به بهانه دهمين اجلاس سران اكو در تهران؛اكو در يك نگاه - 1

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: به بهانه دهمين اجلاس سران اكو در تهران؛اكو در يك نگاه - 1
خبرگزاري فارس: سازمان همكاري اقتصادي (اكو) در آغاز سازمان سه جانبه‌اي بود كه ايران، پاكستان و تركيه بنيانگذاران آن بودند. اين سازمان احيا شده سازمان همكاري منطقه‌اي براي عمران (آر.سي‌.دي) بود.

به گزارش خبرگزاري فارس، تهران هفته آينده ميزبان هجدهمين اجلاس شوراي وزيران اكو و دهمين اجلاس سران اين سازمان است. 17 و 18 اسفندماه مقامات ارشد اكو، 19 اسفند هجدهمين اجلاس شوراي وزيران و 21 اسفند نيز دهمين اجلاس سران در تهران برگزار مي‌شود و مقامات ارشد مسائلي از قبيل آخرين وضعيت موافقتنامه‌هاي اكو، تاسيس چندين موسسه وابسته به اكو و ... را مورد بررسي قرار مي‌دهند.
در اين رابطه حسن قشقاوي سخنگوي وزارت خارجه كشورمان ديروز در نشست هفتگي با خبرنگاران، گفت: اتصال برق كشورهاي اكو، بازسازي افغانستان، مبارزه با مواد مخدر، برنامه 10 ساله عمل اكو در مورد حمل و نقل و ... در دستور كار اين اجلاس است.
سخنگوي وزارت خارجه افزود: در اجلاس تهران قرار است رابطه سازمان اكو با سازمان‌هاي بين‌المللي و منطقه‌اي ديگر همچون اتحاديه اروپا، آسه‌آن، سازمان ملل، اسكاپ و ... مورد بررسي قرار گيرد. در اجلاس سران با حضور روساي جمهور و نخست‌وزيران كشورهاي عضو، چشم‌انداز آينده همكاري‌هاي اين سازمان در پرتو تحولات جهاني ترسيم مي‌شود.
در زير اشاره‌اي هر چند كوتاه به سابقه و نحوه فعاليت اين سازمان شده كه مي‌خوانيد.

