گرمابه حاج ابراهيم ميراث گران بهاي تاريخ در دل بازار زنجان

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: گرمابه حاج ابراهيم ميراث گران بهاي تاريخ در دل بازار زنجان
زنجان- گرمابه ها در فرهنگ و پيشينه ايران زمين از لحاظ توجه به پاكيزگي و همچنين كاركردهاي مختلف اجتماعي و فرهنگي از جايگاه ويژه اي برخوردار بوده اند.

به گزارش ايرنا، گرمابه ها نقش قابل توجهي در انتقال آداب و رسوم و آيين ها و مناسك ، ادبيات شفاهي و ساير ابعاد فرهنگي جامعه ايفا مي كردند.

گرمابه ها همچنين از نظر معماري داراي ارزش و اعتبار هستند و هويت معماري بومي هر منطقه را به نمايش مي گذارند، زنجان نيز در طول ساليان متمادي داراي حمام هاي تاريخي بسياري بوده كه درچند دهه اخير بخش قابل توجهي از اين ميراث تاريخي به بهانه هاي مختلف تخريب شده يا تغيير كاربري يافته است و اكنون تعداد محدودي ازآن ها به جا مانده كه براي بقا نيازمند توجه مسئولان هستند.

"حمام حاج ابراهيم ميراث ارزشمند بازار زنجان؛

وارد كوچه سقالر كه مي شوي بافت قديمي اي از بازار را بايد طي كني حجره هايي با درب و پنجره چوبي و حياتي كه وسط آن يك حوض نشسته، مي روي تا انتهاي كوچه بر سر در چوبي آن حك شده گرمابه باستاني حاج ابراهيم سرمديان.

بنايي با طاق هاي ضربي يادگار دوره صفويه، وارد كه مي شوي مردي را مي بيني كه پشت پيشخوان حمام نشسته محمد سرمديان است چهارمين نسل از خانواده سرمديان كه راه اجداد خود را پيموده و اقدام به اداره حمام باستاني حاج ابراهيم سرمديان نموده است.

محمد سرمديان تنها عضو خانواده سرمديان است كه حمام را سر پا نگه داشته است او كه اكنون 32 ساله است مي گويد از 15 سالگي در اين گرمابه كار كرده و آرامش كار در حمام را به امور ديگر ترجيح مي دهد.

با او همراه مي شوي تا گوشه اي از زواياي اين اثر تاريخي جذاب را ببيني، چهار پله را طي مي كني تا به دالان برسي پس از دالان سربينه است و كمدها و رختكن ها دو پله ديگر كه پايين مي روي وارد هشتي مي شوي كه در گذشته جايي براي اقامه نماز هم بوده و بالاخره محل شستشو كه در گذشته از سه خزينه آب گرم، سرد و ولرم تشكيل شده بوده و بعدها تغيير شكل داده و فقط يك خزينه آن باقي ماده است.

امروز دور تا دور سربينه را كه فضايي است چارايواني اشياي قديمي تزئين كرده از چپق و چرتكه گرفته تا ترازو و كوبه در قديم .

در قسمت مركزي اين فضا گنبد بزرگ بر جرزهاي جانبي استوار شده و در مركز اين گنبد نيز يك نور گير قرار گرفته كه در سه جانب آن( شرقي، جنوبي و غربي) بر روي ساق گنبد سه نورگير كوچكتر تعبيه شده است.

اين مثلث ها به گونه اي طراحي شده اند كه گويي راس آن ها جهت قبله را مي نماياند. وجود سردخانه اي در پشت كمدهاي سربينه از نكات حائز اهميت معماري ايراني مي باشد كه زماني به جاي يخچال استفاده مي شده و اكنون به حافظه تاريخ معماري ايران سپرده شده است.

حوض وسط سربينه به رنگ آبي مي باشد و در گوشه اي از اين فضا قل قل سماور شايد جايگزيني شده براي قهوه خانه اي كه در گذشته در اين محل وجود داشته و امروز بر اثر ريزش سقف آن به سرنوشت سردابه دچار شده است.

حوض كوچكي با دو پله در زيرش راهنماي ورود به داخل حمام است كه در سمت ورودي توالتي تعبيه شده، داخل حمام نيز تغيير شكل يافته و با سنگ هاي مرمر آذرين و جاي مخصوص دلاك با سراميك پوشيده شده است.

اين تصويري است از گرمابه حاج ابراهيم كه امروز علي رغم تمام نامهرباني هايي كه جهت حفظ و مرمت آن روا شده باز هم يادگاري است براي جوانان ديروز و امروز.

محمد سرمديان حمام سرمديان را به دوره صفويه نسبت مي دهد و از سازنده آن اظهار بي اطلاعي مي كند.

