روزانه 500‌محصول نانوفناوري وارد بازار مي‌شود

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: روزانه 500‌محصول نانوفناوري وارد بازار مي‌شود
تحقيق‌و‌ توليد- مهندس ايمان مرادي، داراي فوق ليسانس پروتئوميك از دانشگاه لندن و نانوفناوري از ايتاليا است.

وي مديرعامل مركز مشاوره و توسعه نانو فناوري ايتاليا، مدير تحقيقات و نانوتك شركت سنچريون آمريكا كه در زمينه كاربردهاي فناوري نانو در بدنه شاتل، هواپيما و لباس‌هاي بسيار مقاوم كار مي‌كند و طراح و مجري طرح شهرك بين‌المللي نانو فناوري خاورميانه است.

وي از سال 76 تئوري ذخيره اطلاعات در سطح ملكولي (MERI) را مطرح كرده و از سال 77 تيمي را تشكيل داد تا توانست به‌طور عملي اين كار را انجام دهد و اولين نمونه‌هاي محيط ملكولي ذخيره اطلاعات را ساخت و آن را توسعه داد. فرقي كه MERI با محيط‌هاي ملكولي ذخيره فعلي دارد اين است كه به‌علت كوچك بودن آن ملكول‌ها ظرفيت ذخيره‌شان بسيار زياد است. كار وي تقليدي از طبيعت است يعني از ملكول DNAكه فواصل واحدهاي سازنده‌اش (نوكلئوتيداسيدها) خيلي كم است استفاده كرده و طي پروسه‌اي اطلاعات را روي آن ذخيره كرد و در سال 80 تيمش اولين جايزه ملي نانوفناوري را به خاطر اين كار به دست آورد.

وي در حقيقت قبل از اينكه اسمي از نانوفناوري در ايران بيايد روي آن كار مي‌كرد و بعد از سال‌80 هم در مؤسسه پژوهشي‌اش روي نانوفناوري نانوواير‌ها و نانوواري‌ها شروع به كار كرد. وي از جمله كساني است كه براي كميسيون نانوفناوري اتحاديه اروپا گزارش تهيه كرده است. با مهندس مرادي در باره آخرين دستاوردهاي تحقيقاتي‌اش در زمينه نانوفناوري گفت‌وگو كرده‌ايم.

* چند وقت پيش در يك همايش در باره پيشتازي ايران در نانو فناوري مطالبي را عنوان كرده بوديد. در اين باره توضيح مي‌دهيد كه جريان چه بوده است؟

تا قبل از اعلام اين خبر جديد شواهدي وجود داشته كه خيلي سال‌ها قبل تمدن روم‌ها به نانو فناوري دست پيدا كرده بودند و اين قضيه اثبات شد. شيئي جام مانند در موزه لندن وجود دارد كه داراي خاصيت جادويي خاصي است يعني اگر نور از بيرون به آن تابانيده شود به رنگ سبز و اگر از داخل اين كار صورت بگيرد به رنگ قرمز ديده مي‌شود. يافتن علت اين موضوع سال‌ها ذهن دانشمندان را به‌خود مشغول كرده بود تا اينكه چند سال قبل با آزمايش‌هايي كه روي مواد اين جام انجام دادند فهميدند كه يك سري ذرات نقره و طلا در ابعاد نانو در اين جام وجود دارد و همين باعث بروز چنين خاصيتي شده است. اين جام مربوط به 400 سال قبل است. اينكه 400 سال قبل رومي‌‌ها چگونه به اين فناوري بسيار پيچيده دست پيدا كرده‌اند مسئله‌اي مهم بوده كه هنوز هم جوابي براي آن پيدا نشده است.

اما مي‌دانيم كه چنين كاري شده و وجود دارد. البته حدس من اين است كه آنها از روش بيوسنتز استفاده كرده‌اند. مي‌دانيد كه ما چند روش براي داشتن نانو پارتيكال‌هاي طلا و نقره داريم، مثلا روش فيزيكي، شيميايي، اما ما مطمئن هستيم كه رومي‌هاي قديم به اين روش‌ها دسترسي نداشته‌اند. بنابر اين امكان دارد آنها از روش بيولوژيك استفاده كرده باشند. اين روش در هند و آمريكا با استفاده از برخي گياهان و قارچ‌هاي ميكروسكوپيك انجام شده است. يعني توانسته‌اند نمك‌هاي طلا را در ابعاد نانو تبديل به طلاي خالص كنند. اما چيزي كه به پيشينه ايراني‌ها برمي‌گردد اين است كه ما مدعي هستيم كه ايراني‌ها حتي قبل از رومي‌ها به اين فناوري دست پيدا كرده‌اند يعني حدود 2500‌سال قبل.

