هر 30 ثانيه يك كودك در آفريقا جان خود را به دليل بيماري مالاريا از دست مي‌دهد سايه مالاريا هنوز بر سر‍ِ زمين سنگيني مي‌كند

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: هر 30 ثانيه يك كودك در آفريقا جان خود را به دليل بيماري مالاريا از دست مي‌دهد سايه مالاريا هنوز بر سر‍ِ زمين سنگيني مي‌كند
جام جم آنلاين: مامبا برتا در دهكده‌اي در كشور آفريقايي تانزانيا زندگي مي‌كند. اين زن به تنهايي از 3 فرزندش مراقبت مي‌كند كه 2، 5 و 7 سال دارند. شايد برايتان خيلي عجيب باشد اگر بدانيد بزرگ‌ترين نگراني اين مادر براي نگهداري از فرزندانش در اين منطقه كوچك از جهان، پشه‌ها هستند.

اين حشرات كوچك در آفريقا پيامدهاي خطرناكي براي سلامتي افراد به همراه داشته‌اند و بسياري از آنها مي‌توانند ناقل انگلي باشند كه منجر به بروز بيماري مالاريا مي‌شود. وقتي يكي از اين پشه‌هاي ناقل، كسي را نيش بزند انگل مالاريا وارد جريان خونش مي‌شود و او را بيمار مي‌كند؛ بيماري‌اي كه مي‌تواند منجر به مرگ شود.

هم‌اكنون در بسياري از مناطق آسيا، اروپا و آمريكا اين بيماري تحت كنترل قرار گرفته يا بسادگي از بين رفته است. اما در آفريقا جايي كه هنوز مالاريا چالشي بزرگ براي اين قاره است پشه‌هاي ناقل مالاريا عامل انتشار اين بيماري مهلك هستند.

آمار بسيار تكان‌دهنده است. هر 30 ثانيه يك كودك در آفريقا جان خود را به دليل بيماري مالاريا از دست مي‌دهد و روزانه 3000 مرگ براثر اين بيماري رخ مي‌دهد.

بررسي‌ها نشان مي‌دهد هر ساله 300 ميليون مورد از بيماري مالاريا در سراسر جهان مشاهده مي‌شود.

يك ميليون از اين موارد منجر به مرگ مي‌شود كه متاسفانه 90 درصد مرگ و ميرها در قاره آفريقا رخ مي‌دهد. مالاريا همچنين در مركز و شرق آفريقا قسمت‌هايي از آسيا، جنوب شرق آسيا و كارائيب نيز وجود دارد. اما از سوي سازمان‌هاي بين‌المللي برنامه‌اي به نام كنترل مالاريا ايجاد شده كه تنها يك جواب براي كنترل مالاريا دارد، آن هم تاكيد بر استفاده از پشه بند است. به دنبال اجراي برنامه‌هاي مراقبتي و پيشگيري اين برنامه به خانواده‌هايي كه در مناطق پر خطر زندگي مي‌كنند و بيشتر با اين بيماري مواجه هستند پشه‌بند داده شده است؛ يك توري بزرگ با اندازه‌اي مناسب براي دو سه خانواده كه براحتي در آن بخوابند.

تحقيقات نشان مي‌دهد بسياري از پشه‌ها ي ناقل مالاريا بين ساعت 10 شب تا 4 صبح بيرون مي‌آيند. اين پشه‌بندها مانعي شده‌اند ميان نيش زدن پشه‌ها با بدن افرادي كه در اين مناطق زندگي مي‌كنند. اين پشه‌بندها حاوي مواد دارويي است كه پشه‌ها را دور نگه مي‌دارد و وقتي پشه با پشه‌بند تماس داشته باشد كشته مي‌شود. با اين روش مردم اين مناطق بسادگي از مالاريا محافظت مي‌شوند.