سرمديان، مي گويد: اين گرمابه در زميني به مساحت 465 متر مربع بنا شده و گرمابه و كاروانسراهاي اطراف آن در مسير جاده ابرايشم قرار داشته اند و از اين حيث حائز اهميت بوده اند.

وي، مي افزايد: اين بنا از ساروج ساخته شده و داراي يازده ستون است كه به جاي بتون داخل آن ها سرب ريخته شده تا مانع از تخريب بنا شود.

محمد، كه چهارمين نسل از خانواده سرمديان است با اشاره به سير تامين آب و سوخت اين گرمابه مي گويد: در گذشته به جاي دوش آب، خزينه وجود داشته و در هر منطقه فردي به نام ميراب آب چشمه را نوبتي به سمت حمام هاي مختلف مي گشوده تا آب از چشمه راهي خزينه گرمابه ها شود.

در شرايطي كه آب از چشمه تامين نمي شده از چاه هاي آب زيرزميني آب مي كشيده اند و خزينه را پر مي كرده اند.اما با گسترش لوله كشي آب، خزينه ها كارايي خود را از دست داده و دوش آب جايگزين آن شد.

سرمديان، يادآور مي شود: درگرمابه حاج ابراهيم يك خزينه وجود دارد كه در حال حاضر فقط براي گرم كردن داخل حمام از آن استفاده مي شود.

وي، در خصوص سير مواد سوختي در سيستم گرمايشي حمام مي گويد: با توجه به اينكه در گذشته در جوار اين حمام كاروانسراهايي فعال بوده اند و احشام به آنجا انتقال مي يافته از فضولات حيواني موجود براي گرم كردن حمام استفاده مي شده اما پس از مدتي با ركود كار كاروانسراهاو افزايش امكانات، چوب، نفت سياه، گازوئيل ، نفت سفيد و بالاخره گاز شهري جايگزين سوخت هاي قديمي تر شد.

*جوانان بيشترين مشتريان گرمابه باستاني حاج ابراهيم

سرمديان، با اشاره به وجود قهوه خانه و نمازخانه در گذشته در اين حمام اظهار مي كند: پس از اينكه سقف قهوه خانه حمام فروريخت اين محل تعطيل شد،نمازخانه حمام نيز از يك سنگ دو متري تراش خورده تشكيل شده بود كه داخل هشتي قرار داشت و مردم روي آن نماز خود را اقامه مي كردند اما متاسفانه اين سنگ هم شكست و نماز خانه نيزاز حمام حذف شد.

وي، از علاقه مندي توريست ها به اين ابنيه مي گويد و اينكه در هر ماه هفت تا هشت توريست خارجي وبيش از پنجاه مسافر از ساير استان هاي كشور از اين حمام بازديد مي كند.

وي، ادامه مي دهد: گرچه با احداث حمام هاي شخصي در منازل استقبال چنداني از حمام هاي عمومي نمي شود اما اين حمام كماكان مشتريان خاص خود را دارد و در دو شيفت صبح و عصر به مشتريان خدمات ارائه مي دهد.

سرمديان، مي افزايد: روزهاي شنبه گرمابه مختص بانوان است ودر ساير روزها به آقايان اختصاص دارد.

محمد سرمديان، مي گويد: هنوز در اين حمام دلاك، مشت و مال ده و كيسه كش وجود دارد و ماهانه يك مرتبه ناظران بهداشت بر وضعيت بهداشت آن نظارت مي كنند.

وي مي افزايد: به نظر مي رسد جوان ها هم آهسته آهسته به سنت روي مي آورند، چنانكه بيشتر مشتري هاي اين گرمابه را جوانان تشكيل مي دهند.

سرمديان، با اشاره به بي توجهي اداره كل ميراث فرهنگي استان به ابنيه تاريخي تصريح مي كند: علي رغم اينكه اين حمام به عنوان اثر ملي ثبت شده و ميراث فرهنگي بايد تلاش بيشتري در جهت حفظ و مرمت اين اثر داشته باشد متاسفانه هيچ گونه حمايتي از ما نمي كند.

وي، تصريح مي كند: به منظور رسيدگي به مشكلات موجود در گرمابه اعم از مرمت برخي قسمت هاي حمام به سازمان ميراث فرهنگي استان مراجعه كرده ام اما مسئولان گفته اند مشكلات موجود ربطي به آن ها ندارد.

سرمديان، افزايش بهاي آب، برق و گاز را از جمله مشكلات اين گرمابه برمي شمرد ومي افزايد: در گذشته قيمت انرژي براي حمام با تخفيف حساب مي شد اما در حال حاضر نه تنها خبري از تخفيف نيست بلكه اين نرخ تصاعدي حساب مي شود و اين امر موجب شده متضرر شويم.

