تغيير خط فارسي وسوسه باطلي است

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: تغيير خط فارسي وسوسه باطلي است
زبانشناسان- همشهري‌آنلاين:
استادان و كارشناسان زبان و ادب فارسي براي ارتقاء زبان و ادبيات فارسي تغيير خط فارسي را وسوسه باطلي عنوان كرده و معتقدند حتي خطوط دشواري مانند ژاپني و چيني نيز مانع از گسترش زبان نشده‌اند.

به گزارش مهر، در پي گزارش معاونت برنامه‌ريزي و نظارت راهبردي رياست جمهوري، مبني بر اينكه عدم اهتمام به زبان و ادبيات فارسي يكي از 76 مشكل اساسي كشور است، استادان و كارشناسان حوزه زبان و ادب فارسي راهكارهايي درباره برطرف كردن اين مشكلات ارايه كردند.

* وسوسه‌ تغيير خط فارسي باطل است

محمود عابدي استاد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه خوارزمي با اشاره به پيشنهاد برخي مبني بر تغيير خط فارسي گفت: اين نوع وسوسه‌ها هميشه در طول تاريخ به ويژه بعد از مشروطه وجود داشته ولي در شرايط كشوري مانند ايران اين تغيير باطل و بيهوده است. خطوط چيني و ژاپني سختترين خط جهان هستند ولي اين خطوط مانعي براي گسترش زبان اين كشورها نبوده است.
اين استاد زبان و ادبيات فارسي ادامه داد: زبان عاليترين و برترين نشانه هويت يك قوم محسوب مي‌شود كه نشر و اشاعه آن در طول تاريخ به قدرت آن قوم به ويژه قدرت اقتصادي و سلطه فرهنگي متكلمان وابسته است و متاسفانه كساني كه امروز به زبان فارسي تكلم مي‌كنند از نظر قدرت اقتصادي چندان قوي نيستند و براي همين زبانشان هم كمي به حاشيه رانده شده است.

* احياء و معرفي ادبيات فارسي متناسب با نيازهاي عصر جديد

عابدي در ادامه خاطرنشان كرد: تنها پشتوانه ما در جهان معاصر فرهنگ و ادبيات فارسي است كه براي گسترش و توسعه زبان فارسي مي‌توان از آن سود جست. اگر حاميان و هواداران زبان بخواهند زبان را تقويت كنند و قلمروش را گسترش دهند راهي به جز احياء و معرفي فرهنگ و ادبيات فارسي ندارند منتها اين فرهنگ بايد متناسب با نيازهاي عصر جديد به نسل امروز منتقل شود.
مصحح كتاب روضه الانوار تصريح كرد: براي ارتقاء زبان بايد عناصر فرهنگي ماندگار خود را كه با فرهنگ اسلام در آميخته شناسايي كرد و به روز درآورد. مثلا چيزي كه باعث شده بخشهاي فرهنگي غرب به مثنوي توجه كنند مسائلي است كه مولانا براي تسلاي روح آشفته و نابسامان انسان امروز بيان مي‌كند. اين مسائل بخشي از گنجينه‌هاي فرهنگي ماست. همه فرهنگ متعالي ما در مثنوي خلاصه نشده بلكه در ديگر آثار گرانسنگ ادبيات ما هم وجود دارد كه با احيا و به روز كردن آنها مي‌توان زبان را هم توسعه داد.

* بها دادن به ترجمه آثار فاخر فرهنگي‌

مصحح آثاري چون نفحات الانس جامي با بيان اينكه مترجمان ادبي با ترجمه آثار ادبي به زبانهاي ديگر مي‌توانند موجب اشاعه زبان فارسي شوند يادآور شد: اگر آثار فرهنگي ما به زبانهاي ديگر ترجمه شود مخاطباني كه به اين فرهنگ علاقمند مي‌شوند به سمت يادگيري زبان فارسي تمايل پيدا مي‌كنند چرا كه شناخت دقيق پيام و محتواي اين آثار در گرو زبان است.
وي در ادامه با بيان اينكه زبان فارسي زاياست و مترجمان ما امروز به خوبي بر اين توانايي واقفند ‌افزود:‌ مترجمان ايراني كه منابع علمي خارجي را به زبان فارسي ترجمه مي‌كنند هم به زبان مبداء و هم به زبان مقصد آشنايي كاملي دارند و با تكيه بر اين توانايي مجدانه براي اصلاحات خارجي معادل فارسي مي سازند، واژه هايي كه توسط مترجمان آثار علمي ساخته شده در نوع خود بسيار خوب است و موجب غني و بارور شدن زبان فارسي مي‌شود.
عابدي در ادامه از فرهنگستان زبان و ادب فارسي خواست تا يك رسم الخط واحد را براي همه ايرانيان مشخص كند.

