آسيب شناسي چگونگي صيانت از جنگل هاي كشور (بخش پاياني)

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: آسيب شناسي چگونگي صيانت از جنگل هاي كشور (بخش پاياني)
حسن آقايي
سالم نگهداشتن درخت زارها و توسعه هرچه فزون تر طبيعت سبز سلامت بخش در زندگي نشانگر ادراك و رشد فرهنگ حضور انسان در عرصه زيستن است.
در پيچيدگي هاي زمانه اي كه فرمان مسيرهاي اصلي و فرعي آسايش هستي به اراده جلوه هاي مصنوعي تكنولوژي و وسايل ديجيتالي همانند روبات هاي آهني به سوي سرگشتگي ماديات مي گردد، شدت تجلي بينش تازه افراد در جوامع بشري نسبت به رويكرد طبيعت و جنگل و گريز از ماشينيزم شهرنشيني عميق تر شده و نگاه ها مسئولانه تر به ارزش معنوي آرامش در طبيعت زوم مي شود تا لذت احساس جان پذير آسايش را بيابد، چرا كه طبع انسان دمساز با سرشت هستي است.
بر مبناي اين واقعيت ها براي شادابي خود قدري عميق تر و مهربانانه تر به شكوه درخت و جنگل بنگريم، اين پديده هاي مفيد را پاس داريم، چرا كه اگر درخت و جنگل و سبزه زارها نباشند چطور مي توانيم روح و جسم مان را طراوت بخشيم؟
وضعيت منابع طبيعي كشورمان
در گفت وگو با «محمدتقي عموزاده» معاون حفاظت و امور اراضي سازمان جنگل ها، مراتع و آبخيزداري كشور، وي نگرشي چندسويه در قالب ارزيابي موقعيت و اوضاع منابع طبيعي كشورمان دارد، از جمله ويژگي هاي بومي بودن جنگل ها، مشخصات عرصه جنگل ها از منظر جنگل شناسان، علل تهديد و تخريب منطقه اي جنگل و شيوه ساماندهي آن، فرايند اجراي طرح هاي گوناگون در ايمن سازي و صيانت جنگل ها، ميزان جرايم قطع نهال و درختان و گسترش غيرمنطقي زمين هاي كناره شهرها و...
از وي ميزان مساحت جنگل هاي كشور را مي پرسم كه چنين پاسخ مي دهد: «آمار منابع كشورمان تاكنون نزديك به 135 ميليون هكتار است. اين مقدار از جهت نوع اعياني برخي جنگل و بعضي ريشه دار هستند.»
وي بعد موقعيت هاي منفك اين مقدار مساحت را در توضيحات خود شرح مي دهد كه خواهيد خواند، اما در ادامه مي افزايد: «حدود 14ميليون و 300هزار هكتار جنگل مي باشد كه بخشي در شمال و در زاگرس و بخشي ديگر در ارسبان و خليج فارس و جنگل «مانگارو» كه بر سطح آب است.» او اضافه مي كند: «جنگل هاي سه استان شمالي كشور شامل گلستان، مازندران و گيلان قرار است در سازمان خواربار كشاورزي بين الملل «فائو» به ثبت برسند.»
مختصات بومي جنگل هاي ايران
«عموزاده» ادامه صحبتش پيرامون مشخصات درختان داراي «تاج پوشش» (نهايت محور فوقاني) است. وي مي گويد: «تاج پوشش انبوهي جنگل ها از نظر قطر و ارتفاع ويژگي شان مختص بومي هاي ايران مي باشد كه به ذخيره گاه بومي ايران معروف و مطرح است. در تعريف جهاني، هر درخت ولو پراكندگي درختان، جنگل محسوب مي شود. برخي دانشمندان جنگل شناس معتقدند آن بخش عرصه اي است كه داراي تاج پوشش حداقل 5درصد نسبت به قطر و ارتفاع درخت باشد. جنگل شناسان هم بر اين نظرند كه چنانچه درخت سير صعودي نداشته باشد تاج پوشش 5درصد را كافي مي دانند. اما كلا آمارها براساس بالاي 5درصد است.»