من در هنگام بازديد از جام رومي در موزه لندن، ذهنم به سمت نكته‌اي در كتب قديمي به نام زرسرخس رفت، من حدس زدم كه ممكن است در ايران هم براي توليد آن از نانو پارتيكال‌ها استفاده كرده باشند. لذا من و همسرم تحقيق روي كتاب‌هاي قديمي را شروع كرديم و متوجه شديم در دوره هخامنشيان طلاي سرخ بسيار ارزشمند‌تر از طلاي زرد بوده و فقط در مراسم خاص داد و ستد مي‌شده است. بعد از بررسي و مطالعه كتب و منابع قديمي و تاريخي به اين نتيجه رسيديم كه در دوره سامانيان و عباسيان هم زرسرخ وجود داشته اما هيچ‌كدام از اينها آن زر سرخ مشهور دوره هخامنشيان نبوده است.

در دوره سامانيان، طلا را با جيوه مخلوط مي‌كردند و در دوره عباسيان طلا را با مس مخلوط مي‌كردند چون مي‌خواستند سكه ضرب كنند. اما در دوران هخامنشيان، يك دستور دولتي از طرف داريوش اول صادر شده مبني بر اينكه هر سكه‌اي كه ضرب مي‌شده فقط بايد مخلوطي از طلا و نقره با نسبت مشخص باشد. لذا در اين زرسرخ ويژه اثري از جيوه و مس نيست. نتيجه بررسي اين شد كه نيشابوريان آن زمان، با فناوري منحصر به فردي كه به آن دست يافته بودند سكه‌اي ضرب مي‌كردند كه ضمن حفظ نسبت طلا و نقره، رنگ قرمز داشت.

رنگ قرمز براي ايرانيان مقدس بوده لذا آنها با اين كار هم از آن دستور حكومتي تخطي نكرده و هم سكه‌اي با رنگ قرمز ضرب كرده بودند. تئوري ما اين است كه نيشابوريان در ساخت اين سكه از نانو ذرات طلا استفاده مي‌كرده‌اند و از نانو ذرات نقره براي جايگزيني در بين نانو ذرات طلا و تبديل آنها به مايكرو ذره استفاده مي‌كردند. وجود ذرات نانو طلا در اين سكه باعث بازتابش نور به رنگ قرمز مي‌شود. لذا اين سكه، بسيار خاص بوده و در عين حال كه فقط از طلا و نقره درست شده بود قرمزرنگ بود.

بر اين اساس من فكر مي‌كنم اين افتخاري براي ايران است و البته نياز به اين هست كه گروه‌هاي باستان‌شناس در ايران و مورخين روي اين قضيه كار كنند اما متأسفانه هنوز اين اتفاق نيفتاده و اميدوارم در آينده يا خود من و يا ديگران روي اين قضيه به‌صورت مستند كار كنند.

* من دو مقاله از شما خوانده‌ام كه يكي از آنها با عنوان طراحي شليك هوشمند با فرماندهي مستقيم مغز انسان بود و مقاله ديگري در زمينه فناوري محيط مولكولي ذخيره اطلاعات. آيا از اين دو طرح استفاده عملي هم شده و به مرحله اجرا رسيده است؟

درباره فناوري محيط مولكولي ذخيره اطلاعات بايد عرض كنم ما در حال حاضر نسل‌هاي جديد مولكول ذخيره اطلاعات را طراحي كرده‌ايم ولي وارد مرحله تحقيقاتي‌اش نشده‌ايم ولي طراحي شده است. فناوري محيط مولكولي ذخيره اطلاعات نسل اول دو عيب دارد گران‌قيمت و تهيه آن زمان‌بر است. يعني براي ذخيره اطلاعات زمان زيادي بايد صرف شود. اين اشكالات باعث شده تا اين فناوري فقط براي استفاده در محيط‌هاي نظامي مقرون به صرفه باشد.