وي مي افزايد: در گذشته چهل و شش حمام عمومي در شهر فعال بود اما در حال حاضر همه آن ها تخريب شده و تنها سه گرمابه فعال باقي مانده است.

صدر الدين گنجي زنجاني، پير مرد كاسبي است كه به گفته خود 65 سال مشتري حمام حاج ابراهيم بود مي گويد سه نسل از خانواده سرمديان يعني حاج علي محمد، حاج ابراهيم و محمد سرمديان را ديده و با آن ها روزگار سپري كرده است.

گنجي، كه ساك حمامش را به دست گرفته و آماده ورود به حمام است مي گويد: استحمام در اين حمام برايم دلچسب تر از حمام منزل است چرا كه امكانات رفاهي اينجا بيشتر است.

*با تغيير كاربري گرمابه ها به شرط حفظ ساختار آن موافقيم

معاون ميراث فرهنگي اداره كل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان زنجان، با بيان اين مطلب كه سند تاريخي دقيقي از گرمابه ها در استان زنجان وجود ندارد ابرازمي كند: سبقه اين ابنيه در استان به دوره هخامنشي و ساساني مي رسد البته پس از دوره صفويه و با افزايش توان اقتصادي مردم تعداد گرمابه ها افزايش يافته است.

"مهرداد عسگريان"، خاطرنشان مي كند: در حال حاضر حمام هاي حسينيه اعظم زنجان،يانيان خرمدره، حاج ابراهيم،حاج داداش، ميرلي، فراش باشي و حمام زرين آباد به ثبت ملي رسيده اند و از ساير حمام ها موجود در استان سندي در دست نيست.

وي، احداث حمام خصوصي را در خانه ها، دليل تعطيلي حمام هاي عمومي برمي شمارد و مي گويد: اهميت حمام هنوز به قوت خود باقي است، فقط مكان آن از خارج منازل به داخل خانه ها جابه جا شده است.

عسگريان، با اشاره به لزوم تغيير كاربري در اينگونه ابنيه اظهار مي كند: در حال حاضر گرمابه هاي حاج داداش و يان يان در استان با تغيير كاربري به رستوران سنتي در شرايط مطلوبي به سر مي برند.

معاون ميراث فرهنگي اداره كل ميراث فرهنگي استان، با اشاره به تغيير كاربري حمام حسينه اعظم زنجان به موزه تعزيه در آينده نزديك گفت: حمام زرين رود در خدابنده نيرمت شده و به زودي به كاربري فرهنگي،موزه، كتابخانه يا انجمن شعر تبديل خواهد شد.

وي، تصريح مي نمايد: ابنيه هايي كه به ثبت ملي رسيده اند از نظر مرمتي و و پرداخت تسهيلات جهت تغيير كاربري با حفظ ساختار اوليه ،تحت حمايت سازمان ميراث فرهنگي هستند.

عسگريان، اظهار مي كند: اداره كل ميراث فرهنگي مالكيت گرمابه هاي موجود را ندارد لذا با محدوديت هايي جهت ارائه خدمات مواجه است، البته آثار به ثبت رسيده از ارائه تسهيلات و مشاركت در مرمت بهره مند هستند.

وي، با تاكيد بر اينكه توجه به آثار تاريخي در استان زنجان مطلوب است بيان مي دارد: اداره كل ميراث فرهنگي منتظر پيشنهادات و پيگيري مالكين گرمابه ها جهت حفظ و احياي اين ميراث است و از هيچ گونه كمكي در اين راستا دريغ نخواهد كرد.

اين مقام مسئول، ميزان تبليغات صورت گرفته براي گرمابه هاي فعال موجود را مطلوب ارزيابي و ابراز كرد: تبليغات گرمابه ها به اندازه اي بوده كه در حال حاضر مردم به آنجا مراجعه مي كنند، البته اين تبليغات هر چه قدر هم كه افزايش يابد بازهم ناكافي است.

عسگريان، با تاكيد براينكه ميراث معنوي نسل امروز در آثار تاريخي گذشته نهفته است تصريح كرد: حفاظت از اين آثار تاريخي مستلزم همكاري همه ارگان ها و اقشار جامعه است و از عهده يك نهاد بر نمي آيد.

وي، خاطرنشان كرد: اداره كل ميراث فرهنگي استان زنجان با تغيير كاربري گرمابه ها به شرط حفظ ساختار آن موافق است.

522/7324/ 1645

انتهاي خبر / خبرگزاري جمهوري اسلامي (ايرنا) / كد خبر 80052495

سه|ا|شنبه|ا|8|ا|فروردين|ا|1391

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 279]