به مناسبت شهادت امام حسن عسكري (ع) عصر آمادگي براي غيبت

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: به مناسبت شهادت امام حسن عسكري (ع) عصر آمادگي براي غيبت
جام جم آنلاين: يازدهمين پيشواي شيعيان جهان امام حسن عسكري (ع) در سال 232ه.ق چشم به جهان گشود و پس از شهادت امام هادي(ع) به امامت رسيد، دوران امامت آن حضرت 6 سال بود و در سال 260ه.ق و در سن 28 سالگي در سامرا به شهادت رسيد.

آن حضرت در دوران امامت خويش تحت كنترل شديد حكومت بني عباس بود و فشار‌ها و محدوديت‌ها در دوره ايشان بيش از ساير ائمه معصومين (ع) بود.

امام عسكري(ع)، با وجود همه اين فشارها و كنترل‌ها و مراقبت‌هاي بي‌وقفه حكومت عباسي، يك سلسله فعاليت‌هاي سياسي و اجتماعي و علمي در جهت حفظ اسلام و مبارزه با افكار ضداسلامي انجام مي‌داد كه مي‌توان آنها را بدين‌گونه خلاصه كرد:

كوشش‌هاي علمي

گرچه امام به حكم شرايط نامساعد و محدوديت بسيار شديدي كه حكومت عباسي برقرار كرده بود، موفق به انعكاس دانش وسيع خود در سطح كل جامعه نشد، اما در عين حال، با همان فشار و خفقان، شاگرداني تربيت كرد كه هركدام به سهم خود در نشر و گسترش معارف اسلام و رفع شبهات دشمنان نقش مؤثري داشتند.

«شيخ طوسي» تعداد شاگردان حضرت را متجاوز از 100 نفر ثبت كرده است كه در ميان آنان چهره‌هاي روشن، شخصيت‌هاي برجسته و مردان وارسته‌اي مانند احمدبن اسحاق اشعري قمي، ابو هاشم داود بن قاسم جعفري، عبدالله بن جعفر حميري، ابوعمرو عثمان بن سعيد عمري، علي بن جعفر و محمدبن حسن صفّار به چشم مي‌خورند.

علاوه بر تربيت اين شاگردان، گاهي چنان مشكلات و تنگناهايي براي مسلمانان پيش مي‌آمد كه جز حضرت عسكري كسي از عهده حل آنها برنمي‌آمد.

امام در اين‌گونه مواقع، در پرتو علم امامت، با يك تدبير فوق العاده، بن بست را مي‌شكست و مشكل را حل مي‌كرد.

ايجاد شبكه ارتباطي با شيعيان

در زمان امام عسكري(ع) تشيع در مناطق مختلف و شهرهاي متعددي گسترش و شيعيان در نقاط فراواني تمركز يافته بودند. شهرها و مناطقي مانند: كوفه، بغداد، نيشابور، قم، مدائن، خراسان، يمن، ري، آذربايجان، سامرّاء، جرجان و بصره از پايگاه‌هاي شيعيان به شمار مي‌رفتند. در ميان اين مناطق، به دلايلي سامرّاء، كوفه، بغداد، قم و نيشابور از اهميت ويژه‌اي برخوردار بود.

گسترش و پراكندگي مراكز تجمع شيعيان وجود سازمان ارتباطي منظمي را ايجاب مي‌كرد تا پيوند شيعيان را با حوزه` امامت از يك سو و ارتباط آنان را با همديگر از سوي دوم برقرار سازد و از اين رهگذر آنان را ازنظر ديني و سياسي، رهبري و سازماندهي كند.

اين نياز، از زمان امام نهم احساس مي‌شد و چنان‌كه در سيره آن حضرت و امام دهم مشهود است، شبكه ارتباطي وكالت و نصب نمايندگان در مناطق گوناگون، به منظور برقراري چنين سيستمي، از آن زمان به اجرا گذاشته مي‌شد. اين برنامه در زمان امام عسكري(ع) نيز تعقيب گرديد.

آن حضرت نمايندگاني از ميان چهره‌هاي درخشان و شخصيت‌هاي برجسته شيعيان، انتخاب و در مناطق متعدد منصوب كرده و با آنان در ارتباط بود و از اين طريق پيروان تشيع را در همه مناطق زيرنظر داشت. از ميان اين نمايندگان، مي‌توان از «ابراهيم بن عبده»، نماينده امام در «نيشابور» ياد كرد.

علاوه بر شبكه ارتباطي وكالت، امام از طريق اعزام پيك‌ها نيز با شيعيان و پيروان خود ارتباط برقرار مي‌ساخت و از اين رهگذر مشكلات آنان را برطرف مي‌كرد. در اين زمينه به عنوان نمونه، مي‌توان از فعاليت‌هاي «ابوالاديان»، يكي از نزديك‌ترين ياران امام ياد كرد.

او نامه‌ها و پيام‌هاي امام را به پيروان آن حضرت مي‌رساند و متقابلا نامه‌ها، سوال‌ها، مشكلات، خمس و ديگر وجوه ارسالي شيعيان را دريافت نموده در سامرّاء به محضر امام عسكري مي‌رساند.

گذشته از پيك‌ها، امام از طريق مكاتبه نيز با شيعيان ارتباط برقرار مي‌ساخت و از اين رهگذر آنان را زير چتر هدايت خويش قرار مي‌داد. نامه‌اي كه امام به «ابن بابويه» نوشته نمونه‌اي از اين نامه‌ها است.