ما بعدا به اين فكر افتاديم كه از نسل‌هاي جديدي از اين فناوري استفاده كنيم كه ضمن ارزان‌تر بودن از سرعت بالاتري براي ذخيره ديتا برخوردار باشد. اين كار در ايران انجام شد اما در همان سال‌ها ما هرچه تلاش كرديم جايي را پيدا نكرديم كه علاقه‌مند به استفاده از اين سيستم باشد و تمام تماس‌هايي كه گرفتيم به جايي نرسيد لذا ما اين موضوع را منتشر كرديم و اين بر خلاف فعاليت‌هايي است كه در اروپا انجام مي‌شود. در غرب فعاليت‌ها منتشر نمي‌شود تا زماني كه ثبت شود و ارزش مالي داشته باشد. در آن زمان ما چنين سيستم‌هايي در كشور نداشتيم.

لذا در برخي كنفرانس‌هاي داخلي و خارجي اين تحقيقات را ارائه داديم. در همان موقع دكتر فيليپه رئيس طرح كئو از كشور سوئيس با من تماس گرفت و ابراز علاقه كرد كه بتوانند از اين سيستم براي ذخيره اطلاعات و استفاده در طرح كئو استفاده كنند. طرح كئو در واقع موشكي بود كه پيام‌هاي بشر فعلي را براي موجودات احتمالي در فضا به دور دست‌ها مي‌برد. بنا براين ما متأسفانه آن را ثبت نكرديم وانتشار عمومي داديم ولي نسل دومMERI را كه در حال كار روي آن هستيم ابتدا ثبت مي‌كنيم.

* در باره نسل دوم فناوري توضيح دهيد؟

در نسل اول ما اجزا را همزمان با ساخت مولكول‌ها مي‌ساختيم اما در نسل دوم از قبل با متد‌هايي محيط مولكولي را در مقياس چند ميليون زنجيره مي‌سازيم و بعد با تكنيك‌هاي خاصي هنگام ذخيره اطلاعات آنها را تغيير مي‌دهيم كه بازخواني آن سريع‌تر خواهد بود. اين كار ارزان‌تر هم تمام خواهد شد.

* حدودا چه حجم اطلاعات مي‌تواند روي يك مولكول سوار شود؟

از نظر تئوري روي كاغذ، هيچ محدوديتي نداريم اما محدوديت واقعي رايانه‌هايي است كه هنوز ساخته نشده‌اند و تا زمان ساخت چنين رايانه‌اي زمان زيادي فاصله داريم. فعلا در حد كارهاي نظامي و صنعتي كاربرد دارد.

علت اينكه ثبت نسل دوم اين فناوري طول كشيده اين بوده كه در 2 سال گذشته درگير يك كار اجرايي در زمينه نانو فناوري بوديم و آن احداث يك شهرك بين‌المللي در منطقه خاورميانه است كه به‌دليل محرمانه بودن من نام كشور مورد نظر را ذكر نمي‌كنم.

* ممكن است در باره جزئيات اين طرح توضيح دهيد؟

گروه بين‌المللي پولو نانو فناوري من را مامور طراحي اين شهرك كرد. اين طرح پذيرفته شد و توسط سرمايه‌گذار براي يك سرمايه‌گذاري 500 ميليون يورويي مورد تاييد قرار گرفت و الان در مراحل اجراي اين طرح هستيم و گروه بين‌المللي پولو فناوري اجرايش را نيز به من محول كرده است.

اين شهرك يك شهرك بين‌المللي خواهد بود كه تمام وندال‌هاي نانو، از جمله مراكز تحقيقاتي نانو، توليد‌كنندگان و فروشندگان نانو اين امكان را دارند كه در كنار همديگر وارد اين شهرك شوند و از سرويس‌هاي مركزي نانو موجود در آن از جمله آزمايشگاه‌هاي مدرن و گوناگون نانو استفاده كنند. زيرا اين آزمايشگاه‌ها بسيار متنوع و گران هستند. لذا ‌طوري طراحي شده كه شركت‌هاي دست‌اندركار نانو بتوانند در اين شهرك فعاليت قوي داشته باشند و ما در حال حاضر سرگرم تدوين آخرين مراحل اجرايي اين طرح هستيم و به‌زودي كار آن شروع مي‌شود.