نكته قابل توجه آن است كه امروزه براي بسياري از بيماري‌ها انواع واكسن‌ها وجود دارد تا از افراد مختلف در مقابل اين بيماري‌ها محافظت شود اما متاسفانه براي مالاريا واكسني وجود ندارد. سازمان‌هاي بين‌المللي با تلاش و كوشش فراوان جهت آموزش افراد توانسته‌اند به بسياري از مردمي كه در آفريقا زندگي مي‌كنند بياموزند چطور از خود در مقابل اين بيماري محافظت كنند و سالم بمانند و اين امر در كاهش نرخ اين بيماري بسيار موثر بوده است.

پشه‌هاي آنوفل و انتقال مالاريا

عباس پودات، كارشناس ارشد حشره‌شناسي پزشكي و عضو انجمن علمي حشره‌شناسي پزشكي ايران در معرفي اين پشه‌ها مي‌گويد: بررسي عوامل دخيل در انتقال مالاريا توسط پشه‌هاي آنوفل نشان مي‌دهد تمام آنوفل‌ها قادر به پرورش انگل مالاريا در بدن خود نبوده و فقط گونه‌هاي معدودي (70‌گونه از 483 گونه شناخته شده) قادر به انتقال مالاريا هستند.

از سوي ديگر بررسي‌ها نشان مي‌دهد فقط پشه‌هاي ماده به دليل خونخواري قادر به انتقال مالاريا هستند و هر چه دوره خونخواري و تعداد دفعات خونخواري در هر وعده بيشتر باشد احتمال انتقال مالاريا توسط آن‌ بيشتر مي‌شود.

پشه‌هايي كه پرواز طولاني‌تري دارند، مي‌توانند مالاريا را به نقاط دورتر منتقل كنند. به‌طوري‌كه ديده شده گونه‌هاي فارونسيس (An.Pharoensis) توانسته است بيماري مالاريا را از مصر و پس از طي مسافتي حدود 132 كيلومتر به فلسطين اشغالي منتقل كند و يك كانون مالارياي جديد در آنجا ايجاد نمايد.

از جمله عوامل ديگر در بقاي اين انگل در بدن پشه‌ها درجه حرارت، رطوبت و وجود ويروس‌هاي بيماري‌زاي موجود در محيط براي لارو و بالغ پشه‌ها، پوشش گياهي منطقه، وجود ماهي‌هاي لاروخوار و در نهايت وجود حيواناتي است كه اين دسته‌ها از آنها به عنوان منبع خون‌آشامي استفاده مي‌كنند و اين عوامل به‌طور مستقيم يا غيرمستقيم برانتقال مالاريا توسط پشه‌ها تاثير مي‌گذارند.

پودات در رابطه با خصوصيات مهم براي برقراري شرايط اپيدمي مي‌گويد: فقط پشه‌هاي آنوفل ماده به دليل تغذيه از خون در انتقال مالاريا نقش دارند. پشه‌هاي آنوفلي كه به‌طور موثر در انتقال مالاريا شركت دارند معمولا در جمعيت انبوه ظاهر مي‌شوند، انسان دوست بوده و ترجيحا از انسان خونخواري مي‌كنند.

به عبارت ديگر پشه مي‌بايست هنگام خونخواري از انسان به انگل مالاريا آلوده شده و سپس آنقدر زنده بماند تا پس از طي رشد انگل در بدنش بتواند آن را به انسان ديگري منتقل كند، يعني ميزان بقا بالايي داشته باشند. ميزان بقا يكي از مهم‌ترين عوامل در انتقال مالاريا محسوب مي‌شود. پشه ماده در شرايط مطلوب ممكن است يك ماه يا بيشتر عمر كند ولي اين دوره در شرايط طبيعي بسيار كوتاه‌تر است. رشد و تكثير پلاسموديوم در بدن پشه، پس از دريافت خون محتوي انگل، حداقل 8 تا 10 روز است. لذا پشه‌هاي ماده حداقل بايد 4 تا 5 دوره تخمگذاري را سپري كرده تا به مرحله آلوده‌كنندگي وارد شوند. بنابراين پشه هايي مالاريا را منتقل مي‌كنند كه در گروه سني متوسط يا مسن باشند.