الف) سابقه
سازمان همكاري اقتصادي (اكو) در آغاز سازمان سه جانبه‌اي بود كه ايران، پاكستان و تركيه بنيانگذاران آن بودند. در واقع اين سازمان احيا شده سازمان همكاري منطقه‌اي براي عمران (آر.سي‌.دي) بود، كه در سال 1343 تشكيل شد.
سه كشور بنيانگذار (آر.سي‌.دي) از نظر توسعه اقتصادي كم و بيش در سطح متوازني قرار داشتند و هر سه در شمار كشورهاي بلوك غرب محسوب مي‌شدند. سران سه كشور در تيرماه سال 1343/ 1964 در استانبول بر همكاري منطقه‌اي به عنوان عامل رشد و توسعه ملي و تامين صلح، آرامش و ثبات، تاكيد كردند و ارتباطات تاريخي و فرهنگي ملت‌هاي خود را سبب تحكيم اين همكاري دانستند.
پيمان ازمير كه بيان‌كننده اهداف و انگيزه‌هاي اساسي بنيانگذاران سازمان همكاري عمران منطقه‌اي بود، در اسفند‌ماه 1355 (1977) به تصويب رهبران سه كشور رسيد. در پيمان ياد شده، توسعه همكاري منطقه‌اي با توجه به پيوندهاي فرهنگي و تاريخي سه كشور مورد تاكيد قرار گرفت. دولت‌هاي عضو آر.سي‌.دي گسترش بازرگاني در بين خود، توسعه شرايط مساعد در هر يك از كشورهاي عضو براي رشد پايدار اقتصادي و تحكيم علائق و پيوندهاي فرهنگي و اجتماعي و كمك به رشد و توسعه تجارت منطقه‌اي را از اهداف اساسي خود دانستند.
از آنجا كه اين سازمان بر پايه سازمان سنتو شكل گرفته بود، اساساً شاكله آن عمدتاً از ماهيتي سياسي برخوردار بود تا ماهيت اقتصادي و لذا در عمل به دليل جهت‌گيري‌هاي سياسي هر يك از كشورها، كه عمدتاً بر اساس منافع خاص خود حركت مي‌كردند، نتوانست به اهداف اعلام شده دست يابد.
پيروزي انقلاب اسلامي ايران يكي از عوامل سستي در روند فعاليت سازمان همكاري عمران منطقه‌اي (آر.سي‌.دي) بود. پس از سال 1357 فعاليت اين سازمان به حالت تعليق درآمد و در سال 1358 منحل شد. ولي پس از پنج سال، بر اساس سياست‌ گسترش همكاري‌هاي منطقه‌اي و توسعه همكاري بين كشورهاي همجوار و با توجه به جنگ تحميلي و محاصره اقتصادي جمهوري اسلامي ايران، توسعه همكاري‌هاي منطقه‌اي بر پايه اصول سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران در اولويت قرار گرفت و مجدداً سازمان آر.سي.‌دي تحت عنوان سازمان همكاري اقتصادي، فعاليت خود را از 9 بهمن 1363 آغاز كرد. لكن تا خردادماه 1369 كه پروتكل اصلاحي عهدنامه ازمير در اجلاس ويژه اسلام آباد به امضاي وزراي سه كشور رسيد، عملاً فعاليتي نداشت.
با فروپاشي نظام كمونيستي و استقلال جمهوري‌هاي شوروي، زمينه مناسب براي تغييرات گسترده در ابعاد منطقه‌اي و بين‌المللي فراهم شد. هر يك از جمهوري‌هاي تازه استقلال يافته براي استقرار حاكميت سياسي و حفظ موقعيت جديد خود فعاليت‌هايي را آغاز كردند و در كنار ايجاد توسعه روابط دو جانبه، ورود به گروه‌بندي‌هاي جديدي كه بعضاً بر اساس علائق سياسي - اقتصادي و همچنين هويت فرهنگي، موقعيت جغرافيايي و شرايط حاكم منطقه‌اي و بين‌المللي شكل مي‌گرفت را مد نظر قرار دادند.
لذا كشورهاي مذكور علاقه‌مند به شركت در سازمان همكاري‌هاي اقتصادي (اكو) شدند و متعاقب آن بر اساس تصويب شوراي وزيران در سال 1371 (1992) پنج كشور آسياي مركزي به همراه آذربايجان و افغانستان به اكو پيوستند و بدين‌ترتيب اكو به يك سازمان منطقه‌اي با 10 عضو تبديل شد. در حال حاضر كشورهاي جمهوري اسلامي ايران، تركيه، پاكستان، افغانستان، آذربايجان، تاجيكستان، تركمنستان، قزاقستان، قرقيزستان و ازبكستان عضو اين سازمان هستند.

ب) تشكيلات سازمان همكاري‌ اقتصادي (اكو)
بر اساس توافق‌هاي به عمل آمده در پيمان ازمير، اركان زير وظايف محول شده به سازمان همكاري اقتصادي را انجام خواهند داد.

* نشست سران
در اين نشست توصيه‌هاي لازم و مفيد از سوي بالاترين سطوح رهبري كشورهاي عضو به سازمان همكاري اقتصادي به عمل مي‌آيد. اين نشست تاكيد و تصديق مجددي بر اهداف و برنامه‌هاي سازمان همكاري‌ اقتصادي مي‌باشد. زمان و مكان برگزاري نشست سران هر دو سال يك بار و تابع پيشنهاد و آمادگي كشورهاي عضو جهت ميزباني اجلاس است.
اولين اجلاس سران در تاريخ 28 و 29 بهمن ماه سال 1370 در تهران برگزار شد و تاكنون هشت اجلاس ديگر به ترتيب در شهرهاي استانبول (تركيه)، اسلام آباد (پاكستان)، عشق‌آباد (تركمنستان)، آلماتي (قزاقستان)، تهران (ايران)، استانبول (تركيه)، دوشنبه (تاجيكستان) و باكو (آذربايجان) تشكيل شده است.

