آئين هاي عاشورايي/آوايچمريونه، صبح عاشورا بر زمين و زمان غم مي پاشد

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: آئين هاي عاشورايي/آواي"چمريونه"، صبح عاشورا بر زمين و زمان غم مي پاشد
خرم آباد - خبرگزاري مهر: صداي ساز چمري موسوم به نواي "چمريونه" سنتي است در لرستان كه هر ساله در صبح روز عاشورا عزاداران را به سطح شهر فرا مي خواند و با هر ريتم و نواي خود گرد ماتم بر زمين و زمان مي پاشد.

به گزارش خبرنگار مهر در خرم آباد، عاشورا و محرم اوج اندوه مردم لرستان است كه هر ساله با سنت هاي هميشگي مردم اين ديار باشكوه و پابرجا برگزار مي شود.

ذوق و هنر مردمان اين ديار همواره محلي براي تجلي و تولد آثاري هنرمندانه و سنت هايي ماندگار بوده است. شعر و موسيقي در خون مردمان لرستان جاري است به نوعي كه شايد يكي از بخش هاي پررنگ مراسم هاي سوگ و سور را به خود اختصاص داده است.

نواي موسيقي سوگ كه در لرستان به موسيقي "چمر" موسوم است و آواي نوحه هاي لري و لكي در ايام عزاداري سرور و سالار شهيدان از گذشته هاي دور تاكنون در عزاي حسيني هم نوا مي شدند و قلب هر شنونده اي را به درد مي آوردند.

در لرستان از سرنا و دهل براي عزاداري عاشورا استفاده مي شود و در صبح عاشورا، نوازندگان محلي آهنگي به نام "چمريونه" را مي نوازند كه در واقع ملودي "مرگ" در لرستان است كه در غم از دست رفتن عزيزان نواخته مي شود و در حقيقت براعت استهلالي است - پيش گفتن آنچه قرار است اتفاق بيفتد - براي اتفاقي كه قرار است در ظهر عاشورا بيافتد.

"چمر"، "چمري" يا "چمريونه" موسيقي و آهنگ اندوه باري است كه در سوگ و عزاي افراد بزرگ در ريتمهاي متفاوت و به وسيله "سرنا" و "دهل" نواخته مي شود.

پيام آيين "چمر" علاوه بر بيان اوج اندوه مردمان اين سرزمين حامل پيغامي است براي ساير افراد؛ به نوعي كه با اجراي اين مقام از موسيقي عزا همه خواهند فهميد كه بزرگي از ميان ايل يا طايفه عزادار مرده است.

در گذشته نوازندگان براي آگاهي مردم ده و آبادي‌هاي نزديك آن از خبر مرگ يك بزرگ، آهنگ "چمر" مي نواختند و به اين صورت همه را از فوت وي آگاه مي كردند.

با صداي آهنگ چمر همه مردم دست از كار مي كشند و به محل سوگواري مي شتابند، حتي كودكان نيز گرد مي آيند و مانند پدران و مادران خود گريه و شيون مي كنند.

صبح عاشورا در بيشتر شهرهاي لرستان با صداي سوزناك "چمريونه" آغاز مي شود و همه زمين و زمان بر حادثه اي مي گريند كه سالهاست سرنا و دهل لرستان را به چمري نواختن خو داده است.

با شروع روز عاشورا در اولين ساعات روز صداي ساز و دهل با نواي سوزناك و غم انگيزي موسوم به نواي "چمريونه" عزاداران حسيني را به حضور در دستجات و هيئات عزاداري دعوت مي كند.

عزاداران فراخوانده شده با حضور در تكيه هاي محله و "گل مالي" كردن خود گرد آتش مي ايستند و شروع به سينه زني و عزاداري مي كنند و در اين هنگام صداي فريادها و ناله هاي "هي روو، هي روو" چنان در خيابان ها و كوچه هاي شهر مي پيچد و نويد حادثه اي غمبار را مي دهد كه شنيدنش مجالي براي صبر اشك نمي گذارد.

حال و هواي عاشورايي در لرستان، عزاداران را به كربلا مي برد و فرياد "هي روو، هي روو" مردان و زنان لر بر پيكر يگانه دردانه زهرا را يادآوري مي كند.

