نگاهي به بازار فناوري اطلاعات كشور و تحريم هاي جهاني

واضح آرشیو وب فارسی:هموطن سلام: نگاهي به بازار فناوري اطلاعات كشور و تحريم هاي جهاني
اگر كاربري بخواهد چاپگر ليزري تهيه كند، به صورت پيش فرض فقط به HP فكر مي كند و اگر مشورتي دريافت كند شايد به نام هاي Canon و Samsung نيز توجهي نشان دهد.
جوادزارعي- انتشار مقاله خبرنگار ايراني الاصل نشريه The Boston Globe در تاريخ 28 دسامبر سال 2008 ميلادي با اين موضوع كه شركت HP از شركت هاي واسط براي فروش چاپگر به ايران استفاده مي كند، بازتاب هاي فراواني در مطبوعات داخلي و اماراتي پيدا كرد و بسياري را واداشت تا با ربط يا بي ربط درباره اين موضوع اظهار نظر كنند. خواننده اي كه با بازار ايران آشنايي نيم بندي هم داشته باشد مي داند كه در دنياي كنوني نمي توان از ورود محصولات به بازارها جلوگيري كرد، هر چند مي توان محدوديت هايي به وجود آورد، اما تحريم كامل امري محال و قدري كودكانه است. ماجراي HP را بهانه اي قرار داديم تا موضوع حضور برندهاي خارجي در بازار داخلي و استفاده از شيوه هايي را مورد بررسي قرار داديم كه از طريق آن ها بتوان خطرپذيري بازار را به حداقل رساند.
آغاز ماجرا
سال 1995 بيل كلينتون تحريم هاي سفت و سخت تري نسبت به تحريم هايي كه بوش پدر بر اقتصاد ايران اعمال و شرايط را چنان كرد كه شركت هاي آمريكايي حاضر در بازار جهاني بيشتر به اعمال تحريم ها پايبند باشند تا گرفتار مشكلات حقوقي با دستگاه حكومتي ايالات متحده نشوند. شركت هاي بزرگ آمريكايي HP، Dell، Cisco، Apple، Microsoft، IBM، Intel، AMD،Sun ، PDP، Micron و امثالهم مجبور به رعايت اين تحريم ها هستند. البته شما مي توانيد هر يك از محصولات اين شركت ها را در كمتر از يك ماه در تهران تحويل بگيريد، البته با اين شرط كه شركت اصلي اقدام به توزيع آن نكند. به بيان ديگر اين شركت ها به طور كامل به قوانين فوق الذكر پايبند هستند، اما با انعقاد قراردادهاي مختلف با توزيع كنندگان منطقه اي به سهولت اين تحريم ها را دور مي زنند و با صراحت مي توانند از پايبندي خود به اعمال تحريم ها دفاع كنند، چرا كه براساس قوانين حقوقي ايالات متحده نمي توان شركت هاي اصلي را در اين رابطه مورد پيگرد حقوقي قرار داد. نويسنده مقاله كه به واسطه دوستان ايراني اش مي تواند تصويري نزديك به واقعيت از شيوه توزيع چاپگر، اسكنر و ديگر محصولات ديجيتال براي خواننده خارجي ترسيم كند، سعي دارد نشان دهد كه HP يكي از ستون هاي غير قابل اغماض بازار چاپگر و اسكنر تلقي مي شود كه نيمي از سهم فروش بازار را در اختيار دارد. اين مقاله به بيان حداقل ها كفايت كرده و اگر قرار بود به تفضيل صحبت كند، بايد اذعان مي كرد كه براي بسياري از اهالي ايران زمين نام چاپگر مترادف با HP است. به خصوص اگر كاربري بخواهد چاپگر ليزري تهيه كند، به صورت پيش فرض فقط به HP فكر مي كند و اگر مشورتي دريافت كند شايد به نام هاي Canon و Samsung نيز توجهي نشان دهد. شركت Canon به عنوان رقيب اصلي HP هنوز نتوانسته است قاطبه كاربران ايراني را راضي به خريد مدل هاي ليزري خود كند، چرا كه در ذهن كاربر ايراني اين گونه حك شده كه canon، Epson و ديگر شركت ها حرفي براي گفتن در برابر ليزري هاي HP ندارند و بايد به همان بازار چاپگرهاي جوهرافشان خود قناعت كنند. باور اين واقعيت به كاربر ايراني كه تكنولوژي ليزري