جلوه هايي از آيينهاي سنتي عزاداري ماه محرم در خراسان جنوبي

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: جلوه هايي از آيينهاي سنتي عزاداري ماه محرم در خراسان جنوبي
مردم شهرستانهاي استان خراسان جنوبي با فرا رسيدن ماه محرم الحرام در سوگ سرور آزادگان جهان حضرت اباعبدالله الحسين (ع) سياهپوش و غرق در عزا و ماتم مي شوند.

آنان با نصب پرچمهاي سياه و علمهاي مخصوص عزاداري در مساجد، حسينيه ها، تكايا و سردر ادارات دولتي و محلهاي كسب و كار، تشكيل دسته هاي عزاداري و برگزاري آيين هاي سوگواري در حسينيه ها و مساجد به عزاداري مي پردازند.
به همين مناسبت در دهه نخست محرم مراسم سخنراني پيرامون فلسفه قيام عاشورا در اغلب مساجد و حسينيه هاي شهرها و روستاهاي استان ترتيب مي يابد.
در شهرستان بيرجند مركز اين استان دسته هاي عزاداري سنتي از روز هفتم محرم با اجتماع در مساجد، حسينيه ها و تكايا و عبور از خيابانهاي شهر در ساعات عصر و شب اقدام به برگزاري مراسم سينه زني، زنجيرزني و عزاداري كرده و مرثيه خوانها و مداحان اهل بيت (ع) نيز در شرح وقايع عاشورا و مناقب حضرت امام حسين (ع) و يارانش مداحي مي كنند.
سينه زني، زنجيززني، روضه خواني، علم بندان، علم گرداني، نخل بندي، نخل گرداني، مشعل گرداني، شبيه گرداني و تعزيه خواني از شيوه هاي مراسم عزاداري ماه محرم در بيرجند و ديگر شهرستانهاي خراسان جنوبي است.
عزاداري در بيرجند اغلب در قالب دسته ها و هياتهاي سينه زني و زنجيرزني برگزار مي شود و مابقي مراسم هنوز در برخي روستاهاي اين شهرستان برگزار مي گردد.
از جمله اين مراسم "علم بندان" است كه با روش خاصي در يكي از هياتهاي عزاداري شهر بيرجند برگزار مي شود.
با انجام اين مراسم كه در اوايل ماه محرم با حضور سادات و هياتهاي عزاداري انجام مي شود مردم آمادگي خود را براي شركت در عزاداري ماه محرم اعلام مي كنند.
برپايي علم همچنين به ياد علمدار دشت كربلا حضرت ابوالفضل العباس (ع) انجام مي شود.
مراسم "علم گرداني" نيز در روستاها معمولا در نيمه دوم دهه نخست محرم انجام مي شود.
در اين مراسم علمها را به در خانه ها برده و براي صاحبخانه فاتحه مي خوانند و او نيز به علم گردانها گندم و پول و خواروبار مي دهد.
علم گردانها با خواندن اشعاري در كوچه و بازار، عزاداري امام شهيد را به مردم اعلام مي كنند و از نزديك شدن روز تاسوعا و عاشورا خبر مي دهند.
حضور مشتاق مردم در اين مراسم و اداي نذورات آنان بيانگر عشق و ارادت خالصانه آنان به حضرت اباعبدالله الحسين (ع) و ياران باوفايش است.
مراسم "مشعل گرداني" در روستاي خور و بركوه و "سنگ زني" در روستاي درخش بيرجند نيز برگزار مي شود.
مشعلهاي اين روستاها در حسينيه روستا در داخل زمين نصب شده و شب نهم محرم آن را روشن مي كنند و اطراف آن سينه دوره مي زنند.
در سالهاي گذشته مشعلهاي بسيار در منطقه خوسف بيرجند وجود داشت كه آن را شبهاي نهم محرم در كوچه ها مي گرداندند و نذري جمع مي كردند.
مراسم "سنگ زني" روستاي درخش نيز از شب پنجم محرم همراه با هياتهاي عزاداري با آهنگ نوحه، سينه زني و يا زنجيرزني انجام مي شود.
"تعزيه خواني" از ديگر مراسم عزاداري است كه در روستاهاي بيرجند و در چند سال اخير در شهر بيرجند در قالب سوگواره تعزيه برگزار مي شود.
تعزيه يا شبيه خواني نمايشي است كه در آن يكي از وقايع كربلاي حسيني را به نمايش مي گذارند.
انواع تعزيه در ماه محرم در روستاهاي مختلف برگزار مي شود كه در روستاي "خنگ" تعزيه صحراي كربلا در روز عاشورا و تعزيه حضرت ابوالفضل (ع) در روز تاسوعا انجام مي شود.
در روستاي "مهمويي" نيز تعزيه هاي حر، حضرت امام حسين (ع)، حضرت علي اكبر(ع)، حضرت ابوالفضل (ع) و وفات پيغمبر رايج است.
در روستاي درخش و آسيابان در روز هفتم محرم تعزيه خواني مسلم بن عقيل، در روز هشتم تعزيه علي اكبر، روز نهم تعزيه حضرت ابوالفضل (ع) و در روز عاشورا تعزيه صحراي كربلا برگزار مي شود.
