زندگينامه و آثار آلكسي دوتوكويل

واضح آرشیو وب فارسی:رسالت: زندگينامه و آثار آلكسي دوتوكويل
نيلوفر ولي پور

آلكسي دوتوكويل از جمله نويسندگان و نظريه ‌پردازان قرن نوزدهم فرانسه است كه بر سير تكوين انديشه ‌هاي سياسي اروپا تأثير قابل توجهي گذاشت. وي به عنوان سخنگوي اصلي ليبراليسم در فرانسه معروف گرديد. دفاع هوشمندانه وي از خودگرداني و پراكندگي قدرت و حكومت نمايندگي بي‌مانند است.

از آثار معروف او كه شهرت جهاني دارد مي‌توان «دموكراسي در آمريكا (1835)» و «رژيم سابق و انقلاب (1856)» را نام برد.

آلكسي دوتوكويل در سال 1805 در يك خانواده اشرافي به دنيا آمد. در دوران حكومت وحشت فرانسه، اكثر خانواده او زير تيغ گيوتين رفتند. كشيشي شوخ‌ طبع سرپرستي تعليم و تربيت او را به عهده داشت. تمام تلاش اين كشيش آن بود كه اعتقادات و ايمان مذهبي شديدي در انديشه دوتوكويل ايجاد نمايد و در ابتداي كار نيز توانسته بود موفق باشد، ولي مسير زندگي و
جريان ‌ها و تأثيرات آن، ديدگاه و انديشه‌ مذهبي دوتوكويل را تغيير داد. در سال 1820 پس از اتمام تحصيلات ابتدايي، وي براي ادامه تحصيلات رهسپار شهري ديگر شد. دوتوكويل در دروان جواني، به هنگام مطالعه كتاب ‌هاي معروف دوران خود، ايمانش دچار بحران شد و آموزه‌هاي اخلاقي كشيش دوران كودكي‌اش تضعيف گرديد.

وي رشته‌ دانشگاهي خود را بنا به تشويق اطرافيان، حقوق انتخاب كرد. در همين سال‌ها، مسئله‌ سياسي مطرح در دانشگاه و
روزنامه‌ ها، مباحثه‌اي بود كه نزاع ميان فرانسه كهن و فرانسه نوين يا ميان آريستوكراسي و دموكراسي را مطرح مي‌ساخت. و همين مباحث، مقدمه ‌اي بود براي تكوين انديشه ‌سياسي ـ حقوقي دوتوكويل، كه بعدها در كتاب خود به تحليل و تشريح آن پرداخت.

در سال 1827 دوتوكويل تحصيلات دانشگاهي خود را تمام كرد و در اين مدت فردي معتقد به اصول ليبرال گشته بود. در همين سال‌، رئيس دادگاه بخش ورساي شد و با قاضي جواني كه از فن سخنوري بهره‌ مند بود، آشنا شد و ساليان دراز با هم دوستي داشتند.

به تدريج دوتوكويل به سمت سياست و گرايش ‌هاي سياسي روزگار خود، رانده شد و عضو انجمن اخلاقيات مسيحي گشت. وي خواهان برقراري حكومت انتخابي در فرانسه بود.

در سال 1830 تصميم گرفت به ايالات متحده سفر كند و در آنجا سيستم زندان‌هاي تأديبي را مطالعه نمايد. در اين سفر بود كه سيستم سياسي اين كشور را بررسي كرده و آن را به كشور خود تعميم داد. وي راه‌حل مشكلات كشور خود را در نبودن دستگاه دولتي متداول در فرانسه دانست. با اين حال وي در جستجوي جامعه مدني متناسب با اوضاع سياسي و اجتماعي فرانسه و الگوي اصلاحات براي آن بود.

دوتوكويل معتقد به خودگرداني شهرها، اعتماد به نفس سياسي و حداقل دخالت دولت‌ها در اداره امور بود. وي جهت نوشتن كتاب خود، از دادگاه بخش استعفا داد و سعي كرد تا بر اساس تجربيات سفري و انگيزه ‌ها و تفكرات سياسي رايج كتابي مربوط به نهادهاي آمريكايي بنويسد. وي كتابش را «دموكراسي در آمريكا» نام نهاد. اين كتاب در سال 1835 منتشر شد و باعث گرديد كه او را «منتسكيوي تازه» بنامند.