* چرا در منطقه خاورميانه؟

به اين علت كه اكثر دست‌اندركاران اين شركت پولو فناوري مثل خود بنده اصالتا متعلق به اين منطقه و عمدتا ايراني هستند. اين هم نوعي نگاه خاص بوده است. دليل ديگر هم اين است كه اين منطقه غني از انرژي است و اين شهرك مي‌تواند از منابع انرژي منطقه استفاده كند.

* چرا محرمانه است؟

چون ما در مراحل اجراي طرح هستيم و حساسيت‌هايي مبني بر اينكه اطلاعات اين طرح حفظ شود وجود دارد. بيزنس پلن اين طرح 3 سال طول كشيده و فقط براي آوردن اين طرح روي كاغذ ده‌ها هزار دلار هزينه شده است بنابر اين بسيار حساس است.

* فاز اجرايي كي آغاز مي‌شود؟

در سال 2009 اميدواريم شروع به كار كند.

* مي‌دانيد كه ما در ايران از نظر مقالات نانو پيشرفت‌هايي داشته‌ايم اما در زمينه تبديل دانش به فناوري موفق نبوده‌ايم به‌نظر شما مشكل چيست؟

در كشورهاي جهان سوم يا در حال توسعه ما هميشه برعكس وارد موضوعات مي‌شويم. در همه دانشگاه‌هاي ما مباحث و طرح‌هاي پژوهشي با ميزان بودجه آغاز و سپس با مسائل ديگري درگير مي‌شود. اما چيزي كه مورد توجه قرار نمي‌گيرد اين است كه نتيجه كار پژوهشي چه خواهد بود و حاصل آن چه مشكلي از جامعه را رفع خواهد كرد. لذا ما اصلا در باره محصول و فناوري صحبت نمي‌كنيم و فقط مي‌خواهيم توليد علم انجام بدهيم. فقط اندكي پايشان را جلوتر گذاشته و از توليد محصول صحبت مي‌كنند ولي در كشورهاي پيشرفته روي اين متمركز مي‌شوند كه اولا نتيجه يك كار پژوهشي توليد چه فناوري و به ويژه محصولي خواهد بود و ثانيا چه سرنوشتي در انتظار اين محصول خواهد بود و چه بازاري خواهد داشت؟ وقتي شما پروپوزال به آنها مي‌دهيد قبل از اينكه بپرسند بودجه‌اش چقدر است از سرنوشت محصول صحبت مي‌كنند.

در ايران بر عكس است يعني اول پژوهش انجام مي‌دهيم بدون آنكه فكر كنيم آيا محصولي توليد خواهد شد و درصورت توليد محصول آيا به درد جامعه مي‌خورد و بازاري خواهد داشت و به عبارت بهتر باعث توليد ثروت و ايجاد رفاه براي جامعه خواهد شد يا نه؟ محصول را توليد مي‌كنيم بعد در باره آن فكر مي‌كنيم لذا برخي جاها كه كپي كننده‌هاي خوبي هستند، مخصوصا آسياي جنوب شرقي، به محض مشاهده يك فناوري جديد از روي آن كپي مي‌كنند و با وجود نداشتن يك سيستم ثبتي معتبر فناوري و محصول از دستمان مي‌رود. لذا من معتقدم زنجيره دانش در ايران يك گپ (شكاف) بزرگ دارد كه در زمينه نانو هم همين مسئله صادق است.

نكته ديگر اين است كه بين نانو ساينس و نانو فناوري تفاوت وجود دارد. نانو ساينس قبل از جنگ جهاني دوم به وجود آمده است اما نانو فناوري جديد است و با محصول و فناوري سر و كار دارد و ما در ايران بيشتر در زمينه نانو ساينس كار مي‌كنيم نه نانو فناوري.

