29 دي ماه، روز جهاني هواي پاك آلودگي هوا و سونامي بيماري‌هاي كشنده

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: 29 دي ماه، روز جهاني هواي پاك آلودگي هوا و سونامي بيماري‌هاي كشنده

سال گذشته وقتي مكزيكوسيتي، پايتخت مكزيك، به عنوان يكي از شهرهاي سالم جهان از نظر كيفيت هوا معرفي شد، برخي تصور كردند، سياست‌ها و اقدامات خارق‌العاده‌اي انجام شده است تا شهري كه در ابتداي هزاره سوم، عنوان آلوده‌ترين هوا را در ميان شهرهاي جهان داشت، اكنون پس از يك دهه در زمره شهرهاي سالم دنيا معرفي مي‌شود. واقعيت اين است كه برنامه كاهش آلودگي هواي مكزيكوسيتي از ابعاد جمعيتي، اجتماعي و تعداد خودرو بسيار شبيه تهران بود، اما با اجراي برنامه مشابهي كه 11 سال پيش در تهران هم به تصويب رسيد، مكزيكوسيتي سالم جايگزين آلوده‌ترين شهر جهان شد. ‏

توسعه حمل‌ونقل عمومي از جمله ‌مترو و اتوبوس، به روز‌رساني استانداردهاي خودروها، ارتقاي استاندارد سوخت، استفاده از گاز طبيعي، معاينه فني و حذف خودروهاي فرسوده، از محورهاي مشترك برنامه كاهش آلودگي هواي اين دو شهر (مكزيكوسيتي و تهران) بود. اما سئوال اين است كه چرا يكي (مكزيكوسيتي) موفق شد و ديگري (تهران) هنوز اندر خم يك كوچه است؟ تجربه مكزيكوسيتي نشان مي‌دهد برخلاف القاي برخي مسئولان ايراني، معضل آلودگي هوا قابل حل است. ‏

آغاز هشدارها

اولين زنگ خطر درباره آلودگي هواي تهران، 16سال پيش يعني در سال 1374 به صدا در آمد. در آن هنگام حدود صد نفر از كارشناسان و مدرسان محيط ‌زيست، جغرافيا و شهرسازي به دنبال نشستي در سالن اجتماعات پارك شهر تهران، متني موسوم به بيانيه «هواي تهران 74» منتشر كردند كه در آن براي نخستين بار از آلودگي هواي پايتخت به عنوان يك «بحران ملي» كه راه مقابله با آن «عزم ملي» است، نام برده شد.‏

‏ البته در همه اين سال‌ها ميزان توجه و واكنش‌ها در اين‌باره بسته به شدت آلودگي كم و زياد شده است. در روز‌هاي اوج آلودگي، اعتراض‌ها و انتقادها نسبت به مديريت كيفيت هواي تهران بالا مي‌گيرد و كارشناسان، رسانه‌ها و مسئولان از لزوم اقدامات عملي براي مقابله با آن سخن مي‌گويند، اما همين كه ابر و باد و مه و خورشيد و فلك دست به دست هم مي‌دهند و آلاينده‌ها را از هواي پايتخت بيرون مي‌رانند، اين بحث‌ها هم فروكش مي‌كند تا وقتي ديگر، آلودگي ديگر و هشدارهاي ديگر. ‏

سال‌هاست كه بسياري از كارشناسان و مسئولان درباره لزوم اجراي طرح جامع كاهش آلودگي هوا كه نخستين بار در سال 1379 تدوين شد، تاكيد مي‌كنند، اما در سال‌هاي گذشته دست انداز‌هاي بسياري مانع از اجراي اين طرح ‌شد. ‏

در سال‌هاي پس از تدوين اين طرح و در پي انعقاد قرارداد همكاري با آژانس ژاپني به نام «جايكا» توسط شهرداري تهران، بررسي‌هاي جامعي درباره آلودگي هواي تهران انجام و تدوين راهكارهاي لازم براي بهبود وضع آلودگي هوا شروع شد. نتايجي كه اين پژوهش به دست داد، نشان‌دهنده يك بحران بزرگ و خطرناك در تهران بود، چراكه اين پژوهش‌ بيانگر آن بود كه روزانه بالغ بر يك‌هزار و 192 تن مواد آلاينده در هواي تهران منتشر مي‌شود. بيشتر اين آلاينده‌ها مربوط به اكسيدهاي گوگرد است و بعد از آن به ترتيب اكسيدهاي نيتروژن، مونوكسيدكربن و هيدروكربن‌هاي سوخته نشده، بيشترين آلاينده‌هاي هواي تهران محسوب مي‌شوند. براين ارقام بايد 16 تن ذرات لاستيك و 7 تن آزبست لنت ترمزها را در سال اضافه كرد. هم چنان كه اشاره شد در پي اين مطالعات، برنامه‌اي با عنوان «برنامه جامع مبارزه با آلودگي هواي تهران» در سال 1379 طراحي و تصويب شد تا مطابق آن در مدت 10سال، هواي پايتخت به كيفيت سالم و قابل تنفس برسد. اين برنامه شامل هفت محور بود: استاندارد‌سازي خودروهاي نو، از رده خارج كردن خودروهاي فرسوده، ارتقاي حمل‌و‌نقل عمومي، بهبود كيفيت سوخت، معاينه فني خودروها، مديريت ترافيك و آموزش همگاني. ‏