مالاريا در ايران

در ايران ۲۹ گونه آنوفل انتشار دارد كه تاكنون ۷ گونه از آنها به عنوان ناقلان قطعي بيماري مالاريا شناخته شده‌اند. آنوفل سوپرپيكتوس، در تمام فلات مركزي ايران همچنين در مناطق كوهستاني شمال و مناطق كوهستاني و تپه ماهورهاي جنوب به ميزان متغير وجود دارد. همچنين در دشت‌هاي ساحلي كناره درياي خزر و خليج فارس به مقدار كم وجود دارد.

آنوفل ماكولي‌پنيس، در تمام مناطق ساحلي درياي خزر و قسمت بزرگي از دشت و مناطق نيمه كوهستاني قسمت‌هاي مركزي، غربي و شرقي ايران حضور دارد.

نكته: سازمان‌هاي بين‌المللي با تلاش و كوشش فراوان جهت آموزش افراد توانسته‌اند به بسياري از مردمي كه در آفريقا زندگي مي‌كنند بياموزند چطور از خود در مقابل پشه‌هاي ناقل مالاريا محافظت كنند

آنوفل ساكاروي، در منطقه جنوب شرقي ساحل درياي خزر، در آذربايجان كناره رود ارس و درياچه اروميه، مناطق مركزي تهران، قزوين، همدان و اصفهان مناطق غربي و جنوب غربي و مناطق جنوبي در استان فارس شامل شيراز و كازرون پراكنده ‌است. آنوفل كوليسيفازيس، در مناطق مختلف استان بلوچستان و قسمت‌هاي شرقي استان هرمزگان و جنوب شرقي استان كرمان انتشار دارد.

آنوفل استفنسي، در تمام مناطق ساحلي دشت و تپه ماهورهاي مناطق جنوبي ايران از دامنه جنوبي رشته كوه‌هاي زاگرس به پايين و دره‌هاي آن در استان‌هاي خوزستان، فارس، بوشهر، كرمان، هرمزگان و بلوچستان انتشار دارد؛ همچنين اين آنوفل در ايلام و گيلانغرب نيز وجود دارد.آنوفل فلووياتيليس، در تمام مناطق تپه ماهوري جنوب ايران دامنه جنوبي زاگرس، از منطقه قصرشيرين و گيلان غرب تا شرقي‌ترين منطقه جنوبي ايران در بلوچستان انتشار دارد.

انتشار آنوفل دتالي، مشابه آنوفل فلووياتيليس است، به‌اضافه چند كانون محدود و مجزا مانند يزد، محلات نزديك همدان و حدود شرقي كوير نمك در منطقه طبس كه در اين مناطق نيز مشاهده شده است. اگرچه اين بيماري در گذشته به دليل همسايگي‌ با كشورهايي‌ كه‌ از نظربهداشتي‌ به‌ دلايل‌ مختلف‌ دچار آسيب‌ شده‌اند يا فاقد امكانات‌ بهداشتي‌درماني‌ هستند مثل‌ افغانستان‌ و عراق‌ گستردگي زيادي داشته اما به گفته مسوولان خوشبختانه‌ موارد اين بيماري‌ در سال‌هاي ‌اخير سير نزولي‌ داشته‌ و برابر اهداف‌ تعيين‌ شده‌ اين بيماري‌ در كشور تحت‌ كنترل‌ است.

سردرگمي توريست

اگر مسافري باشيد كه قصد سفر به يكي از كشورهاي آفريقايي را داشته باشيد يكي از اقداماتي كه از سوي دفاتر مسافرتي به توريست‌ها پيشنهاد مي‌شود مراجعه براي زدن واكسن برخي بيماري‌ها مانند تب زرد قبل از ورود به كشور‌هاي آفريقايي است.

در مراكزي كه جهت زدن واكسن مراجعه مي‌شود توصيه مي‌شود قبل از سفر به آفريقا از قرص‌هايي جهت پيشگيري از مالاريا نيز استفاده شود. ولي بهتر است قبل از تجويز هر نوع قرصي اطلاعات و نكات آموزشي به توريست‌ها داده شود چرا كه براساس تحقيقات جديد و توصيه‌هاي سازمان‌هاي بين‌المللي ديگر، امروزه خوردن قرص عامل مهمي در پيشگيري از بيماري مالاريا محسوب نمي‌شود.