از اين گذشته، امام دو نامه به شيعيان قم و آبه (آوه) نوشته است كه متن آنها در كتب معتبر مضبوط است. نامه‌هاي ديگري نيز به مناسبت ‌هاي ديگر از امام در دست است. براساس روايتي، امام عسكري بامداد روز هشتم ربيع الاول سال 260 ه ، اندكي پيش از رحلت، نامه‌هاي فراواني به مردم مدينه نوشت.

اقدامات سياسي مخفيانه

امام عسكري (ع) به رغم تمامي محدوديت‌ها و كنترل‌هايي كه از طرف دستگاه خلافت به عمل مي‌آمد، يك سلسله فعاليت ‌هاي سرّي سياسي را رهبري مي‌كرد كه با گزينش شيوه‌هاي بسيار ظريف پنهانكاري، از چشم بيدار و مراقب جاسوسان دربار، به دور مي‌ماند.

در اين زمينه نمونه‌اي را ذكر مي‌كنيم: «عثمان بن سعيد عمري» كه از نزديك‌ترين و صميمي‌ترين ياران امام بود، زير پوشش روغن فروشي فعاليت مي‌كرد. شيعيان و پيروان حضرت عسكري(ع) اموال و وجوهي را كه مي‌خواستند به امام تحويل دهند، به او مي‌رساندند و او آنها را در ظرف‌ها و مشك‌هاي روغن قرار داده و به حضور امام مي‌رساند.

حمايت و پشتيباني مالي از شيعيان

يكي ديگر از موضعگيري‌هاي امام عسكري(ع) حمايت و پشتيباني مالي از شيعيان، بويژه از ياران خاص و نزديك آن حضرت بود. با يك مطالعه در زندگاني آن حضرت، اين مطلب به‌خوبي آشكار مي‌شود كه گاهي برخي از ياران امام، از تنگناي مالي، در محضر امام شكوه مي‌كردند و حضرت، گرفتاري مالي آنان را برطرف مي‌ساخت و گاه حتي پيش از آن‌كه اظهار كنند، امام مشكل آنان را برطرف مي‌كرد. اين اقدام امام مانع از آن مي‌شد كه آنان زير فشار مالي، جذب دستگاه حكومت ستمگر عباسي شوند. در اين رابطه مي‌توان به موردي اشاره كرد.

«ابو هاشم جعفري» مي‌گويد: از نظر مالي در تنگنا بودم. خواستم وضع خود را طي نامه‌اي به امام عسكري (ع) بنويسم، ولي خجالت كشيدم و صرفنظر كردم. وقتي كه وارد منزل شدم، امام صد دينار براي من فرستاد و طي نامه‌اي نوشت: هر وقت احتياج داشتي، خجالت نكش و پروا مكن و از ما بخواه كه به خواست خدا به مقصود خود مي‌رسي.

تقويت و توجيه سياسي رجال و عناصر مهمّ شيعه

از جالب‌ترين فعاليت‌هاي سياسي امام عسكري (ع) تقويت و توجيه سياسي رجال مهم شيعه در برابر فشارها و سختي‌هاي مبارزات سياسي، در جهت حمايت از آرمان‌هاي بلند تشيع بود. از آنجا كه شخصيت‌هاي بزرگ شيعه در فشار بيشتري بودند، امام به تناسب مورد، هريك از آنان را به نحوي دلگرم و راهنمايي مي‌كرد و روحيه` آنان را بالا مي‌برد تا ميزان تحمل و صبر و آگاهي آنان در برابر فشارها، تنگناها و فقر و تنگدستي‌ها فزوني يابد و بتوانند مسؤوليت بزرگ اجتماعي و سياسي و وظايف ديني خود را بخوبي انجام دهند.

آماده سازي شيعيان براي دوران غيبت

از آنجا كه غائب شدن امام و رهبر هر جمعيتي، يك حادثه غيرطبيعي و نامانوس است و باور كردن آن و نيز تحمل مشكلات ناشي از آن براي نوع مردم دشوار مي‌باشد، پيامبر اسلام و امامان پيشين به تدريج مردم را با اين موضوع آشنا ساخته و افكار را براي پذيرش آن آماده مي‌كردند.

اين تلاش در عصر امام هادي(ع) و امام عسكري(ع) كه زمان غيبت نزديك مي‌شد، به صورت محسوس‌تري به چشم مي‌خورد. چنان‌كه در زندگاني امام هادي ديديم، آن حضرت اقدامات خود را نوعاً توسط نمايندگان انجام مي‌داد و كمتر شخصا با افراد تماس مي‌گرفت.

اين معنا در زمان امام عسكري (ع) جلوه بيشتري يافت؛ زيرا امام از يك طرف با وجود تأكيد بر تولد حضرت مهدي (ع) او را تنها به شيعيان خاصّ و بسيار نزديك نشان مي‌داد و از طرف ديگر تماس مستقيم شيعيان با خود آن حضرت روز بروز محدودتر و كمتر مي‌شد، به طوري كه حتي در خود شهر سامرّاء، به مراجعات و مسائل شيعيان از طريق‌ نامه يا توسط نمايندگان خويش پاسخ مي‌داد و بدين ترتيب آنان را براي تحمل اوضاع و شرايط و تكاليف عصر غيبت و ارتباط غيرمستقيم با امام آماده مي‌ساخت و اين همان روشي است كه بعدا امام دوازدهم در زمان غيبت صغري در پيش گرفت و شيعيان را به تدريج براي دوران غيبت كبري آماده ساخت.

حامد علي اكبرزاده

پنجشنبه|ا|15|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 341]