* شوراي وزيران COUNCIL OF MINISTER- COM
شوراي وزيران ركن اصلي و تعيين‌كننده سياست‌ها و تصميمات اكو مي‌باشد. اين شورا مركب از وزراي امور خارجه كشورهاي عضو و يا نمايندگان ديگري با مقام وزارت از كشورهاي عضو مي‌باشد.
شوراي وزيران سالانه تشكيل جلسه داده و محل اجلاس مي‌تواند متناوباً در هر يك از كشورهاي عضو باشد. تاكنون 17 اجلاس شوراي وزيران برگزار شده است.

* شوراي نمايندگان دائم (COUNCIL of PERMANENT REPRESENTATIVES (CPR
اين شورا متشكل از مديركل مربوطه وزارت امور خارجه وروساي نمايندگان سياسي دولت‌هاي عضو در تهران مي‌باشد. در واقع اين شورا بازوي اجرايي شوراي وزيران بوده و جز در مواقع تشكيل جلسه شوراي وزيران، جانشين دائمي وزيران و از طرف آنها مسئول اجراي سياست‌ها و تنظيم امور مي‌باشد. اين شورا به دفعات و هر زمان كه لازم باشد، در تهران تشكيل جلسه مي‌دهد. رياست اين شورا هر شش ماه با يكي از دولت‌هاي عضو است. تاكنون 142 اجلاس شوراي نمايندگان دائم تشكيل شده است.

* شوراي برنامه‌ريزي منطقه‌اي REGIONAL PLANNING COUNCIL- RPC
اين شورا مركب از روساي سازمان‌هاي برنامه و بودجه دولت‌هاي عضو و يا نمايندگان آنها با همان اختيارات مي‌باشد. اين شورا به منظور بررسي برنامه‌هاي اجرا شده از سوي سازمان و تحقق اهداف تعيين شده، حداقل سالي يك بار تشكيل جلسه مي‌دهد. نتيجه اين جلسه به صورت گزارشي از گذشته و ارزيابي عملكردها، تسليم شوراي وزيران مي‌شود تا تصميم‌گيري مناسب به عمل آيد. تاكنون 19 اجلاس شوراي برنامه‌ريزي منطقه‌اي تشكيل شده است.

* نشست‌هاي مقدماتي فني و تخصصي
به منظور بررسي موضوعات گوناگون كميته‌هايي تشكيل شده و گزارش آنها جهت ملاحظه به شوراي برنامه‌ريزي منطقه‌اي ارائه مي‌شود. در اين خصوص هفت نشست مقدماتي در رشته‌هاي ذيل تشكيل مي‌شوند.
حمل و نقل و ارتباطات، كشاورزي و صنعت، تجارت و سرمايه‌گذاري، انرژي، محيط زيست و معدن، مديريت توسعه پايدار و منابع انساني، تحقيقات اقتصادي و آمار و امور بين‌الملل.

* دبيرخانه و دبيركل سازمان همكاري اقتصادي (اكو)
مقر دبيرخانه سازمان همكاري اقتصادي (اكو) در تهران است. در راس دبيرخانه يك دبيركل قرار دارد كه توسط دو معاون و شش مدير، 3 دستيار مدير، تعدادي كارشناس و پرسنل پشتيباني مساعدت مي‌شود. تعداد فعلي كارمندان دبيرخانه نزديك به 60 نفر است كه 35 درصد آنها در رده‌هاي مختلف از اتباع جمهوري اسلامي ايران هستند.
دبيركل براساس معرفي يك دولت عضو توسط شوراي وزيران منصوب مي‌شود و مدت تصدي او چهار سال مي‌باشد. در حال حاضر دبير كل از كشور پاكستان مي‌باشد ولي دبيركل بعدي از بين كشورهاي عضو براساس حروف الفبا انتخاب خواهد شد.
دبيرخانه جهت مخارج و هزينه‌هاي خود تابع يك بودجه مركزي بوده و كاركنان آن كارمندان بين‌المللي تمام وقت محسوب مي‌شوند. انتصاب مديران و كاركنان دبيرخانه براساس ميزان و سهم هر يك از كشورهاي عضو مي‌باشد، وظايف دبيرخانه از اين قرار است:
- تهيه طرح و تنظيم برنامه فعاليت‌ها به منظور تسليم به دولت‌هاي عضو
- حفظ تماس با حكومت دولت‌هاي عضو از طريق مجاري مقتضي به منظور پيگيري پيشرفت اجراي تصميمات شوراي وزيران و امور و موضوعات مرتبط با سازمان
- اقدام به عنوان مقام اطلاعاتي در خصوص فعاليت‌هاي اكو
- اقدام به عنوان مقام تمركز بخش در مورد تمامي مسائل و موضوعات مربوط به اكو
- تهيه دقيق گزارش سالانه در مورد فعاليت‌هاي اكو
- حفظ تماس مستمر و نزديك با موسسات و سازمان‌هاي تخصصي اكو
- ارتباط با مجامع بين‌المللي و سازمان‌هاي منطقه‌اي كه اهداف مشابه با اكو دارند
- تامين تسهيلات اداري و اسنادي و تهيه پيش‌‌نويس‌ها و گزارش‌ها و اعلاميه‌هاي شوراها و كميته‌ها و ساير اركان
- حفظ اسناد و مصالعات و گزارش‌هاي اكو
- ساير امور محوله از سوي شوراي وزيران