معاون حفاظت و امور اراضي سازمان جنگل ها، درباره علت مخروبه شدن جنگل، نگاهش متوجه حضور انسان و دام مي شود و مي گويد: «روستايي هاي جنگل نشين و دام باعث تخريب جنگل شده اند.»
او در همين ارتباط از طرح خروج دام از جنگل ها مي گويد: «طرح ساماندهي جنگل نشينان در شمال كشور در حال حاضر اجرا مي شود كه در برنامه پنجم توسعه ادامه پيدا مي كند.» او در ادامه با بيان اين كه براي جنگل زاگرس و جنگل هاي ايراني و توراني طرح صيانت است مي افزايد: «زير اشكوب جنگل وجود دام است. به همين خاطر نمي توانيم ساماندهي عملي كنيم چون باعث حذف كل دام خواهد شد. دامداران عشاير در جنگل هاي زاگرس براي تأمين علوفه دام شان كشتكاري كرده و از سرشاخه درخت و بوته براي سوخت هم استفاده مي كنند. در شمال به صورت بخشي محدود از قديم الايام به عنوان «دام» سر حشم شان را نگهداري مي كرد و خود نيز اسكان داشتند. با اجراي طرح خروج دام ساماندهي جنگل نشينان را انجام مي دهيم.» مي پرسم در آن صورت دامداران كجا بروند؟ مي گويد: «در جلگه خارج از جنگل اسكان يابند يا تغيير معيشت داده و يا دامداري سنتي را به صورت دامداري صنعتي انجام دهند. اين فعل و انفعال در سه برنامه توسعه دولت اجرا شده و در برنامه پنجم هم در حال اجرا است.»
طرح مميزي دامداران و جلوگيري از تخريب مراتع
«مهندس عموزاده» ادامه صحبت خود را معطوف به چگونگي مراتع مي كند با اين پيش گفت كه «نزديك به 85ميليون هكتار سطح مراتع كشور است. وي مي گويد: «طرح مميزي مراتع داريم كه هم از بابت عده خانوار دامداران و هم از جهت دام شان باتوجه به عرصه مرتعي كه در اختيار داشتن ساماندهي مي شوند به اين صورت كه بين دام و مرتع تعادل ايجاد كنيم كه هم بهره برداري از مراتع به عنوان علوفه تأمين شود و هم از روند تخريب مراتع از طريق افزايش بي رويه چراي دام و يا مازاد بر ظرفيت علوفه و وجود دام مازاد در مراتع جلوگيري شود.»
وضعيت زمين هاي بيشه زار و كوير، موضوع ادامه گفتار اين مقام سازمان جنگل ها، مراتع و آبخيزداري است. بنا به اظهار وي 2ميليون و 600 هزار هكتار اراضي بيشه زار در نقاط مختلف و مناسب اقليم كشور ايجاد شده و داراي گياهان و نهال هايي هستند كه باتوجه به اكوسيستم هاي خاص انبوه نسبت به درخت نازك تر و كوتاه ترند.
وي در ادامه ارايه آمارهاي مشتق از كل مساحت منابع طبيعي كشور، مي افزايد: «مابقي منابع طبيعي به ميزان 32ميليون و 600 هزار هكتار بيابان است كه بيشتر مناطق كويري را تشكيل مي دهند.»
جنگل كاري كاج دريايي
روي ماسه ساحلي
گفت وگويم با رئيس اداره منابع طبيعي آستانه اشرفيه با طرح سه سوال: امكانات جنگلبان براي حفاظت از جنگل، علل آتش سوزي ها و خاطره اي از دوران كار اداري، صورت مي يابد.
پاسخ «اكبر حقي» در خصوص امكانات جنگلبان، خلاصه و چنين است: «از سال 4-83 يگان حفاظت از جنگل ها تجهيز شده و عملا كار محوله در عرصه منابع طبيعي را انجام مي دهد.» وي در ادامه با اين بيان كه آستانه اشرفيه تنها شهرستاني در منطقه گيلان بوده كه جنگل نداشته ولي پارك جنگلي دارد. در اين زمينه توضيح مي دهد: «در آستانه به لحاظ وجود ساحل زياد، سطح ماسه زار ساحلي از گونه بسيار با اهميت كاج دريايي و به عنوان ذخيره ژنتيكي جنگل كاري شده است كه از حساسيت خاص برخوردار مي باشد. بنابراين به منظور حفاظت ويژه و جلوگيري از افراد سودجو دور تا دور آن حفر خندق شده و قرقبان هر روز اطراف آن گشت مي زند.»