برخي از چاپگرهاي HP توسط Canon توسعه داده شده سخت است. همين ماجرا در بازار پردازنده ها و حافظه هاي اصلي به وضوح قابل مشاهده است، چنان كه پردازنده را مترادف با Intel و حافظه اصلي را معادل با Kingston قلمداد مي كند. اين همان ذهنيتي است كه نام تجاري را معادل با مفهوم مي كند و همچنان كه مايع ظرف شويي را ريكا و پودر رخت شويي را تايد مي خواند! سخن گوي HP شركت خود را ملزم به رعايت تحريم ها مي داند و قول پيگيري داده كه به هر شكل ممكن از ورود چاپگرهاي خود به بازار ايران با اعمال فشار به توزيع كنندگان منطقه اي جلوگيري خواهد كرد. اما در حين ابراز همين سخنان، گفته مدير منطقه اي خود را به خاطر مي آورد كه بر اهميت بازار ايران و سهم 50درصدري بازار چاپگرها اشاره كرده بود. شركت اماراتي Redington Gulf كه فعاليت خود را در منطقه جبل علي دبي از سال 1997 با توزيع محصولات HP آغاز كرد، همين چند وقت پيش براي افتتاح شعبه خدمات خود در ايران مورد توبيخ مديريت منطقه اي HP قرار گرفت و قرار شد كه در مدت زمان مشخصي از حجم فعاليت هاي خود بكاهد كه چنين هم كرد، چرا كه هم HP و هم Redington Gulf خوب مي دانند كه بازار ايران جذاب است و در آينده اي نزديك جذاب تر هم خواهد شد و درايت حكم مي كند تا احتياط بيشتر پيشه كنند. سود بازار ايران چيزي نيست كه به سهولت از دست برود.
پايان ماجرا
باور كنيد اتفاق خاصي رخ نداده و HP مانند گذشته در بازار ايران حاضر خواهد بود. هر چند اگر سهم HP از بازار چاپگر به صورت موقت كاهش پيدا كند، شركت هاي Canon و Samsung براي تامين محصولات مورد تقاضا حاضر و آماده هستند و از آن استقبال مي كنند. از يك سو؛ بعيد نيست كه برخي توزيع كنندگان فرصت طلبي كرده و تغييراتي در شيوه توزيع و البته قيمت ها اعمال كنند كه اگر چنين شود مطمئنا ماندگار نخواهدبود و شرايط به وضعيت پيشين باز خواهد گشت. از ديگرسو؛ بازار محصولات ديجيتال در وضعيت در هم و بر هم كنوني جهاني اقتصاد، اجازه چنين كاري را نخواهد داد و بدون شك امثال HP از طريق واسطه هاي خود سعي مي كنند به هر شكل ممكن از كاهش سهم خود جلوگيري كنند. شركت HP در هنگامه مديريت كارلي فيورينا حدود صدها ميليون دلار در بخش تحقيق و توسعه چاپگرهاي خود سرمايه گذاري كرده، سياست هاي ويژه اي براي مديريت بازارهاي مرتبط با چاپگر و بر اساس برنامه ريزي راهبردي خود نياز به زمان براي بازگشت سرمايه و كسب سود دارد. از اين رو ابتكاراتي براي دور زدن قانوني و هوشمندانه تحريم ها خواهد جست. مطالعه 42 مقاله خبرنگار دموكرات The Boston Globe اين شائبه را در ذهن ايجاد مي كند كه قرار است HP تحت فشار قرار گيرد. خوب است بدانيد كه مديران HP از قديم الايام رفيق گرمابه و گلستان رؤساي جمهور ي خواه آمريكا هستند. اين مقاله را مي توان در اين راستا ارزيابي كرد كه زمان انتشار آن نزديك به مراسم تحليف رياست جمهوري جديد آمريكا بوده است. از آنجايي كه اغلب شركت هاي فعال در حوزه فناوري اطلاعات آمريكا از طرفداران حزب دموكرات هستند، تصورم نمي كنم كه مشكلي مشابه براي شركت هاي مزبور به وجود آيد و به صورت تلويحي مي توان پيش بيني كرد كه حتي محدوديت هاي آنها در اين زمينه كمتر هم بشود. ماجراي HP مي تواند موضوعي براي تفكر متوليان امر تجارت در ايران زمين باشد تا بينديشند و راهكارهايي براي كاهش خطرات سرمايه گذاري پيشنهاد كنند.