دوتوكويل از اين شهرتي كه در اثر انتشار كتابش به دست آورده بود، استفاده كرده و در انتخابات سال 1837 شركت نمود، اما رأي كافي را به دست نياورد، علت اين امر آن بود كه وي حمايت‌ هاي حكومت را نپذيرفت. از اين رو به واسطه فراغتي كه پيدا كرده بود، شروع به نوشتن جلد دوم كتاب دموكراسي در آمريكا پرداخت.

دوتوكويل در سال 1848 توانست به دنبال انقلاب سوسياليستي، با آراي بسياري به نمايندگي مجلس جديد برگزيده شود، از اين‌رو در سركوبي قيام طبقه كارگر شركت جست و تمام توان و انديشه‌ خود را به كار برد. البته پاداش قابل توجهي نيز از طرف دولت دريافت كرد، از جمله اينكه به عضويت كميسيون تهيه‌ پيش نويس قانون اساسي انتخاب شد. وي توانست همكارانش را در مورد موازين مربوط به عدم تمركز با خود همراه سازد. در سال 1848 ناپلئون سوم، او را وزير خارجه كرد. اما زماني كه ناپلئون دست به كودتا زد، زندگي مخفي دوتوكويل آغاز گشت. در اين دوره شروع به نوشتن كتابي به نام «رژيم سابق و انقلاب» كرد. اين كتاب به سبك تحليلي و تاريخي نگاشته شده است. محتواي بخش ‌هاي اين كتاب عبارتند از: بخش اول، درباره انقلاب دموكراتيك اجتماعي؛ بخش دوم، تحليل ماهيت و پيامدهاي تمركز اداري در فرانسه و بخش سوم، مربوط به نقش محققان و فيلسوفان و روندهاي اقتصادي پيش از انقلاب و اثرات مختل كننده اصلاحات سياسي و اداري. وي در اين كتاب كمتر به منشأ تمركز مي‌پردازد، بلكه به اثرات آن توجه دارد.

در بخش اول كه مربوط به فرضيه انقلاب است، وي اعتقاد دارد وقتي انقلاب رخ مي‌دهد كه انسان‌ها احساس نوعي نارضايتي نمايند. تصورات انسان‌ها از واقعيات موثرتر از خود واقعيات است. وقتي انسان‌ها وضعيت خود را با ديگران مقايسه مي‌نمايند، احساس نارضايتي براي آنان به وجود مي‌آيد و دست به انقلاب مي‌زنند. توكويل در مورد انقلاب فرانسه اعتقاد دارد كه كه اين انقلاب قدرت دولت را افزايش داد و بيشتر پايان يك فرايند بود تا آغاز آن.

بخش دوم كتاب به مسئله‌ تمركز اداري فرانسه پرداخته و اعتقاد دارد، در فرانسه تمركز اداري توسط پادشاه و اشراف ممتاز باعث گرديد تا طبقات اجتماعي از هم فاصله بگيرند و احساس تعلق به كشور نداشته باشند. چون ورود به طبقه بالاتر غير عملي بوده، پيوندهاي همدردي بين طبقات از بين رفته بود و مردم در سرنوشت خود دخالتي نداشتند و اشراف نيز از انجام وظايف خود طفره مي‌رفتند. مجلس عمومي طبقاتي فرانسه از سه طبقه روحانيون، اشراف و عوام تشكيل يافته است. علت تمركز اداري از ديد توكويل حرص پادشاهان و ديوانسالاران براي قدرت بود، بنابراين، اين تمركز اداري باعث گرديد تا تماس طبقات اجتماعي با يكديگر دشوار گردد و در نتيجه رغبت آنها براي درك نيازهاي يكديگر از ميان برود. وي براي توضيح اين مسئله، به بررسي علت استيلاي انگليس بر هندوستان مي‌پردازد.

در بخش سوم كتاب "رژيم سابق" به نقش فيلسوفان و وضعيت ذهني فرانسه در اواخر قرن هجدهم اختصاص دارد. وي معتقد است فرمول‌ هاي فيلسوفان براي اداره جامعه و حل مشكلات به نحوي كه به واقعيت نزديك باشد نبود، بلكه، انتزاعي و كلي بود. از طرف ديگر طرح‌ هاي اصلاحگرايانه و عقلايي آنها بر پيش فرض قدرت متمركز دولتي استوار بود. براي درك بهتر فلسفه سياسي توكويل، بايد از نزديك كتاب او را مطالعه و نظريات سياسي او را بررسي نمود، با اين حال اين رويكردها بيشتر به نظام سياسي ـ اداري فرانسه در قرن نوزدهم باز مي‌گردد.

شنبه|ا|8|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: رسالت]

[مشاهده در: www.resalat-news.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 250]