اين برنامه قرار بود با همكاري وزارت صنايع، وزارت نفت، سازمان حفاظت محيط‌زيست، شهرداري تهران و پليس راهنمايي و رانندگي اجرا شود، اما بعد از گذشت 11 سال و بي‌اعتنايي به اين برنامه، طرح ديگري با عنوان «طرح جامع كاهش آلودگي هواي 8 كلانشهر كشور» در 33 بند تدوين شده است. به گفته مسئولان اين طرح يك بسته كامل سياستي براي كنترل كيفيت هواي كشور به‌ويژه در 8 كلان شهر كشور، ازجمله تهران، اراك، مشهد، كرج، شيراز، اصفهان، تبريز و اهواز است.‏

اما چرا با وجود يك طرح جــامع در طول 11 ســـال گذشته، براي رفع آلودگي كلان شهرها و گسترش آنها اقدامي صورت نگرفت؟ آيا دليل آن را بايد نقص‌هاي موجود در طرح جامع كاهش آلودگي هوا دانست يا در بي‌توجهي و گسستگي برنامه‌هاي اجرايي جست. ‏

يوسف رشيدي، مديرعامل شركت كنترل كيفيت هواي شهرداري تهران مي‌گويد: اگرچه طرحي كه در سال 1379 تهيه شد، به اندازه طرح كنوني كامل و جامع نبود، اما در همه اين سال‌ها به دلايلي عمدي يا شايد سهوي اين طرح پيگيري نشد و به فراموشي سپرده شد تا پس از اين همه سال حالا طرح ديگري ابلاغ شود. طرح سال 1379 فقط چند محور داشت كه به پاركومترها، كيفيت سوخت و حمل‌و‌نقل عمومي پرداخته بود، در سال 1383 نيز اين طرح مورد بازنگري قرار گرفت و محوري‌هاي جديدي به آن اضافه شد. پس از اين بازنگري طرح جامعي تهيه شد، اما به دلايلي هيچ موقع آن بازنگري‌ها اعمال نشد و به تصويب نرسيد. به اعتقاد من دليل آن هم اين بود كه مساله محيط‌زيست در آن سال‌ها براي بسياري از مسئولان در اولويت نبود و به آن اهميت چنداني داده نمي‌شد. به همين دليل طرح به فراموشي سپرده شد.‏

‏ رشيدي مي‌افزايد: اما طرح جديد همه نيازهاي لازم براي كاهش و كنترل وضع آلودگي هوا را در خود دارد، تجربه ديگر كشورها هم نشان مي‌دهد، اگر استاندارد خودروها رعايت شود، حمل‌و‌نقل عمومي هم بهبود مي‌يابد و تا حدودي اين معضل قابل كنترل خواهد بود.‏

مشكل؛ تدوين طرح يا اجراي آن؟

طرح جامع كاهش آلودگي هواي كلانشهرهاي كشور در 33 بند تدوين شده است و اين طرح يك بسته كامل سياستي براي كنترل كيفيت هواي كشور به ويژه در هشت كلانشهر كشور ازجمله تهران، اراك، مشهد، كرج، شيراز، اصفهان، تبريز و اهواز است.

اما در طرح جامع كاهش آلودگي هواي 8 شهر كلانشهر كشور چه تمهيداتي انديشيده شده است كه اعلام آن را بايد جشن گرفت؟ با نگاهي به برخي از بندهاي آن، متوجه اهميت موضوع مي‌توان شد.