ادامه بيان وي پيرامون نحوه برخورد با متخلفان و همچنين در مورد آتش سوزي است كه مي خوانيم: «براي برخورد با متخلفان ابتداي امر از طريق دادگستري اقدام مي كنيم. از كارخانه هاي چوب بري مرتب بازرسي مي شود. اگر احتمالا كارخانه داري از فردي متخلف چوب قاچاق خريده باشد او و فروشنده تحت پيگيري قانوني قرار گرفته و بلافاصله پرونده تخلف شان تشكيل مي شود.»
«حقي» درباره آتش سوزي با اشاره به اين كه در داخل محدوده پارك جنگلي آتش سوزي به ندرت اتفاق مي افتد، مي افزايد: «در آمد و رفت افراد و گردشگران به پارك و جنگل چنانچه آتش سوزي شود بلافاصله قرقبان اطلاع داده و با حضور به موقع نيروهاي هلال احمر، آتش نشاني، سپاه و بسيج اقدام به مهار و اطفاي حريق مي شود.»
پيشتر شنيده شده محافظاني از جنگل در درگيري با قاچاقچيان چوب دچار نقص عضو و زمينگير شده و يا جان باخته اند.
رئيس اداره منابع طبيعي آستانه اشرفيه، به عنوان خاطره اي از دوران خدمتش نيز به نقل دو اتفاق ناخوشايند اشاره دارد. وي تصريح مي كند: «پيشترها در منطقه طالش و ماسال گيلان، افراد قرقبان با قاچاقچيان چوب درگير شده كه در جريان آن «غفاري» قرقبان و «ناصر پيروي» رئيس اداره منابع طبيعي در اثر ضربات سلاح سرد و گرم افراد قاچاقچي، جان باختند.»
وي در بخش پاياني گفتار خود از همكاري و قانون گرايي مردم آستانه نسبت به حفظ منابع طبيعي مي گويد: «خوشبختانه در اين منطقه مردم به لحاظ سطح فرهنگ عمومي شان قانون پذير هستند. همچنين ما با دهياران روستاهاي مختلف در سطح شهرستان ارتباط خيلي خوب داريم كه كمك و گزارش هاي آنان باعث شناسايي و برخورد با متخلفان مي شود. از سوي ديگر به گروه هاي هميار طبيعت و علاقه مند به حفظ محيط زيست و درخت، آموزش و آگاهي درباره منابع طبيعي داده مي شود. معتقديم آگاهي مردم اصل موضوع مرتبط با حفظ منابع طبيعي است. چون كه سطح منابع طبيعي وسيع است و نمي توان در همه جا نگهبان بگذاريم.»
جريمه قطع درختان
جريمه قطع هر اصله درخت چيست؟ اين سوال را از «مهندس عموزاده» مي پرسم. او جواب مي دهد: «براساس مصوبه قانوني از سال 84 جريمه هاي ريالي قطع نهال ها و درختان جنگلي را به روز كرديم به اين نحو كه با توجه به قطر، ارتفاع و نوع گونه جرايم متفاوت هر اصله درخت از 50 هزار تومان تا يك ميليون تومان است. اجراي طرح مصوبه از سال 85 باعث شده كه روند تخريب و قاچاق چوب در جنگل هاي كشور به نسبت از 5درصد تا 10درصد كاهش پيدا كرده است.
از سوي ديگر در اجراي رفع تجاوز از متجاوزان منابع طبيعي تاكنون حدود 160هزار هكتار از اراضي تجاوزي خلع يد و به مالكيت دولت اعاده شده است.»
تشكيل يگان انتظامي از ماموران محافظ سازمان جنگل ها، طرح ايجاد كمربند حفاظتي- خط قرمز- پيشگيري از متصرفات و اجراي طرح بومي ساماندهي مالكيت و رفع تجاوز از افراد متجاوز به منابع طبيعي، مواردي هستند كه معاون حفاظت و امور اراضي سازمان جنگل ها، مراتع و آبخيزداري كشور، درباره شان مطالبي بيان مي كند.