* موسسات منطقه‌اي و كارگزاري‌هاي تخصصي اكو
جهت همكاري در زمينه‌هاي خاص، سازمان‌ها و موسسات منطقه‌اي و كارگزاري‌هاي تخصصي ايجاد شده‌اند كه تعداد و ماهيت آنها مي‌تواند از سوي شوراي وزيران تغيير يابد. اين موسسات و كارگزاري‌ها عبارتند از:
- دانشكده بيمه اكو
- اتاق بازرگاني و صنايع اكو
- شركت بيمه اتكايي اكو
- بانك توسعه و تجارت اكو
- كشتيراني اكو
- بنياد علمي اكو
- موسسه فرهنگي اكو
- موسسه آموزشي عالي اكو

ج) اسناد پايه سازمان همكاري اقتصادي (اكو)
اسناد ذيل مبناي كار سازمان همكاري اقتصادي (اكو) مي‌باشد.

* عهدنامه ازمير Treaty of Izmir، منشور سازمان
اين عهدنامه به عنوان سند بنيادين و موافقتنامه پايه‌اي سازمان همكاري اقتصادي (اكو) محسوب مي‌شود. عهدنامه ازمير در سال 1977 ميلادي توسط سه كشور ايران، تركيه و پاكستان امضا شد.(اين عهدنامه تاكنون سه بار اصلاح شده است. اصلاح اول 1990، اصلاح دوم 1992 و اصلاح سوم در سال 1996 با نام عهدنامه جديد در چهارمين اجلاس سران اكو)
نهايتاً در چهاردهم سپتامبر سال 1996، عهدنامه ازمير جديد در شهر ازمير تركيه توسط هشت كشور عضو (كليه اعضا به جز افغانستان و ازبكستان) به امضا رسيد و از بيست و چهارم سپتامبر سال 2002 به اجرا گذارده شد.
ساير اسناد پايه اكو عبارتند از:
سند چشم‌انداز ECO Vision 2015
استراتژي همكاري اقتصادي Economic Cooperation Strategy
روش اجرايي پروژه‌ها Functional Methodology
آيين‌نامه اجرايي Rules of Procedures
مقررات مالي Financial Regulations
مقررات پرسنلي Staff Regulations

توسعه اقتصادي و اجتماعي هدف اصلي اكو مي‌باشد به همين منظور علاوه بر عهدنامه ازمير كه اساس، اصول و اهداف همكاري در اكو را تعيين مي‌كند، كشورهاي عضو در سال‌هاي اوليه گسترش اعضاي اكو، سه طرح اجرايي عمده را به تصويب رساند، كه عبارتند از: طرح عمل كويته، بيانيه استانبول و طرح كلي آلماتي.
نهايتاً مفاد اين طرح‌ها در قالب دو سند، استراتژي همكاري اقتصادي و چشم‌انداز 2015 مورد تاييد و تاكيد قرار گرفتند.