* سختگيري در انتشار آثار ضعيف ادبي

مديرعامل موسسه خانه كتاب يك راه اهتمام به زبان را سختگيري در انتشار آثار ضعيف خواند، گفت: انتشار مجموعه‌هاي فاخر ادبي و اعمال سختگيري بيشتر در مورد آثار ضعيف در زمينه ادبيات فارسي موجب سلامت و ارتقاي زبان فارسي خواهد شد.
وي در توضيح اين موضوع گفت: انتشار مجموعه‌هاي فاخر ادبي و اعمال سختگيري بيشتر در مورد آثار ضعيف كه موجب تشويش فضاي فكري و ذهني مخاطبان مي‌شود موجب سلامت زبان فارسي خواهد شد و چنين توجهي را هم نبايد از مقوله مميزي ديد بلكه بايد آن را در جهت ارتقاي زبان فارسي ارزيابي كرد.
مديرعامل موسسه خانه كتاب همچنين ترجمه آثار ادبي فاخر در زمينه ادبيات فارسي و توجه بيشتر به كتابهاي منتشر شده يا در انتظار نشر اعم از كتب درسي و غير درسي را از ديگر اقداماتي برشمرد كه مي‌توان براي ارتقاي زبان فارسي انجام داد.
شجاعي با بيان اينكه برگزاري جوايزي همچون آل احمد و پروين اعتصامي مي‌تواند به تقويت زبان فارسي بينجامد گفت: البته كار اصلي را در اين زمينه نويسندگان انجام مي‌دهند و ما فقط تسهيل‌ كننده‌ايم به هر حال فكر مي‌كنم گام نخست در اهتمام به زبان و ادبيات فارسي بايد توسط نويسندگان برداشته شود و مديران فرهنگي نيز حمايت كنند.
اين مدير فرهنگي با اشاره به مسئله اهتمام به زبان و ادبيات فارسي كه مورد توجه برنامه پنجم توسعه نيز هست گفت: يكي از رموز وحدت ايرانيان در كنار مذهب، زبان است و سابقه مشترك تاريخي‌ اين را ثابت كرده است و قطعاً هر گونه تلاش در جهت استحكام و خلوص زبان فارسي به تحكيم وحدت ملي ما كمك خواهد كرد.
وي به فعاليتهاي موسسه متبوعش در اين راستا اشاره كرد و افزود: ما علاوه بر اينكه در برنامه‌هايمان به صورت روزمره به اين مسئله پرداخته‌ايم و در آينده نيز خواهيم پرداخت دو كار ويژه ديگر نيز در راستاي همان هدف اصلي كه ارتقاي زبان فارسي باشد انجام مي‌دهيم. اهداي جوايز ادبي پروين اعتصامي و جلال آل احمد اين دو كار ويژه را شامل مي‌شوند.

* انتقاد از فرهنگستان زبان - ارج نهادن به زبان نخستين راه توسعه زبان

ميرجلال‌الدين كزازي با انتقاد از عملكرد فرهنگستان زبان و ادب فارسي معتقد است: فرهنگستان زبان و ادب سوم نتوانسته است همراه با روند آلودن زبان به واژه‌هاي بيگانه، برابرهاي رسا، روشن و برازنده براي اين واژه‌هاي بيگانه بجويد.
وي با بيان اينكه دو فرهنگستان پيشين در مقايسه با فرهنگستان سوم عملكرد بهتري داشت افزود: واژه‌هايي كه در دو فرهنگستان پيشين ساخته شد در زبان فارسي كاربردي گسترده يافت اما با آنكه در اين روزگار توانها و امكانهاي بسيار در گسترش آگاهي و آوازه‌افكني در دست داريم واژه‌هايي كه فرهنگستان سوم در پيش مي نهد روايي نمي‌يابد.
كزازي ديگر مشكل زبان فارسي را عدم توجه مردم جامعه به زبان ملي خود خواند و خاطر نشان كرد: آن باوري كه بايد همه ايرانيان به زبان فارسي داشته باشند امروز ديده نمي‌شود. زبان به را به جد نمي‌گيرند غم زبان را نمي خورند و نمي‌كوشند كه زبان را ياري رسانند. از ديگر سوي گاهي واژه‌هايي كه در پيش نهاده مي‌شود با وام واژه‌ها از ديد ساختار معنايي به ويژه ساختار آوايي همسنگ و هم طراز نيست از اين روي واژه‌هاي پيشنهادي نمي‌تواند جاي واژه‌هاي بيگانه را بگيرد.