علاوه برآن مراسمي با عنوان "هفت منبر" در روز تاسوعا توسط زنان در بيرجند برگزار مي شود.
در اين مراسم بانوان با روشن كردن هفت شمع در هفت منبر، مسجد و حسينيه در آن شركت مي كنند.
مراسم خاصي با عنوان "شمع گرداني" نيز روز تاسوعا در برخي روستاهاي بيرجند از جمله "بهدان" برگزار مي شود.
مراسم "خيرات سيدالشهدا" توسط مسلمانان اهل سنت خراسان جنوبي هم در روز عاشورا از ديگر مراسم است كه طي آن مردم مناطق سني نشين با پختن "غلور" و آش نذري با عنوان "خيرات سيدالشهدا" به اطعام مردم مي پردازند.
برگزاري مراسم شبيه گرداني، تعزيه خواني، آتش زدن نمادين خيمه ها، راه اندازي كاروانهاي سبزپوش و سرخپوش از جمله مراسم تعزيه شهادت سالار شهيدان در روز عاشورا هستند.
دسته هاي عزاداري در روز عاشورا در شهر بيرجند در محلي موسوم به قتلگاه گرد هم مي آيند و به نوحه خواني و سينه زني مي پردازند.
اين عزاداري با فرارسيدن ظهر عاشورا و آتش زدن خيمه ها به عنوان نمادي از خيمه هاي فرزندان امام حسين (ع) به اوج خود مي رسد.
برگزاري مراسم بيل زني در بخش خوسف بيرجند نيز به عنوان تبرك نمودن بيل ها و دفع آفت از مزارع و محصولات كشاورزي و نمادي از دفن اجساد شهداي كربلا و مراسم نخل گرداني به عنوان نمادي از گرداندن گهواره طفل شيرخوار حضرت امام حسين (ع) از ديگر موارد ديدني در عزاداري مردم اين بخش از بيرجند در روز عاشورا است.
علاوه بر اين آيينها، اطعام دسته هاي عزاداري و پرداخت نذورات از مراسمي است كه از اول ماه محرم تا روزهاي بعد از عاشورا بطور چشمگيري در شهرها مشاهده مي شود.
اطعام و اداي نذورات درروزهاي آخر دهه نخست محرم به ويژه روز نهم و دهم از جمله جلوه هاي بارز عزاداري مردم بيرجند است بگونه اي كه كمتر محله اي است كه در اين روز سفره امام حسين (ع) در آن پهن نباشد.
بسياري از شهروندان از سفره حضرت امام حسين (ع) نه براي رفع گرسنگي بلكه به قصد تبرك طعام مي گيرند و آن را به عنوان قربت به كودكان خود نيز مي دهند.
عزاداران حسيني در بيرجند همچنين در نخستين شب شهادت حضرت امام حسين (ع) با روشن كردن شمع در مساجد، مراسم شام غريبان را برگزار مي كنند.
هياتهاي عزادار در اين مراسم به نشانه جستجوي اطفال آواره و گمشده سالار شهيدان با عبور ازكوچه ها و ريختن خاك بر سر و روي خود گويي به دنبال گمشده اي مي چرخند.
مداحان اهل بيت (ع) نيز در اين شب با يادآوري مصايب بازماندگان واقعه كربلا و توصيف رنج و آوارگي فرزندان امام حسين (ع) ياد و خاطره اسيران روز عاشورا و اطفال حضرت اباعبدالله الحسين (ع) را زنده مي كنند.
بيرجنديهاي ساكن مناطق مختلف كشور نيز سعي مي كنند تا در دهه نخست محرم و يا دست كم در روزهاي پاياني اين دهه خود را به شهر و روستاي محل تولد خود رسانده و همراه با ساير خويشاوندان در آيينهاي عزاداري سالار شهيدان شركت كنند.
اغلب مردم اين ديار براي استفاده بهتر معنوي از اين ماه با اهل خانواده تا پاسي از شب در مجالس عزاداري شركت دارند.
اداي نذورات بر اساس توانايي و تمكن مالي به نام حضرت امام حسين (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) در اين ايام از ديگر آيينهاي ماه محرم اين خطه مي باشد.
به گفته رييس شوراي هماهنگي تبليغات اسلامي استان خراسان جنوبي 900 هيات مذهبي و عزاداري داراي كد شناسايي در اين استان فعاليت دارند.
حجت الاسلام محمدعلي سلم آبادي گفت: بيش از 80 درصد اين هياتها براي شركت در مراسم چهلم و چهل هشتمين روز شهادت حضرت امام حسين (ع) در ماه صفر به مشهد اعزام مي شوند.
وي افزود: مراسم عزاداري سالار شهيدان در بيش از 1000 مسجد اين استان برگزار مي شود كه مردم در برپايي اين آيينها نقش ويژه اي دارند.
او گفت: به منظور جلوگيري از سنتهاي غلط و تحريف شده در مراسم ماه محرم 700 مبلغ و روحاني به هياتهاي مذهبي و مناطق مختلف استان اعزام شده اند.
وي تعداد مداحان ساماندهي شده استان را براي برپايي آيينهاي عزاداري سيد و سالار شهيدان حضرت امام حسين (ع) 700 مداح ذكر كرد.
ك/4 665/664/660 شماره 589 ساعت 14:15 تمام
سه شنبه 10 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 733]