د) موافقتنامه‌هاي سازمان همكاري اقتصادي (اكو )
در راستاي تحقق اهداف تعيين شده، مهم‌ترين اقداماتي كه سازمان همكاري اقتصادي انجام داده است را مي‌توان به شرح زير خلاصه كرد:

* موافقتنامه ترانزيت تجاري TTA
اين موافقتنامه در پانزدهم مارس 1995 در اسلام‌آباد پاكستان توسط هشت كشور عضو (كليه اعضا به جز افغانستان و ازبكستان) به امضا رسيد و سپس از سوي مقامات امضا‌كننده تاييد و تصويب شد.
بر اساس بند ب ماده 14 موافقتنامه 60 روز پس از توديع سند تصويب شده موافقتنامه توسط سه كشور عضو، نزد دبيرخانه اكو، موافقتنامه مي‌بايستي اجرايي مي‌شد. ولي در نشست گروه كارشناسان ارشد در سپتامبر 2003 در شهر استانبول تركيه، با توجه به تناقض موجود بين موافقتنامه ترانزيت تجاري TTA و موافقتنامه چارچوب ترانزيت تجاري TTFA تصميم گرفته شد كه موافقتنامه چارچوب ترانزيت تجاري كه نسبت به موافقتنامه تجاري متاخرتر بود اجرايي شود و لذا موافقتنامه ترانزيت تجاري از دور خارج شد.

موافقتنامه در ارتباط با رعايت شئون نمايندگان ملي سازمان‌ همكاري اقتصادي (اكو) و كاركنان بين‌المللي سازمان
اين موافقتنامه در چهاردهم سپتامبر سال 1996 توسط كليه اعضاي به امضا رسيد و سپس به تاييد و تصويب مقامات چهار كشور تركيه، تاجيكستان، قزاقستان و جمهوري اسلامي ايران نيز رسيد.
زماني اين موافقتنامه كاملاً اجرايي خواهد شد كه به تاييد و تصويب مقامات دو سوم كشورهاي عضو رسيده باشد.

* موافقتنامه تسهيلات صدور رواديد تجاري جهت كشورهاي عضو
اين موافقتنامه در پانزدهم مارس سال 1995 در شهر اسلام‌آباد پاكستان به امضاي نمايندگان هفت كشور عضو (كليه اعضا به جز قرقيزستان، تاجيكستان و ازبكستان) رسيد. سپس با تاييد و تصويب مقامات پنج كشور عضو (افغانستان، جمهوري اسلامي ايران، قزاقستان، پاكستان و تركيه) از سال 2002 اجرايي شد.
اين موافقتنامه در سال 2002 بر اساس ماده 8 موافقتنامه كه اجراي آن را شصت روز پس از توديع سند تصويب شده موافقتنامه توسط سه كشور عضو، نزد دبيرخانه اكو در نظر گرفته، اجرايي شد. با اين حال، مشكلاتي چون نبود سياست‌هاي صدور رواديد در برخي از كشورهاي عضو، مانع از اجراي موثر موافقتنامه شده است.
متعاقبا، طي نشست گروه كاري كه توسط دبيرخانه اكو در تاريخ‌هاي 18و 19 آگوست 2008 در دبيرخانه اكو تدارك ديده شد. پيش‌نويس «پروتكل متمم جهت تسهيل سازي برنامه رواديد جهت تجار و رانندگان ترانزيت كشورهاي عضو اكو» و طرح عمل مربوطه تدوين شد كه اين پيش‌نويس در يكصد و چهل و يكمين نشست شوراي نمايندگان دائم اكو طرح و مقرر شد، جهت تصويب نهايي در هجدهمين اجلاس شوراي وزيران اكو مطرح شود.

* موافقتنامه تاسيس بانك تجارت وتوسعه TDB
اين موافقتنامه در پانزدهم مارس سال 1995 به امضاي نمايندگان سه كشور ايران، پاكستان و تركيه رسيد و سپس با تصويب و تاييد آن از سوي مقامات سه كشور امضا‌كنندگان از سوم اوت سال 2005 اجرايي شد.
بر اساس ماده 44 موافقتنامه ، پس از تاييد سه سهامدار بانك، موافقتنامه از سال 2008 كاملا اجرايي شده است.