مي‌دانيم كه حدود 80 درصد آلودگي هواي كشور از طريق خودروها ايجاد مي‌شود، بنابراين از رده خارج كردن خودروهاي فرسوده، ارتقاي استاندارد ساخت موتورسيكلت‌ها از بندهاي اصلي اين طرح است. اما اين تمامي ماجرا نيست، جلوگيري از تردد خودروهايي با عمر بيش از 20 سال و فاقد معاينه فني، هم چنين مديريت حمل‌ونقل عمومي از ديگر بندهاي اين طرح است. گفته مي‌شود پس از آغاز اجراي آن، سوخت خودروها از يورو 2 به يورو 4، سرانه فضاي سبز به 2 برابر كنوني و حمل‌ونقل عمومي به 75 درصد ارتقا يابد. در اين طرح استاندارد موتورسيكلت‌ها به سطح يورو 3 افزايش مي‌يابد و امكانات معاينه فني و دوره زماني آنها شرايط بهتري پيدا مي‌كند.

هم چنين، ساماندهي صنايع آلاينده كشور در كلان شهرها نيز جزو بندهاي مهم طرح كاهش آلودگي هواي كشور است. در بعد ديگر باروركردن ابرها، ايجاد كمربند سبز به دور كلان شهرها و استفاده از فناوري نوين و به روز دنيا براي مقابله با آثار زيانبار خطرات ناشي از آلودگي هوا از جمله بندهاي جديدي است كه به متن طرح اضافه شده است. البته برخي از مفـــاد اين طرح مانند ارتقاي كيفيت سوخت، توليد خودروها و موتورسيكلت‌ها با استاندارد بالا، جزو طرح‌هاي سراسري است و در كل كشور اجرايي مي‌شوند. ‏

توليد بنزين، به دور از استانداردهاي لازم

اگر تا همين چند سال اخير، معضل آلودگي فقط به پايتخت محدود مي‌شد و در ماه‌هاي سرد سال شدت مي‌گرفت، اما در يكي دو سال گذشته نقش سياه و مرگبار آلودگي هوا بر آسمان بسياري از شهرهاي كشور از جمله

كلانشهر‌ها كشيده شده است. چه موضوع مشتركي بر شدت آلودگي هوا در سراسر كشور افزوده است. در اين ميان به دور از هر گونه شائبه سياسي و براي يافتن بهترين راه حل به منظور از بين بردن معضل آلودگي هوا كه بر اثر آن جان ميليون‌ها انسان در خطر است، بايد با واقعيت روبرو شد و براي حل آن چاره‌انديشي كرد.

به گفته مهندس محسني بندپي، رئيس فراكسيون سلامت مجلس شوراي اسلامي، در سال 1379 ، هفت محور مشخص شده بود تا با پرداختن به آنها آلودگي هواي تهران كاهش پيدا كند، اولين محور ارتقاي دانش فني خودروهاي توليد داخل بود كه هنوز هم به اين دانش دست پيدا نكرديم، سخنگوي فراكسيون محيط زيست مجلس درباره آلودگي هواي تهران توضيح مي‌دهد: چند عامل موجب آلودگي هوا مي‌شود، اولين مورد تردد خودروهاي فرسوده است كه 10برابر خودروهاي تازه توليد شده آلودگي توليد مي‌كنند. يكي از موارد ديگر، توليد خودروهاي بي‌كيفيت ساخت داخل است كه در مقايسه با خودروهاي وارداتي از كيفيت كم‌تر و آلايندگي بيشتر برخوردارند.

وي مي‌افزايد: عامل ديگر ازدياد تردد خودروها است. متاسفانه تهران گنجايش تردد اين تعداد خودرو را ندارد و مورد ديگر شرايط اقليمي شهر تهران است كه قدرت تبادل انتقال آلاينده را ندارد. اين عوامل موجب مي‌شود كه ما در بسياري از روزهاي سال شاهد افزايش آلودگي هوا باشيم.

‏بنزن، ماده‌اي آلوده‌كننده و سرطان‌زا

بنزن، يكي از عوامل بروز سرطان‌هاي گوناگون، مانند خون است. در اين باره حتي وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي چندي پيش اعلام كرد، سونامي بيماري‌هاي سرطاني را در پيش داريم، يعني ميزان ابتلا به سرطان در جامعه ما رو به افزايش است.‏

