جلفا؛ قطب تجاري در نقطه صفر مرزي‌

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: جلفا؛ قطب تجاري در نقطه صفر مرزي‌

شهرستان جلفا به صورت نوار باريكي در مرز شمالي آذربايجان شرقي با جمهوري آذربايجان و ارمنستان واقع است.‌

جلفا كه از نظر وسعت از شهرستانهاي كوچك آذربايجان شرقي به شمار مي‌آيد، با 1670 كيلومتر مربع وسعت تنها 5/3 درصد از كل مساحت اين استان را شامل مي‌شود.

اين شهرستان به دليل مرزي بودن اهميت ويژه‌اي دارد و با توجه به ساخت بازارچه‌هاي متعدد به يكي از قطب‌هاي مهم تجاري كشور تبديل شده است.

جلفا واقع در حاشيه رود ارس با وجود آثار تاريخي و ديدني فراوان گردشگران بسياري دارد كه شمار آنان در ماههاي فروردين، ارديبهشت، مهر و آبان به دليل شرايط مطلوب اقليمي نسبت به بقيه ماههاي سال بيشتر است.

رشته كوههاي ماراكان و كيامكي كه به طور طبيعي از غرب به شرق شهرستان جلفا كشيده شده‌اند، مراتع سرسبزي دارند و بخش بزرگي از آن داراي حيات وحش است.

جلفا در گذشته (بافنده) ناميده مي‌شد و از مراكز مهم پرورش كرم ابريشم و بافت پارچه‌هاي حرير به شمار مي‌آمد.

جلفا واژه‌اي ارضي بوده و اين منطقه از دوران اشكانيان ارمني‌نشين است كه بعدها به دستور شاه‌عباس صفوي حدود سه‌هزار خانوار ارامنه جلفاي ارس به جلفاي اصفهان كوچ كردند تا در امر صدور ابريشم از راه خليج فارس فعاليت كنند.‌

با توجه به باقيمانده قلعه گاوور در منطقه، پيشينه جلفا به دوران اوراتويي مي‌رسد و همچنين برابر برخي روايتها، آريايي‌ها از اين دروازه وارد ايران شده‌اند.‌

ناصرالدين شاه قاجار در سفر مشهور خود به اروپا از اين دروازه عبور كرد.

منطقه آزاد ارس‌

منطقه آزاد ارس در شمال شرقي تبريز، در نقطه صفر مرزي ايران در شهرستان جلفا واقع است.‌

وسعت اين منطقه اخيراً با تصويب هيأت دولت در جريان سفر به آذربايجان شرقي به بيش از 50 هزار هكتار افزايش يافت.

آب و هوا

جلفا در نيمه خشك و نيمه سرد ناحيه شمال غرب ايران واقع است و آب و هواي آن نسبت به ساير شهرهاي آذربايجان گرمتر و ملايم‌تر است و تابستانهاي نسبتاً گرم و زمستانهاي نسبتاً ملايم و سرد دارد.

بارش سالانه آن حدود 225 ميلي‌متر، ميانگين دما 15 درجه سانتيگراد و روزهاي خوش آب و هواي آن بيش از 300 روز است.

پوشش گياهي ساحل رود ارس نسبتاً متنوع است و شامل نيزار، بوته‌زار و در برخي مناطق پوشش درختچه‌‌هاي گز مي‌شود.

جاذبه‌هاي گردشگري جلفا

امامزاده شعيب(ع): اين امامزاده در فاصله 70كيلومتري شرق جلفا در روستاي دوزال و در كنار روستاي كردشت برفراز تپه‌اي قرار دارد.

با توجه به شيوه معماري و كتيبه‌هاي نيمه ويران بنا، مي‌توان ساخت آن‌را به اواخر قرن هشتم يعني دوران ايلخاني نسبت داد.

‌امامزاده سيدمحمد(ع)‌

امامزاده كه مدفن سيدمحمد(ع) از نوادگان امام موسي‌بن جعفر(ع) است، در روستاي در 67 كيلومتري شرق جلفا در نزديكي نوردوز (مرز ايران و ارمنستان) واقع است.‌

بناي امامزاده اخيراً بازسازي و در مجاور آن زائرسراهايي براي اسكان زائران ساخته شده است.

