و اغراق در ستایش اهل بیت (ع).- تأکید بر جنون مندى و ارائه ادبیات تحقیرآمیز.- تأکید بر پهلوانى و قدرت جسمانى اهل بیت(ع) (بویژه امام على(ع) و حضرت عباس).- اغراق در زیبایى ظاهرى اهل بیت(ع).(4) مهدویت: اعتقاد به حضور امام عصر(ع) و انتظار ظهور ایشان، از باورهاى بنیادین شیعه امامى است. همین باور اساسى، بسترها و زمینههایى را نیز براى خرافهسازان پدید آورده است. پارهاى از این خرافات، سابقهاى تاریخى دارند و پارهاى، نوظهورند. از جمله، مىتوان به موارد زیر اشاره داشت:- ادعاهاى دروغین نیابت، بابیت و... .- دعاوى ارتباط با امام زمان(ع) در خواب یا بیدارى براى پاسخ به پرسشها، حل مشکلات و بیماریها و...- پیشبینىهایى براى زمان ظهور و مقدمات ظهور.- فرقهسازى براى یاران امام(ع).- دعاوى ارتباطات نسبى - سببى با امام(ع)- و... زیارتگاهها و مکانهاى مذهبى: مزارات غیرمستند، سابقهاى بس قدیمى و کهن داشته و عوامل متعددى در این مساله دخیل بودهاند. در دهههاى اخیر، در پرتو فضاى دینى - معنوى در کشور، صدها مکان متروک و غیرمستند، بازسازى و نوسازى شدهاند و دهها مکان نوظهور خود را نمایانیدهاند و گاه رونقى درخور یافتهاند. ادعیه و اذکار: دعا و نیایش، روح ادیان ابراهیمى است، اما در تمامى این ادیان و مذاهب - و از جمله اسلام و تشیع - ادعیه و اذکار مجهول راه یافتهاند. خرافهگرایان، به جاى بهرهورى از خوان سرشار ادعیههاى ماندگار، چونان صحیفه سجادیه و... به اذکار و اورادى مجهول و وهمآلود رو مىآورند و منابع مکتوب و غیرمکتوبى را با عنوان دعا و ذکر و ورد براى سلوک معنوى یا رفع مشکلات مادى و یا... ترویج مىکنند. کتابهایى که سالیانى است در ردیف کتابهاى پرفروش کشور جاى گرفتهاند. کشف و کرامات: متفکران مسلمان، باورمندند که اولیاى خداوند (علاوه بر پیامبران و امامان) از قدرتهاى خارق العاده برخوردارند. این باور، چونان باورهاى صادق و مسلم پیشین، بسترى را براى گزافهگویان و مدعیان دروغین فراهم ساخته و مىسازد. دروغ پردازانى که به دعاوى ناروا، خود را بر سکوى ولایت مىنشانند و از کشف و کرامات سخن مىرانند و خلقى را به دنبال خویش مىکشانند و به سوء استفادههاى گوناگون مىپردازند. ب) خرافات معنوى - عرفانى: تمایل طبیعى انسان به عرفان و معنویت، زمینه سازى براى انبوهى از خرافات معنوى را فراهم ساخته است. زمینههاى تاریخى جامعه ایرانى در گرایش به عرفان و معنویت، در اقبال به این گونه خرافات تأثیر جدى داشته و دارد. افزون بر این عامل، رویکرد معنوى حاصل از انقلاب اسلامى ایران، شرایط نامساعد اقتصادى و اجتماعى و عوامل دیگر در تشدید این اقبال مؤثر بودهاند.هم اکنون در جامعه ایرانى، هم خرافات فرقههاى دروغین کهن، معنوى - عرفانى، رواج یافته است و هم فرقههاى نوظهور عرفانى، به خرافات جدیدى روآورده و آن را گسترش دادهاند.در این جریانهاى خرافى، انحرافها و کژراهههاى زیر مورد توجه و تأکیدند:- تکریم، ستایش، تقدیس و اغراق در مورد رهبر یا رهبران فرقههاى عرفانى.- ترویج کتابها و محافل ساحرى و جادوگرى، طالعبینى، غیبگویى، ارتباط با ارواح، رابطه با موجودات سیارات و... .- تبلیغ تکنیکهاى روان شناختى که گاه از آن با تعبیر معنویت مدرن نیز یاد مىشود.- مجال آفرینى براى روشهاى درمانى خرافى غیر از درمان دانش پزشکى، روشهاى درمانى از قبیل ورزشهاى معنوى، معالجه با مواد بلورین و... .- بازسازى و نوخوانى باورهاى خرافى ادیان خاموش و باستانى.- طرح و تبلیغ نمادهاى خرافى چون عدد 666 (در شیطان پرستى) و یا نماد پنتاگرام یا ستاره5 پر در فرقه کابالا یا چرخ خورشید و صدها نماد دیگر که در قالب نگین انگشتر، گردنبند، تصاویر روى دستبند، پیراهن، شلوار، کفش، ادکلن، ساعت و... عرضه و ارائه مىگردد. ج) خرافات ملى - منطقهاى:کشور پرسابقه و پهناور ایران، چونان ملل بزرگ و تاریخمند از سنتهاى اصیل و ارزشمندى برخوردار است. عید نوروز، یکى از این سنتهاى افتخارآمیز است. اما این سابقه طولانى تاریخى، سنتها و آداب خرافى و غیرمعقول را نیز به همراه داشته است. پارهاى از این موارد، فراگیر و عمومىترند، چونان چهارشنبه سورى و پارهاى منطقهاىتر و قومىترند. در دسته اخیر صدها و هزاران رسم و رسوم خرافى را در ازدواج، زایمان، مرگ، سفر، عیادت، نقل و انتقال و... مىتوان خواند و دید. د) خرافات وارداتى: گسترش ارتباطات با اقوام و ملل دیگر، به اخذ دانشها و تجارب مثبت ایشان انجامیده است اما در جوار آن، گاه و بىگاه خرافات اقوام دیگر در میان جامعه ما نیز راه یافته است. در سده اخیر، در ارتباطات فیزیکى - مجازى با مغرب زمین، بخش وسیعى از خرافات آن جوامع در جامعه ایرانى ره یافتهاند و چون نمایهاى از غربزدگى را نیز به همراه داشتهاند و نمایى از مدرن زیستى نیز تلقى گشتهاند. مواردى از قبیل فال قهوه، نحوست سیزده، طالع تولد و... نمونههایى از این قبیلاند.محورهاى چهارگانه بالا و... نشانگر حجم گستردهى خرافات در جامعه اسلامى - ایرانى ماست. به پرسش نخست جستار باز مىگردیم که چرا روحانیت شیعى، مواجههاى درخور و شایسته با این پدیده ندارد. به گوشههایى از عوامل و بسترها، اشاراتى خواهیم داشت. ادامه داردپی نوشتها: 1- به نقل از سایت نرمافزار جعبه لایتنر ماندگار.2- شرح زندگانى من، مستوفى، ج .277 - 276/ 3- رسانه شیعه، محسن حسام مظاهرى109/ سازمان تبلیغات اسلامى،.1387 4- همان، فصل هفتم، هیأتهاى عامهپسند.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 437]