وي مي گويد: «براي نگهداري و تقويت بيشتر امور حفاظت از منابع طبيعي كشور يگان انتظامي ماموران محافظ سازمان ملبس به يگان حفاظت نموده و وظايف جديد آنان به عنوان ضابطان خاص دادگستري به آن ها محول شده تا نسبت به تعقيب، كشف و مقابله با جرايم منابع طبيعي به ويژه جرايم مشهود و ضبط ادوات و آلات جرم بلافاصله اقدام مي كنند تا موارد مشمول مرور زمان نشوند. درگذشته مراحل كشف و جرايم و اجرا در دستگاه هاي ذي ربط قانوني يك حكم 5 تا 10 سال زمان مي برد.»
وي در خصوص طرح كمربند حفاظتي منابع طبيعي، اظهار مي دارد:«موضوع ديگر طرح محوري براي پيشگيري از وقوع تصرفات اشخاص و نيز بخش ديگر باز تصرف، ايجاد مرز كمربندي است كه منابع طبيعي از مستثنات مردم جدا مي شود. در اين ارتباط، خط قرمز منابع طبيعي جهت جلوگيري از تصرفات و همچنين رفع تصرف از متجاوزان به منابع طبيعي كشور به سه صورت: حفر كانال بين مستثنيات مردم و منابع طبيعي، بنچ مارك (به صورت گذاردن پايه هاي بتني) و نوار سبز دور مرز درختكاري مشخص مي باشد. همچنين در اجراي طرح بومي ساماندهي مالكيت منابع طبيعي كشور تاكنون نزديك به 130 ميليون هكتار از اراضي و عرصه منابع طبيعي سند مالكيت به دولت به نمايندگي سازمان جنگل ها و مراتع توسط ثبت اسناد و املاك كشور صادره است و اما حدود 5 تا 10ميليون هكتار از اراضي منابع طبيعي باقي مانده در طول برنامه پنجم توسعه عملياتي خواهد شد.»
شگفتي هاي درختان در زندگي انسان
تحقيقات «عليرضا سزاوار» يكي از محققين در امور جنگل حاكي است: «دانشمندان در پژوهش هاي خود نشان مي دهند درختاني مانند گردو، كاج و بلوط از خود ماده اي به نام «فيتونسيد» در فضا رها مي كنند كه براي بسياري از باكتري و قارچ هاي تك سلولي و برخي از حشرات ريز اثر كشندگي دارد. در عين حال توليد چنين ماده اي توسط درختان روي انسان اثر فرح بخشي دارد. دليل تاثيرگذاري اين است كه مغز انسان كه از دو نيمكره چپ و راست تشكيل شده، نيمكره راست در تنظيم احساس غريزي و طبيعي انسان مانند احساس محبت، خواب و نيازهاي ديگر طبيعي نقش دارد. در حالي كه نيمكره چپ، كار به نظم كشيدن كارهاي مكانيكي انسان نظير تنظيم وقت و سروقت حاضر بودن را برعهده دارد. در همين ارتباط پژوهشگران پي برده اند درختان به سبب رهاسازي مواد شبيه فيتونسيد مي توانند تعادل بين دو نيمكره مغز انسان را به خوبي برقرار و حالت طبيعي و آرام بخشي به انسان بدهند. تحقيقات همچنين حاكي از اين است كه درختان با تعريق و تعرق خود نقش حساسي در كاهش دماي «ميكرو كليما» و افزايش رطوبت نسبي هوا ايفا مي كنند. بر اين مبنا، دماي يك هكتار فضاي سبز در تابستان تا 5 درجه كمتر از فضاي مجاور خالي از درخت است. به همين نحو رطوبت نسبي درون يك فضاي سبز تا 12درصد بيش از محيط خارج اندازه گيري شده است. يعني فضاي سبز وضعيتي به وجود مي آورد كه آسايش فيزيكي مناسبي براي زيست انسان در پي دارد...»
گزارش روز

سه|ا|شنبه|ا|25|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 679]