درباره تحريم
تحريم هايي كه بر ايران اعمال مي شود در ظاهر شامل دو گونه سخت افزاري و نرم افزاري است، ماجراي HP هم در دسته تحريم هاي سخت افزاري قرار مي گيرد. عدم فروش و امكان استفاده از محصولات نرم افزاري مانند پايگاه داده MySQL، بستر برنامه نويسي Java، بسياري از امكانات مجموعه Google و امثالهم نيز در دسته نرم افزاري قرار مي گيرد. به غير از اينها دسته ديگري نيز وجود دارد كه فكرافزاري خوانده مي شود و مانند دو دسته قبلي نمود بيروني كمتري دارد. عدم دسترسي به جريان روز دانش و امكان مشاركت محدود در برخي پروژه هاي فرامليتي و نيز دريافت مدارك بين المللي از آن جمله اند كه چون شكل عيني ندارد، كمتر به چشم خواهد آمد. البته تمام اين موارد راه گريز مخصوص به خود را دارند. در زمينه تهيه محصولات سخت افزاري و نرم افزاري مي توان از شيوه غيرمستقيم مانند HP بهره جست. اما براي دور زدن محدوديت هاي فكرافزاري بايد كه به شيوه هاي پيچيده تر متوسل شد. قرار گرفتن در دايره تحريم ها محروميت هاي ديگري جز دسترسي به محصول در پي دارد. به عنوان مثال امكان خريد محصولات نرم افزاري مانند سيستم عامل Windows Server از دبي و استفاده از آن در سرورهاي داخل ايران وجود دارد، اما بخشي از خدمات پشتيباني آن حذف مي شود. به بيان ديگر عدم دريافت خدمات پشتيباني به عنوان يكي از عوارض اعمال تحريم ها قلمداد مي شود. در ماجراي HP شكل ارتباط از حالت مستقيم و بهره مندي خريدار از خدمات پشتيباني اين شركت به حالت غيرمستقيم تبديل و خريدار ايراني از حقوق بين المللي خود محروم شده است. مي توان به سهولت شيوه ارائه خدمات پشتيباني كنوني غيرمستقيم امثال HP را با توليدكنندگان داخلي مانند فراسو و ماديران مقايسه كرد تا تصوير بهتري از دريافت خدمات اصيل (Original) تصور كرد. تحريم يعني عدم ارتباط كه براي هر خريداري مترادف با خطرپذيري است. تحريم يعني پرداخت هزينه بيشتر براي محصولات، يعني خريد محصول بدون تضمين. اوضاع براي رقيب HP يعني Canon نيز چندان خوب نيست. كانولا به عنوان نماينده انحصاري Canon در بازار ايران با ترس و لرز گام برمي دارد، چرا كه كشور ژاپن عضو شوراي به ظاهر بي اثر، اما در باطن فوق العاده قدرتمند همكاري هاي سه جانبه اي (Triad) است كه بازارهاي تجاري آمريكاي شمالي، اروپاي غربي و ژاپن را رصد مي كند و در تصميم گيري هاي كلان اقتصادي اثرگذار است.