* منشور موسسه فرهنگي اكو
اين منشور در 15 مارس سال 1995 از سوي نمايندگان هشت كشور عضو (كليه اعضا به جز قرقيزستان و ازبكستان) به امضا رسيد. سپس بلافاصله پس از تاييد و تصويب آن از سوي مقامات چهار كشور عضو (افغانستان، ايران، پاكستان، و تاجيكستان) به اجرا گذاشته شد.
فعاليت موسسه مطابق ماده 8 منشور كه مي‌گويد به دنبال تصويب منشور توسط شوراي وزراي اكو، منشور موسسه براي هر كشوري كه آن را مطابق مقررات ملي خود به تصويب رساند، قابليت اجرايي خواهد داشت، به مرحله اجرا درآمد.
اصلاحات منشور در دهمين نشست شوراي وزيران اكو كه در تاريخ هشتم ژوئن سال 2000 در تهران برگزار شد به تصويب رسيدند.

* منشور بنياد علمي اكو
اين منشور در پانزدهم مارس سال 1995 در شهر اسلام آباد پاكستان از سوي نمايندگان كليه كشورهاي عضو به امضا رسيد. سپس با تصويب و تاييد پنج كشور عضو (آذربايجان، ‌ايران، پاكستان، تاجيكستان و تركمنستان) به طور خودكار به مرحله اجرا درآمد.
منشور به تاييد و تصويب مقامات كليه كشورهاي امضا كننده رسيده است. با اين حال اصلاحاتي از سوي آذربايجان، ايران، تاجيكستان و تركيه پيشنهاد شده كه اين اصلاحات جهت اعلام نظر در ژوئيه 2004، در اختيار كليه كشورهاي عضو قرار گرفته است. اسناد در تاريخ‌هاي سوم و چهارم سپتامبر 2007 در نشست كارشناسان اسلام‌آباد تاييد شد.

موافقتنامه فيمابين جمهوري اسلامي ايران و دبيرخانه اكو در خصوص حقوق، امتيازات و مصونيت‌هاي مترتب بر دبيرخانه اكو
اين موافقتنامه در چهاردهم مي سال 1996 توسط ولايتي به نمايندگي از سوي جمهوري اسلامي ايران و «شمشاد احمد» به نمايندگي از سوي اكو به امضاي ايران و اكو رسيد و سپس از سال 1997 اجرايي شد.

* منشور موسسه آموزشي اكو
اين منشور در نهم مي سال 1998 در شهر آلماتي از سوي كليه نمايندگان كشورهاي عضو به استثناي تركمنستان و ازبكستان به امضا رسيد. اين منشور از سوي مقامات پنج كشور ايران، قزاقستان، قرقيزستان، تاجيكستان و تركيه تاييد و تصويب شده ولي تاكنون به مرحله اجرا در نيامده است.
از نقطه نظر قانوني و بر اساس ماده 8 منشور،‌ پيش‌بيني شده كه با تصويب سه كشور و تسليم منشور به دولت مجري، علي‌الاصول مي‌بايستي منشور به مرحله اجرا درمي‌آمد كه اين چنين نشد.
مقر موسسه آموزشي اكو شهر آنكارا تركيه مي‌باشد و انتظار مي‌رود كه موسسه به زودي فعاليت خود را آغاز كند.

* موافقتنامه چارچوب حمل و نقل ترانزيت TTFA
اين موافقتنامه در نهم ماه مي ‌سال 1998 در شهر آلماتي از سوي كليه نمايندگان كشورهاي عضو به جز ازبكستان به امضا رسيد. موافقتنامه در تاريخ نوزدهم مي سال 2006 پس از تاييد و تصويب هشت كشور امضا كننده (تركمنستان تاكنون آن را تاييد نكرده) به مرحله اجرا درآمده است.
پس از اجراي موافقتنامه، اولين نشست شوراي هماهنگي حمل و نقل و ترانزيت TTCC كه مسئوليت اجرا و هماهنگي كليه امور مربوط به حمل و نقل ترانزيت را عهده‌دار است در ماه سپتامبر 2006 در شهر باكو آذربايجان برگزار شد. نشست دوم TTCC نيز مجدداً در ماه سپتامبر سال 2007 در شهر باكو و سومين نشست در دسامبر 2008 در شهر تهران برگزار شده است.
ادامه دارد ... .
انتهاي پيام/

چهارشنبه|ا|14|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 235]