* نخستين راه ارتقاء ارج نهادن و باور زبان

كزازي سپس با اشاره به راهكارهاي گسترش زبان فارسي اذعان داشت: نخستين كاري كه براي زبان فارسي بايد كرد آن است كه ما اين زبان را ارج بنهيم و بدان باور داشته باشيم، آن باور هم اين است كه بدانيم زبان فارسي پايگاه پايبندان فرهنگ ايراني و چيستي تاريخي ما ايرانيان است.
اين استاد دانشگاه اظهار داشت: اگر ما باور كنيم كه با از ميان رفتن زبان فارسي آن فرهنگ و اين چيستي از ميان خواهد رفت خواه ناخواه در پاسداري از اين زبان خواهيم كوشيد و آن را از آسيب و گزند به دور خواهيم داشت.

* رسانه‌ها زبان فارسي را سست و آشفته به كار مي‌گيرند

وي با بيان اينكه راست اين است كه ارج و ارزش و كاركرد بنيادين زبان فارسي بر همه ايرانيان يكسره روشن نيست تصريح كرد: در رسانه‌ها و بويژه رسانه‌هاي ديداري و شنيداري گاهي اين زبان سست و آشفته و بي آئين به كار گرفته مي‌شود. به ياري اين رسانه‌ها واژه‌هايي كه فارسي نيست و نمي‌دانيم كه از كجا آمده در ميان مردم گسترش پيدا مي‌كند.
كزازي ادامه داد: به هر روي بهترين شيوه آن است كه ما همواره از به كار‌گرفتن وام واژه‌ها يا واژه‌هاي بيگانه بپرهيزيم، اما بيشترين گزند و آسيب را اين واژه‌ها به زبان پايه فارسي مي‌زند زبان پايه همان زباني است كه ما همواره آن را به كار مي‌گيريم و در گفتار روزانه يا در رسانه‌ها از آن بهره مي‌جوييم.
به گفته اين شاهنامه پژوه اگر واژه‌اي ويژه در يكي از حوزه‌هاي دانش از زبان بيگانه به فارسي راه بجويد چون همه ايرانيان و فارسي زبانان همواره آن را به كار نمي‌برند آسيبي كمتر به زبان فارسي مي‌رساند.

* زبان فارسي توانمند و بي نياز است

وي در ادامه با اشاره به توانمندي زبان فارسي خاطرنشان كرد: زبان فارسي زباني است توانمند و بي نياز، زيرا كارآمدترين دستگاه و سامانه واژه سازي را دارد. شما هنگامي كه مي‌خواهيد واژه اي نو بسازيد بسنده است كه دو يا چند واژه را با هم بپيونديد تا آن واژه نو ساخته شود بدينگونه مي توان گفت كه توان واژه سازي در زبان فارسي بيكرانه است پس ما نيازي به واژه هاي بيگانه نداريم.

* زبان فارسي دغدغه اصلي متوليان فرهنگي نيست

دكتر منوچهر اكبري رئيس دانشكده ادبيات دانشگاه تهران همچون كزازي معتقد است تا زماني كه رشته زبان فارسي جايگاه و منزلت خود را در نگاه متوليان فرهنگي و جامعه پيدا نكند گسترش نخواهد يافت.
وي معتقد است:‌ متوليان فرهنگي و پاسداران زبان فارسي براي رشد و گسترش اين زبان بايد راهكارها و راهبردها را تعريف كنند و اگر زبان در حاشيه قرار بگيرد مشخص مي‌شود كه زبان فارسي دغدغه اول متوليان فرهنگي نيست.