شيوه سودانگارانه
واضح است كه سود نقشي اساسي در تصميم سازي و تصميم گيري مديران غربي ايفا مي كند، بنابراين نمي توان باور كرد كه آنها راه را به طور كامل بر خود ببندند، مگر اينكه راه بهتري در پيش رو گشاده ببينند. شايد اين پرسش در ذهن مخاطب ايراني مطرح شود كه چرا Samsung و LG دچار چنين مشكلاتي نمي شوند، مگر اينان از آمريكا هراس ندارند. ساده ترين پاسخ، به سوي ديگر اين شركت ها مربوط مي شود. هنگامي كه شركت كره اي Goldstar در حال رسمي ورشكستگي بود، سياسيون كاركشته در ينگه دنيا در حال ارزيابي وضعيت شرق آسيا بودند. كمتر كسي متوجه شد كه چگونه Goldstar ورشكسته با عنوان جديد LG كه مخفف Lucky Goldstar بود با سرمايه گذاري افرادي بلندمرتبه اي چون جان ميجر (وزير خارجه اسبق آمريكا)، مارگارت تاچر (نخست وزير اسبق بريتانيا) و دوستان شان جان گرفت و حالا به راحتي در بازارهاي جهاني جولان مي دهد. با سرمايه اين سياستمداران و تكنولوژي Philips و IBM بود كه LG خود را در صنعت ديجيتال تثبيت كرد. البته IBM در قالب Hitachi وارد بازي با LG شد. شركت هاي Samsung، Hyundai، Nikon، Canon و TSMC هم وضعيت مشابهي دارند. هر چند مراقبت هاي بسياري صورت مي گيرد تا نام افراد پشت پرده و سرمايه گذاران اصلي اين شركت ها فاش نشود. از اين رو همان قدر كه HP ملزم به رعايت قوانين ايالات متحده است Canon نيز بايد باشد، چرا كه سهام دارن اصلي آن بايد باشند. نكته جالب ماجرا اين است كه همين شركت Canon مساعدت فراواني در تهيه اسكنرهاي مورد استفاده در انتخابات مجلس مي كند تا سه هزار اسكنر درخواستي شركت كانولا از سراسر جهان گردآوري شده و در موعد مقرر تحويل اين شركت در دبي شود. درخواست سه هزار اسكنر خاص موضوعي نيست كه از چشم ها به دور بماند، اما چرا اعتراضي بر نخواست؟چون پاي سود در ميان است و عقل حكم به سكوت مي كند.
نسبت محروميت و خلاقيت
هر مشكلي راه حلي دارد و اين مشكل هم از اين قاعده مستثني نيست، فقط كافي است عقلاي كشور در اين باره هم فكري كرده و چاره اي بينديشند. سال ها بر اين طبل كوفته ايم كه محروميت خلاقيت مي آورد و اكنون زمان آن است كه نسبتي ميان ميزان خلاقيت هاي به چنگ آمده، هزينه هاي مصرف شده، و سال هاي از دست رفته برقرار كنيم. در آن هنگام مي توان از ايده محروميت، خلاقيت مي آورد سخن گفت و از آن دفاع هم كرد. حناي اين دلايل كه مي توان با كمك برخي كشورهاي دوست مانند جمهوري خلق چين برخي محروميت ها را رفع كرد نيز ديري است كه رنگ باخته است. به عنوان يك مثال ساده مي توان به تفاوت هاي كيفي تيوپ هاي ليزري دو سه هزار دلاري ساخت چين با مدل هاي استاندارد ده تا دوازده هزار دلاري آمريكايي اشاره كرد. با خلاقيت كنوني و در بهترين حالت مي توان مشابه مدل چيني را توليد كرد، اما در سطوح فني بالا چاره اي نيست جز استفاده از محصولات آمريكايي، آنهم به دليل كيفيت كم نظيرشان. شايسته است اين قبيل سياست ها در جشن سي سالگي انقلاب اسلامي مطالعه شده و با توجه به شرايط روز و نيازهاي آتي كشور مورد بازنگري قرار گيرند.