* ميزان سرمايه‌گذاري اروپا براي نانو در سال 2009 چقدر است؟

در سال 2008 در آمريكا فقط بودجه دولتي براي نانو يك ميليارد و 200 ميليون دلار و همين رقم در روسيه 6‌ميليارد و 800 ميليون دلار بوده است. در اروپا حدود يك‌ميليارد و 300‌ميليون دلار و در چين يك ميليارد دلار بوده است. در آمريكا حجم كل بازار نانو در سال‌جاري 9‌ميليارد دلار بوده و همين رقم در سال 2015‌به حدود 3 تريليون دلار خواهد رسيد. سير گسترش محصولات نانو در سال به حدي بوده كه در سال 2008 روزانه 60‌محصول جديد نانو ارائه شده است و در سال 2009‌روزانه 500‌محصول جديد وارد بازار خواهد شد. تازه اين فناوري هنوز به مرحله انفجاري نرسيده است و در چند سال آينده اين فناوري به حدي خواهد رسيد كه روي تمام محصولات مورد استفاده ما در جامعه تاثير خواهند گذاشت.

* از انقلاب نانو زياد صحبت مي‌شود در باره تاثيرات شگرف نانو بر جامعه چه ديدگاهي داريد؟

بسياري از محصولات نانو هنوز لوكس هستند، پيش‌بيني من اين است كه بيشترين كاربرد در 10 سال آينده در نانو مواد خواهد بود. از جمله در محصولات آرايشي تحول بزرگي خواهد شد. البته در نانو داروها خيلي كار شده است اما چون اخذ تاييديه‌هاي دارو بسيار مشكل است طول مي‌كشد تا عمومي شود. زمينه ديگر خودروسازي است كه از نانو كامپوزيت‌ها به‌علت سبكي و مقاومت زياد اين نوع مواد استفاده خواهد شد. يكي از اصلي‌ترين كاربردها هم در امور نظامي بوده است كه اولين بار توسط روس‌ها انجام شد و بعد آمريكايي‌ها استفاده كردند اما گزارش‌هاي آن به‌علت محرمانه بودن منتشر نمي‌شود. در پزشكي هم استفاده‌هاي فراواني خواهد داشت.

* شنيده‌ام محصولات نانو هنوز استاندارد‌سازي‌ نشده است و روي آن كار مي‌شود و گفته مي‌شود محصولات نانو ممكن است مشكلات سلامتي براي انسان داشته باشد در اين باره چه نظري داريد؟

اين طور نيست كه استاندارد وجود نداشته باشد بلكه كند پيش مي‌رود زيرا اين مواد خاصيت نو دارند و براي بشر شناخته شده نيستند. سيستم ايمني بدن انسان براي اينكه بتواند نسبت به ماده‌اي واكنش نشان بدهد بايد آن ماده بزرگ و پيچيده باشد. نانو مواد هم كوچك و هم ساده هستند لذا سيستم ايمني بدن نمي‌تواند واكنش نشان دهد. در كشورهاي در حال توسعه و ازجمله ايران در بخش تحقيقات ايمني اين فناوري‌ها خيلي كند پيش مي‌روند و موارد ايمني را رعايت نمي‌كنند.

من اخيرا يك سخنراني در باره ايمني نانو داشتم كه با واكنش خوبي از سوي شركت‌هاي توليد‌كننده نانو و حتي بعضي مسئولان مواجه نشد. من حرفم اين بود كه بايد سلامت محيط‌زيست و مردم در نظر گرفته شود و بدون تحقيق كافي از اين فناوري‌ها استفاده نشود. در علوم مدرن نبايد ذوق زده عمل كنيم. نانو فناوري محصولاتي را به ارمغان خواهد آورد كه رفاه را ايجاد مي‌كند اما نبايد طوري از اين فناوري استفاده كنيم كه بر عكس شود. بايد همزمان با توسعه نانو فناوري، امنيت و ايمني آن مورد بررسي قرار گيرد. در نانو، اين مشكل وجود دارد كه اولا ذرات نانو در محيط زيست قابل پيدا كردن نيستند ثانيا قابل جمع كردن نيستند. لذا بايد سياستگذاران نانو اين موارد را مورد توجه قرار دهند و همگام با توسعه نانو بدون ذوق‌زدگي، در زمينه خطرات انساني و زيستي آن نيز پژوهش كنند.

يکشنبه|ا|18|ا|اسفند|ا|1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 220]