اشعار و مداحي هاي لري نيز يكي از اجزاي لاينفك و جدايي ناپذير مراسم هاي عزاداري براي شهداي عاشورا در اين ديار است. سبك مداحي ها و نوع اشعار در لرستان به رغم اينكه در بسياري از مناطق ايران دستخوش تغيير شده ولي در لرستان همچنان بدون اندكي تحريف و ماندگار باقي مانده است.

شايد به تحقيق بتوان گفت سال هاست ( دست كم 70 سال) اشعاري كه مردم در خرم آباد در ظهر عاشورا مي خوانند هيچ تغييري نكرده است، چراكه شعر و ملودي در نهايت زيبايي و معنا قرار دارد و نيازي به تغيير آن نيست.

اشعاري كه در نوحه هاي لري استفاده مي شود اغلب كامل و از آغاز به زبان لري سروده شده اند و گاه به سبب وجود واژه ها و اصطلاحات لري قابل ترجمه به فارسي نيستند. اين اشعار، پر مغز و محتوا هستند و در اوزان عروضي فارسي سروده شده اند و سرايندگان آنها شاعران برجسته محلي هستند كه محيط بر واقعه عاشورا و مومنين بر خاندان عصمت و طهارت هستند.

اين اشعار داراي ترجيع بند هستند و اين وجود ترجيع بند در نوحه هاي لري مهمترين ويژگي نوحه خواني لري است كه علاوه بر زيبا كردن كلام باعث وجود كرخواني در نوحه هاي لري شده است، به طوري كه مردم هم اين نوحه ها را بيشتر مي پسندند.

نكته ديگر، قدرت اين اشعار و تلفيق درست آنها با ملودي است. وجه غالب اين آثار در عزاداري امام حسين (ع) در لرستان توجه به حماسه بودن قيام كربلاست و نوحه ها اغلب درون مايه حماسي دارند. در اين نوحه ها كه شايد بتوان گفت كمتر عنصر تحريف و خرافه در آنها يافت مي شود سينه زني آرام و با فاصله انجام مي شود و طرز اجراي اين نوحه ها به ويژه از باب سكوت در ملودي ها قابل پژوهش است.

مكث بعد از اتمام بند يا بيت و پس از آن سينه زدن جماعت، تداعي كننده فضايي عجيب و سوزناك است كه از ويژگي هاي اين منطقه است.

در دو هيئت قديمي شهر خرم آباد (پشت بازار و درب دلاكان) نوحه خواني اين گونه شروع مي شود كه ابتدا نوحه خوان شاه بيت يا ترجيع بند نوحه را به آواز مي خواند و بعد دسته پاسخ مي دهد و در تكرار دوم، دسته شروع به سينه زني مي كند.

در روز عاشورا سينه زنها كه عزاداران اصلي هستند، دسته دسته گرد هم مي آيند و با زمزمه اشعار و ابياتي از قبيل شعرها و ابيات لري به سمت سطح معابر و خيابان هاي شهر حركت مي كنند.

وقتي دسته هاي سينه زن جمع شدند، به سوي حسينيه ها و مساجد شهر حركت مي كنند و هنگامي كه سينه زنها كاملا در محل مورد نظر استقرار يافتند، قبل از هر كاري نوحه خوان مرثيه جانسوزي مي خواند و سينه زني شروع مي شود.

روش سينه زني در خرم آباد به اين صورت است، اول نشسته و با يك دست سينه مي زنند بعد وقتي نوحه خوان فرياد مي زند "اي واي شهدا به دشت كربلا"، همگي سرپا مي ايستند و ضمن جواب دادن به نوحه خوان در مقابل هم با دو دست به سينه مي زنند و بعد از آن به عزاخانه ديگري مي روند.

آنچه مهم است اين است كه با گذشت سالها هيچ گونه تغييري در روش عزاداري مردم لرستان رخ نداده و همچنان شكوه و ماندگاري گذشته خود را حفظ كرده است.

باورها و اعتقادات مردم لرستان همواره مجالي براي ظهور آداب و سنن پسنديده و ماندني بوده است كه شايد شعر و موسيقي بخشي از اين سنت ها را به خود اختصاص دهد.

مراسم "علم گرداني"، "چهل منبري" و "گل مالي" در لرستان به شيوه اي منحصر به فرد و ديدني برگزار مي شود به طوريكه هر كدام از اين مراسم ها سطرها حرف براي گفتن دارند و هر كدام از مراحل برگزاري اين سنت هاي ديرين هزاران نكته غم انگيز و جالب در خود نهفته دارند.
چهارشنبه 18 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 5483]