حضور در وادي توليد
بديهي است كه نمي توان اين گونه رفتارها را از مبداء كنترل كرد، اما مي توان انعطاف بازار داخلي را افزايش داد. دو راه براي تحقق اين خواسته مي توان مطرح كرد. اول اينكه دولت نقش ناظر فعال بر بازار داخلي را عهده دار شود. در حال حاضر وزارت بازرگاني نقشي فعال در فعل و انفعالات بازار ندارد. لازم است كه اين وزارت خانه و ديگر نهادهايي كه به جريانات تقاضا، توليد و بازار مربوط مي شوند در جايگاه واقعي خود قرار بگيرند تا اطمينان براي سرمايه گذاري به اين وادي بازگردد. دوم اينكه شركت ها مي توانند نقشي فعال در اين شرايط عهده دار شوند. در حال حاضر بسياري از شركت هاي حاضر در بازار داخلي تنها نفش توزيع كننده را ايفا مي كنند كه به نظر بايد با تغييراتي همراه شود. بدين صورت كه برندهاي مختلفي در در كشورهاي همسايه ثبت شود و شرايط استفاده از تكنولوژي روز را به صورت مستقيم فراهم سازد. بسياري از شركت هاي حاضر در بازار جهاني نه در كار طراحي تخصصي دارند و نه كارخانه اي را مديريت مي كنند، بلكه بازار را رصد كرده و محصولات موردنياز را به سازندگان اصلي (ODM) سفارش مي دهند. از اين طريق مي توان محصولات روز را در كشور توزيع كرد و از خطرات احتمالي كاست. شركت بزرگي مانند Dell هيچ تخصصي در توليد چاپگر ندارد، اما بازار اين قطعه را فوق العاده خوب تحليل مي كند. تمامي چاپگرهاي اين شركت توسط Lexmark توليد و با نام تجاري Dell در بازار توزيع مي شوند. فراسو و ماديران از جمله شركت هايي هستند كه به عنوان صاحبان نام تجاري در مقام سفارش دهنده (OEM) قرار گرفته و با بسياري از سازندگان اصلي وارد معامله تجاري شده اند. از اين شيوه مي توان براي دور زدن تحريم ها در مورد برخي محصولات استفاده كرد و البته مزاياي فراوان ديگري نيز در پي دارد كه پيش از اين درباره آن صحبت كرده ايم. تنها مشكلي كه امان وقوع دارد، راضي كردن خريدار داخلي به تهيه محصولات با نام تجاري جديد است كه البته تجربيات قبلي مي تواند در اين زمينه راهگشا باشد. استقبال از تلويزيون هاي X.VISION شركت ماديران نشان داده كه مي توان به اين ماجرا اميدوار بود. به بيان ديگر خريدار داخلي بايد بپذيرد كه به جاي نام ها به دنبال اطمينان و كارايي باشد. انجام اين مهم قدري نياز به برنامه ريزي فرهنگي (فرهنگ سازي) دارد كه به طور معمول از وظايف كلان دولت ها محسوب مي شود.
ختم كلام
ماجراي HP مي تواند سرآغاز خوبي براي ايجاد تغييرات باشد، اما افسوس كه اين داستان ها در دوره هاي زماني مختلف و به شكل هاي گوناگون مطرح مي شوند و افول مي كنند و فرصت ها يك به يك از دست مي روند. به نظر مي رسد كه داستان HP نيز اين گونه خواهد شد. برخورد با تحريم ها نيازمند سياست گذاري كلان و رفع آن از عهده شركت هاي داخلي بيرون است. و اين بدان معني است كه نگاه ها به سوي دولت است.

سه|ا|شنبه|ا|6|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: هموطن سلام]

[مشاهده در: www.hamvatansalam.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 223]