دكتر رندا هيندا ـ كه در يكي از بيمارستان‌هاي كنيا فعاليت مي‌كند ـ مي‌گويد: شايد توصيه داروخانه‌ها به افرادي كه قصد سفر به مناطق پر خطر را دارند خوردن قرص باشد اما اين روش امروزه خيلي مورد تاييد نيست، چرا كه اگر فرد حتي با مصرف قرص در معرض نيش پشه ناقل بيماري مالاريا قرار بگيرد به احتمال بسيار زياد به اين بيماري مبتلا خواهد شد و آنچه مهم است رساندن سريع بيمار به اولين بيمارستان و اطمينان از بيمار شدن و شروع درمان از نخستين زمان آغاز بيماري است. وي تاكيد مي‌كند: افراد بايد از لباس‌هاي آستين بلند استفاده كرده و حتي‌المقدور قبل از غروب آفتاب در مناطق پر خطر نمانند. حتما از پشه‌بند در صورت اقامت در اين مناطق استفاده كنند و در صورت بروز هر نوع بيماري مشكوك به مالاريا سريعا به پزشك و بيمارستان مواجه كنند.

به اين ترتيب به نظر مي‌رسد آموزش و ارائه اطلاعات كافي در رابطه به اين بيماري مانند علائم و روش‌هاي انتقال و پيشگيري از اين بيماري بسيار براي توريست و حفاظت از سلامتش اهميت داشته باشد.

خبر‌هاي خوش براي آفريقا

محققان دانماركي و تانزانيايي مي‌گويند خوشبختانه جمعيت پشه‌هاي ناقل بيماري مالاريا در بسياري از كشورهاي آفريقايي بشدت كاهش يافته اما از دليل آن اطلاعي ندارند.

به گزارش خبرگزاري يونايتدپرس، پشه ناقل مالاريا بدون برنامه‌هاي كنترلي از بسياري از روستاهاي اين قاره ناپديد شده‌اند، اما مشخص نيست آيا مالاريا واقعا ريشه‌كن شده يا آرامش پيش از توفان است و اين پشه‌ها با تجديد قوا بازخواهند گشت.

دن ميروتچ، استاد دانشگاه كپنهاگ در اين مورد گفت: بسياري از محققان فكر مي‌كنند اين كاهش در كشورهايي مانند تانزانيا، اريتره، رواندا، كنيا و زامبيا نشان‌دهنده كارايي و موفقيت تمامي برنامه‌هاي كنترلي بويژه استفاده از پشه‌بند است. وي افزود: اما اين همه داستان نيست. ما بيش از 10 سال است كه پشه‌ها را در روستاهاي تانزانيا جمع‌آوري و محاسبه كرديم. تعداد پشه در تله‌هاي ما از 5 هزار و 300 عدد در سال 2004 به 14 عدد در سال 2009 رسيده است.

نكته قابل توجه اينجاست كه اين كاهش تعداد در روستاهايي صورت گرفته كه از پشه‌بند استفاده نمي‌شده است.

به گفته وي كاهش در تعداد پشه‌هاي ناقل مالاريا احتمالا با كاهش بارش ناشي از تغييرات اقليم مرتبط است.

از سال 2003 تا 2009 ميزان بارش باران بسيار با ثبات‌تر شده است، اما باران بي‌نظم‌تر شده و در زماني خارج از فصل بارندگي باريده است.

اين امر احتمالا چرخه طبيعي افزايش پشه‌ها را مختل كرده است. اين اختلال در 5 سال گذشته موجب شده است كه تعداد مرگ و مير ناشي از مالاريا در بين كودكان به‌طور چشمگيري كاهش يابد.

اين دانشمند خاطرنشان كرد اگر پاسخي براي كاهش تعداد پشه‌هاي ناقل مالاريا نيابيم، نمي‌توانيم پيش‌بيني كنيم چه زماني اين پشه‌ها بازخواهند گشت.

حميده سادات هاشمي / جام‌جم

چهارشنبه|ا|3|ا|اسفند|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 39]