به گفته رئيس فراكسيون سلامت مجلس، متاسفانه در آماري كه از شاخص‌هاي آلودگي هوا اعلام مي‌شود، هيچ‌گاه ميزان بنزن موجود در هوا اعلام نمي‌شود، در حالي كه ميزان آن در هواي شهرهاي بزرگ، چند برابر استاندارد بين‌المللي است. مهندس محسني بندپي مي‌افزايد: اين موضوع افزايش‌دهنده بيماري‌هاي سرطاني است. در واقع سرطان‌زا بودن بنزن صد درصد محرز شده است و شبهه‌اي در اين مورد وجود ندارد. پزشكي قانوني بايد سالانه آماري از مرگ و مير ناشي از آلودگي هوا ارايه دهد. مسئولان در ارتباط با اين موضوع از افزايش تعداد مراجعه كنندگان به اورژانس و بيمارستان‌ها در زمان تشديد آلودگي هوا خبر مي‌دهند و اعلام مي‌كنند، بيماري‌هاي ريوي و سرطان‌هاي ناشي از آلودگي هوا افزايش چشمگيري يافته است. مطابق آماري كه از سوي اداره كل سلامت وزارت بهداشت سال گذشته اعلام شد، سالانه 4 هزار نفر به دليل آلودگي هوا جان خود را از دست مي‌دهند، اما عمق فاجعه بيش از اينهاست.‏

وي مي‌افتـزايد: متاســفانه

هيچ گاه وزارت بهداشت، آمار مربوط به مرگ و مير ناشي از آلودگي هوا را اعلام نمي‌كند و در واقع اين آمار مهم محرمانه شده است. متاسفانه با وجود اين كه اميد به زندگي در ساير كشورها رو به افزايش است، اما در ايران رو به كاهش است. آلودگي هوا مهم‌ترين اثر سوء خود را بر سلامتي افراد مي‌گذارد. وقتي مي‌گوييم كه كودكان ما در خطرند به دليل تحرك و جنبش و جوش بيشتر است. اگرچه آماري نداريم كه چه تعداد از مرگ و ميرهاي سالانه ناشي از آلودگي هوا به كودكان تعلق دارد. آثاري كه از آلودگي هوا به كودكان وارد مي‌شود در دراز مدت خود را نشان مي‌دهد. سرطان پروسه خاص خود دارد و پايين رفتن سن ابتلا به سرطان در كشورمان مويد اين مطلب است.‏

رئيس فراكسيون سلامت مجلس مي‌افزايد: اين كه آمار اعلام نمي‌شود، براي اين است كه تحقيقي در اين باره تاكنون انجام نشده است، اما وقتي حيوانات را در مقابل آلودگي هوا قرار دادند، سرطان‌زايي بنزن اثبات شد. به طور كلي دو عامل محيطي و ارثي در سلامت انسان نقش دارد. وقتي ژن بيماري در فرد ضعيف باشد، اما محيط براي رشد بيماري مناسب باشد در سلامت فرد بيشتر تاثير مي‌گذارد. تحقيقات نشان مي‌دهد آلودگي هوا بر سقط جنين، تشديد بيماري‌هاي قلبي، مشكلات بيماران تالاسمي و تشديد سرطان ريه موثراست و به نظر مي‌رسد مرگ ناشي از وجود بيش از حد منوكسيد كربن كه به جاي اكسيژن در ريه ايجاد خفگي مي‌كند و اعداد و آمار اعلامي، نگران‌كننده و هشداردهنده است. ‏

مردم چه مي‌گويند؟

بر اساس آخرين نظر سنجي پيامكي صداي شهر راديو تهران از شهروندان تهراني، 5/63 درصد كساني كه در اين نظرسنجي شركت كردند،كيفيت پايين سوخت و 5/27 درصد نيز كيفيت پايين خودروها را دو عامل اصلي آلودگي هواي تهران اعلام كرده‌اند.

بر اساس اين گزارش از مجموع حدود 3 هزار شركت‌كننده در اين نظرسنجي، 1831 نفر، كيفيت سوخت مصرفي و 792 نفر نيز كيفيت خودروهاي داخلي را عوامل اصلي آلودگي هوا دانسته‌اند و 292 نفر نيز آلاينده‌هاي ناشي از فعاليت كارخانه‌هاي توليدي را مهم‌ترين عامل آلودگي هوا عنوان كرده‌اند. تنها 100 نفر از شركت‌كنندگان در اين نظرسنجي پيام كوتاه اعتقاد داشته‌اند دليل آلودگي هواي تهران عامل ديگري به جز عوامل يادشده است.

با توجه به ديدگاه شهروندان كه تا حد زيادي به واقعيت‌ها نزديك است، آيا وقت آن نرسيده است كه مسئولان با همكاري شهرونداني كه از آلودگي هوا به ستوه آمده اند، وارد مرحله اجرايي مهار آلودگي هوا شوند، تا در آينده‌اي نه چندان دور از تهران و ساير كلان شهرهاي كشور به عنوان پاك‌ترين شهرهاي جهان نام برده شود و سايه مرگ از آسمان اين شهرها رخت بربندد.‏

فريده عباسي

يکشنبه|ا|2|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1040]