* استكبار جهاني عامل تضعيف زبان فارسي

اكبري در ادامه توطئه‌هاي استكبار جهاني را عاملي ديگر براي تضعيف زبان فارسي خواند و تصريح كرد: اگر نبود توطئه‌ها، تهديدها و تحريمهاي استكبار جهاني متكلمين زبان فارسي در جهان به اندازه‌اي زياد بودند كه مي‌توانستند اين زبان را در جهان رشد و گسترش بدهند.
وي گفت: وقتي يونسكو زبان فارسي را يكي از زبانهاي جهاني معرفي مي‌كند و يكسال را به عنوان سال مولانا و سال ديگر را سال سنايي نامگذاري مي‌كند نشان از آن دارد كه زبان فارسي اهميت زيادي در جهان دارد.
اكبري افزود: اگر مولانا توانسته اين همه در جهان مورد توجه قرار گيرد به اين دليل است كه انديشه‌هايش را در بستر زبان فارسي منتقل كرده چرا كه اگر اشعارش را به زباني غير از فارسي مي‌سرود معلوم نبود كه اين اشعار باز ظرافتها و زيباييهاي هنري خود را حفظ مي كرد يا نه. يا اگر فردوسي شاهنامه را به زبان عربي و يا هر زبان ديگر مي سرود هرگز نمي توانست اين اندازه تاثيرگذار باشد.

* جذب دانشجوي خارجي در رشته زبان و ادبيات فارسي

رئيس دانشكده ادبيات دانشگاه تهران با بيان اينكه سرمايه‌گذاري براي زبان به بودجه هنگفتي نياز ندارد يادآور شد: اگر هر سال هزار دانشجوي زبان و ادبيات فارسي از سراسر دنيا جذب كنيم و با امكانات و شرايط خوب زبان فارسي را به آنها آموزش دهيم پس از شش سال شش‌هزار دانشجو داريم كه سفيران زبان و فرهنگ ايراني هستند.
وي گفت: براي يادگيري زبان بايد تفكري را كه پشت آن زبان هست آموخت. كسانيكه در رشته زبان و ادبيات فارسي تحصيل مي كنند ناگزير بايد انديشه‌هاي شاعراني چون حافظ و سنايي را هم فرا گيرند و شعر حافظ و سنايي را بدون شناخت آموزه‌ها و معارف اسلامي نمي‌توان درك كرد.

* رشته زبانشناسي زبان فارسي تاسيس شود

كاووس حسنلي استاد دانشگاه شيراز معتقد است تاسي رشته زبانشناسي زبان فارسي را از مهمترين راهكارهاي توسعه زبان فارسي عنوان كرد و گفت: ميان دانش زبان فارسي و ادبيات فارسي تفاوت زيادي وجود دارد اما متاسفانه در دانشگاهها اين دو يكي شده‌اند. در رشته ادبيات به حوزه زبان فارسي خيلي كم توجهي شده است و دانشجويان ادبيات فارسي مشخصا به ادبيات مي پردازند و از زبان فارسي خيلي آگاهي ندارند.
حسنلي با بيان اينكه به همين دليل نياز است كه در دانشگاهها در مقطع كارشناسي ارشد رشته زبان شناسي زبان فارسي ايجاد شود اضافه كرد: هميشه دانشكده‌هاي ادبيات پاسدار آثار ادبي گذشته بوده‌اند و به ضرورت تحول زباني و شرايط امروز كمتر توجه كرده‌اند در صورتي كه بايد گذشته و حال را با هم مورد توجه قرار داد.

* استفاده درست زبان از سوي گويندگان رسانه ملي

علي‌اشرف صادقي عضو پيوسته فرهنگستان با بيان اينكه صدا و سيما بايد خبرنگارها و گزارشگرها و خوانندگان اخبارش را از بين كساني انتخاب كند كه زبان فارسي را به خوبي بلد باشند.
خاطر نشان كرد: اولاً الان زبان فارسي شديداً مورد هجوم زبان انگليسي قرار گرفته است. دوم اينكه افراد كم‌سوادي هم در رسانه‌ها مشغول كار هستند و شغلشان خبرنگاري و گزارشگري و امثالهم است كه به هيچ وجه تسلطي بر زبان فارسي ندارند. راديو و تلويزيون هم در اين باره مسئوليت مهمي دارند. به هر حال بايد براي اينها و پاسداري از زبان فارسي فكري اساسي كرد.
وي در ادامه از سه وزارتخانه آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامي و علوم، تحقيقات و فناوري خواست: به صورت جدي با فرهنگستان زبان و ادبيات فارسي در اين جهت همكاري كنند.