نمازخانه چوپان (ناخيرچي)

اين كليسا در 6 كيلومتري غرب جلفا بين كوه‌هاي رسوبي سرخ رنگ قرار دارد و تاريخ ساخت آن را 1518 ميلادي گفته‌اند.

اين بناي تاريخي را كليساي چوپان نيز مي‌گويند.

كليساي ننه مريم‌

اين كليسا در 20 كيلومتري غرب جلفا در سال 1518 ميلادي زماني كه ارامنه در اين منطقه (دره شام) سكونت داشتند، ساخته شد.

كليساي سنت استپانوس‌

در 17 كيلومتري غرب جلفا در محلي به نام قئزل وانك (صومعه سرخ) كليسايي به نام سنت استپانوس نخستين شهيد راه مسيحيت به چشم مي‌خورد كه قدمت آن به هزاره اول ميلادي برمي‌گردد.‌

سبك معماري اين كليسا آميزه‌اي از شيوه معماري اوراتويي، اشكاني، يوناني و رومي است كه پس از ساخت بناهاي شگرف سنت اچميازدين، طاطائوس، اختامار و سمت استپانوس به معماري ارمني شهرت يافت.

مجموعه كردشت‌

روستاي كردشت در 70 كيلومتري شرق جلفا در كنار رودخانه ارس و مرز ايران و ارمنستان واقع است.

قدمت مجموعه كردشت به دوران قاجار و جنگ‌هاي سي ساله ايران و روس مي‌رسد.

قديمي‌ترين اثر مجموعه، مسجد قريب است كه متعلق به دوران زنديه است.

مجموعه كردشت داراي هشت بناي تاريخي شامل‌

حمام بزرگ، عمارت، حمام كوچك، ساخلو (پادگان نظامي)، مسجد قريب، ديوانخانه، يخچال و قلعه كردشت است.

پل‌هاي خداآفرين و پل ضياءالملك‌

اين دو پل كه در 130 كيلومتري شرق جلفا كنار منطقه خداآفرين واقع هستند، از قديمي‌ترين پل‌هاي ايران بر روي رود ارس به‌شمار مي‌آيند.‌

پل بزرگ يادگار نخستين سال‌هاي حضور اسلام در ايران است و پل كوچك 500 سال قدمت دارد.

پل ضياءالملك در 6 كيلومتري غرب جلفا در كنار پاسگاه مرزي عباسي قرار دارد.

اين پل پيش از ميلاد و در زمان اوراتوها بنا شد و بعدها توسط ضياءالملك نخجواني كار مرمت آن به انجام رسيد.

اين پل در طول عمر خود بارها به خاطر قشون‌كشي‌هاي مختلف تخريب و دوباره به دليل نياز حاكمان وقت بازسازي شد.‌

ارتفاع برج‌هاي پل، 20 متر است و 5/6 متر نيز قطر دارند.

حمام جلفا

حمامي زيبا در جنوب شرقي شهر جلفا وجود دارد كه از نظر ويژگي‌هاي فيزيكي شبيه به حمام كردشت است. اين حمام از يادگارهاي معماري دوران قاجاريه به‌شمار مي‌آيد.

كاروانسراي خواجه نظر

اين كاروانسرا در 5 كيلومتري غرب جلفا در كنار پاسگاه مرزي عباسي واقع است. اين كاروانسرا يكي از 999 بنايي است كه شاه عباس صفوي براي آسايش و امنيت كاروان‌ها و مردم ساخت.

معماري اين بنا به سبك صفوي و داراي حياط مركزي و سه ايوان در سه طرف است. بنا در سه ضلع حياط چرخيده و مصالح آن سنگ‌تراش است و پوشش‌هاي گنبدي شكل با طاق جناغي دارد.

روستاي اشتبين‌

اين روستا يكي از قديمي‌ترين و زيباترين روستاهاي حاشيه رودخانه ارس است كه در فاصله 90 كيلومتري شرق جلفا قرار دارد.خانه‌هاي مزين به كتيبه‌ها و گنبدهاي بربرين دوره صفويه اين روستا را در زمره آثار ملي قرار داده است.

همچنين قبر شاعر و عارف مشهور ابوالقاسم نباتي (1191 - 1362 ه- . ق) در نزديكي اين روستا بر بالاي تپه‌اي مشرف به آن قرار دارد.