* سختگيري در اعطاي مجوز چاپ

صادقي سختگيري در دادن مجوز چاپ به آثاري كه اصول نگارشي را رعايت نمي كنند ديگر راهكار توسعه زبان دانست و تصريح كرد: وزارت ارشاد هم بايد به صورت جدي به اين مسئله بپردازد و مميزهاي زبان فارسي داشته باشد كه به هر كتابي اجازه نشر ندهند.
توجه به نقش ويراستاران
نظارت بر رعايت اصول نگارشي را به عنوان روكردي مثبت براي ارتقاي زبان خواند و با اشاره به جايگاه ويراستاران ادبي در جامعه تصريح كرد: بايد به ويراستاري آثار تاليفي و نامه‌نگاري اهميت داد و سازمانها را موظف كرد تا با به كار گرفتن ويراستاران بر نحوه نامه‌نگاري در ادارات نظارتي دقيق داشته باشند.
وي همچنين پيشنهاد كرد: مديران سازمان رسانه‌ها بايد اهتمام ويژه‌اي نسبت به پاسداري از زبان داشته باشند و مجريان و خبرنگاران رسانه‌ها را كه شفافيت و رواني در گفتار و نوشتار را رعايت نمي كنند، با اين مسايل آشنا كنند و در برابر خبرنگاراني را كه شفافيت و رسايي در نوشتار و گفتار را همواره مدنظر قرار مي دهند، تشويق كنند.

* زبان علم زبان فارسي باشد

اين پژوهشگر در واكنش به اظهاراتي مبني بر جدايي زبان علم و زبان زندگي گفت: در دنيا يك زبان علم وجود ندارد كه ما آن را ياد بگيريم، علاوه بر انگليسي، زبانهاي ديگري هم هستند كه براي تاليف كتابهاي علمي از آنها استفاده مي‌شود.
سرامي افزود: زبان فارسي تواناييهاي زيادي براي استفاده درحوزه علم دارد، ولي اينكه ما انتظارداشته باشيم زبان فارسي پابه ‌پاي علم رشد كند، انتظار معقولي نيست. اين مشكل زبان فارسي محسوب نمي‌شود، بلكه همه زبانها به نوعي با آن درگير هستند چرا كه واژه‌هاي علمي جديد خود را بر هر زباني تحميل مي‌كنند.
وي تصريح كرد: در زبان فارسي هزاران اثر در رشته‌هاي مختلف تاليف شده و همين نشان دهنده توانمنديهاي زبان فارسي است. بنابراين زبان علم بايد فارسي باشد با اين شرط كه خود را درگير واژه‌ سازي نكنيم. وسواس به خرج دادن در واژه سازي كار بيهوده‌اي است.
سرامي افزود: خيلي از اين اصطلاحات علمي هستند و درهمه جاي دنيا مرسوم شده‌اند وهيچ آسيبي هم به آن زبانها نزده‌اند. بنابر اين نبايد از متداول شدن اصلاحات علمي در فارسي هراس داشته باشيم.

* سختگيري در رعايت اصول نگارشي

قدمعلي سرامي استاد زبان و ادبيات فارسي همچون صادقي و شجاعي صائين، گفت: براي اعتلاي زبان فارسي بايد سامانه‌اي در جامعه بوجود آيد كه نسبت به رعايت اصول نگارشي سختگير باشد و با نظارت بر نحوه نامه‌نگاري و نوشتار در ادارات به مردم جامعه نشان دهد كه زبان فارسي ارج و قرب دارد.
سرامي با بيان اينكه وزارت ارشاد بايد اهتمام جدي نسبت به رشد زبان داشته باشد، خاطر نشان كرد: اگر وزارت ارشاد نسبت به آثاري كه نثر ادبي روان و سليس دارند، بها داده و آنها را بخرد، همين تشويق محركي براي تلاش بيشتر مي‌شود.

سه|ا|شنبه|ا|15|ا|بهمن|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 205]