روستاي اشتبين با داشتن جاذبه‌هاي طبيعي و جنگلي از ميوه‌هاي متنوع، دهكده سلامت نام گرفته است در اين روستا وجود درختان توت، باعث رونق پرورش كرم ابريشم شده است.

آبشار آسياب‌

آبشار آسياب در 30 كيلومتري شرق جلفا در دل منطقه كيامكي قرار دارد. در اين منطقه بقاياي يك آسياب آبي متعلق به دوران قاجاريه نيز به چشم مي‌خورد.‌

آبشار آسياب بيش از 30 متر ارتفاع دارد و غار آهكي زيبايي با طاقميس‌ها و ناوديس‌هاي شگفت‌انگيز بر اثر ممارست بر دل سنگ در آن شكل گرفته است.

كوه كيامكي‌

كوه كيامكي به ارتفاع 3347 متر در 10 كيلومتري جنوب جلفا واقع است. اين كوه يك آتشفشان خاموش است كه اكنون به ايستگاه حيوانات وحشي بسياري از جمله يوزپلنگ، گوزن و بز وحشي تبديل شده است.

كوه كيامكي و رشته كوه‌هاي اطراف در تمامي طول سال ميزبان كوهنوردان و علاقه‌مندان طبيعت است.

حيات وحش‌

پناهگاه‌هاي حيات وحش كيامكي و منطقه حفاظت شده ارسباران، زيستگاه گونه‌هاي جانوري همچون آهو، مارال، قوچ و ميش ارمني و بز، پلنگ، خرس قهوه‌اي و گونه‌هاي پرندگان مثل سياه خروس، كبك و عقاب طلايي، اردك، حواصيل، اكرت و بوتيمار، قرقاول طرلان و بالابان است و پوشش گياهي آن نيز افرا و نسترن،‌ بيد، زرشك، گردو و گياهان مرتعي و دارويي است.

مجموعه دشت گرديان‌

مجموعه دشت گرديان از جمله پاركهاي جنگلي حاشيه شهري است كه در ناحيه شرقي شهر جلفا قرار دارد.

عملكرد تعريف شده براي اين حوزه، كاربري توليد در بخش باغداري و گردشگري است.

كار تفريحي و تفرجي در محدوده مجموعه گرديان به عنوان يكي از مكانهاي اصلي تفريحي و گردشگري در منطقه آزاد ارس، در ارتقاي نقش تعريف شده تاثير بسزايي دارد.

رودخانه ارس‌

رودخانه زيبا و پرآب و خروشان ارس، در فاصله دوكيلومتري جلفا جريان دارد.

اين رودخانه از كوههاي (هزار بركه) تركيه در جنوب شهر ارضروم سرچشمه مي‌گيرد و پس از گذشت از بستر تنگ كوهستاني كه در كوههاي نزديك جلفا ايجاد كرده است، وارد جلفا مي‌شود.

ارس حدود 450 كيلومتر از مرز ايران با كشورهاي جمهوري آدربايجان و ارمنستان را تشكيل مي‌دهد.

عرض رودخانه ارس در جلفا گاهي تا 200 متر و عمق بستر آن به 2 تا 3 متر مي‌رسد.

ارس را مي‌توان سومين رودخانه ايران از نظر قدرت آب تلقي كرد.

بستر رودخانه ارس شيب زيادي دارد كه آب با سرعت در آن جاري است و قابليت قايقراني ندارد.

نام محلي رودخانه ارس به ارمني و به تركي است. نام ارس ريشه پارسي دارد و به معناي زلال و بي‌غل و غش است.

سد ارس‌

بر روي رودخانه ارس سه سد بزرگ به نامهاي ارس، خداآفرين و ميل مغان ساخته‌اند كه بزرگترين آنها سد ارس است.

درياچه پشت سد ارس و امكانات ماهيگيري و قايقراني آن تفرجگاه منحصر به فردي را براي دوستداران طبيعت فراهم آورده است.سد ارس سال 1349 در 40 كيلومتري شمال غربي جلفا در محلي به نام قزل‌قشلاق بر روي رودخانه ارس ساخته شد.

با استفاده از اين سد و تأسيسات جانبي آن 74 هزار هكتار از زمين‌هاي كشاورزي كشورمان زير كشت آبي رفت. اين سد 4 واحد نيروگاهي دارد كه دو واحد آن متعلق به ايران است.

گزارش: محمدحسن علملو

دوشنبه 16 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 207]