نت‌ها، تاريخ موسيقي را روايت كردند

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: نت‌ها، تاريخ موسيقي را روايت كردند
جشنواره- ونداد جليلي:
جشنواره موسيقي فجر عنوان بين‌المللي را با خود همراه دارد.

اين عنوان امسال به شكلي بهتر خود را نشان داد، چراكه در بخش بين‌الملل، سير تاريخي موسيقي از دوران باروك تا معاصر در تالارهاي وحدت و رودكي اجرا شد.استقبال دوستداران موسيقي از اين برنامه كه براي اولين‌بار در تاريخ جشنواره موسيقي صورت مي‌گرفت، نشان داد كه مسئولان و برنامه‌ريزان جشنواره اشتباه نكرده‌اند.

برنامه اولين روز بخش بين‌الملل جشنواره موسيقي توسط گروه ترهانه اجرا شد. اين گروه شامل نوازنده‌هاي كشورهاي تركيه ، روماني،هلند و ايران بودند و تمرينات خود را در كشور ايران آغاز كردند . به دليل استفاده از موسيقي كشورهاي مختلف، اين برنامه كه در دسته موسيقي تلفيقي قرار گرفت بدون ترديد ضعيف‌ترين برنامه بخش بين‌الملل بود. در واقع، بدون در نظر گرفتن سازها، استفاده از سازهايي نظير ساكسفون و سينتي‌سايزر در كنار دف، كمانچه، سازهاي كوبه‌اي شرقي و‌ سازي‌ شبيه به ديوان كه در راهنماي جشنواره «باقلاما» ناميده شده است، اين برنامه چندان برازنده نام موسيقي تلفيقي نبود.

به جز يك قطعه در بخش دوم برنامه، بقيه قطعات از لحاظ صداي موسيقي تفاوت چنداني با موسيقي سنتي تركي نداشتند. خواننده، كه نوازنده ساز «باقلاما» هم بود گاه در حفظ ريتم دچار اشتباه مي‌شد. او در نوازندگي نيز مهارت چنداني نداشت و در طول برنامه به كرات مرتكب اشتباه شد. در برابر اين ضعف‌ها مي‌توان به توانايي نوازنده سازهاي بادي، ساكسفون و كلارينت، اشاره كرد كه تا حدي مورد توجه تماشاچيان برنامه نيز قرار گرفت. به‌نظر مي‌رسد انتخاب اين گروه براي معرفي موسيقي تلفيقي به مخاطباني كه شايد آشنايي چنداني با اين سبك موسيقي ندارند انتخاب درستي نبوده است.

روز دوم برنامه‌هاي بخش بين‌الملل شاهد تكنوازي ويولن توسط يوهانس ليرتوور، نوازنده زبردست هلندي و اجراي قطعاتي از دوره باروك بوديم. اين نوازنده قبل از هر قطعه به زبان انگليسي نسبتا شيوايي به تشريح قطعات و علت انتخاب آنها مي‌پرداخت. ازجمله نكات قابل توجه ديگر اين برنامه مي‌توان به اين موضوع اشاره كرد كه نوازنده هلندي از ويولني كه به همان روش دوره باروك ساخته شده بود(تارهاي آن سيم‌هاي فلزي نبودند و آرشه‌اي به شكل قديمي كه شدت صدا از ابتدا تا انتهاي آن تغيير مي‌كند) استفاده مي‌كرد.

او ضمن اجراي چند قطعه از آهنگسازاني كه براي مخاطب‌هاي ايراني گمنام بودند توصيف مختصري از اين آهنگسازها ارائه مي‌داد و زمينه را براي آشنايي مخاطب‌هاي جدي‌تر با آثار اين آهنگسازان آماده مي‌كرد. آخرين قطعه‌اي كه در برنامه اين شب اجرا شد قطعه مشهوري از يوهان سباستين باخ به نام «پارتيتاي شماره2» بود. براساس توضيحات نوازنده، در قرن نوزدهم و در دوره رمانتيك‌ها آهنگسازاني از قبيل شوبرت، با وجود علاقه بسيار به اين قطعه، مناسب‌تر مي‌ديدند كه اين قطعه با همراهي پيانو اجرا شود و خود به نوشتن موسيقي براي پيانوي همراه اقدام مي‌كردند.

تا اينكه بالاخره در دوره معاصر دوباره اين قطعه به شكل اصلي‌اش، يعني براي سولوي ويولن، بازگردانده شد و نوازنده هلندي نيز اين قطعه را به همان شكل اصلي اجرا كرد. در پايان نوازنده به شدت مورد تشويق تماشاچيان قرار گرفت و چندين بار به روي صحنه بازگشت و از تماشاچيان تشكر كرد. با توجه به توضيحات نوازنده و توانايي نسبتا خوب او در اجراي قطعات، اين برنامه كلاس درس خوبي براي نوازندگان ويولن علاقه‌مند به آثار باروك بود.

و اما شب سوم نقطه اوج اجراهاي بخش بين‌الملل يعني بخش موسيقي مدرن از كشور ايتاليا – و حتي شايد بتوان گفت كل جشنواره – بود. در اين بخش آثاري از دو آهنگساز برجسته دوره مدرن، هانس آيزلر و آرنولد شونبرگ و نيز يك قطعه از يك آهنگساز جوان ايراني به نام مهدي خيامي، توسط گروهي ايتاليايي به نام «نمايش پنهاني» اجرا شد. اولين قطعه، قطعه بوف كور، اثر خيامي، بود. اين قطعه كه از لحاظ تكنيكي به خوبي آهنگسازي شده بود اجراي شسته و رفته‌اي داشت و خبر از استعداد اين آهنگساز جوان و توانايي او براي پيشرفت داشت.

قطعه دوم قطعه‌اي به نام «پام استورم اپوس شماره 5» از هانس آيزلر بود. اين قطعه كوتاه را شايد بتوان اوج برنامه دانست. اجراي خوب، حركات نمايشي خواننده و تسلط گروه و توانايي‌هاي بالقوه قطعه و غناي ذاتي آن موجب شد كه اين قطعه كوتاه به يكي از جذاب‌ترين لحظات جشنواره تبديل شود. بايد توجه داشت كه سبك آوازهاي اين اثر و آخرين قطعه اين برنامه بيشتر با كلام پهلو مي‌زند تا با آواز و با آوازهاي معمول موسيقي كلاسيك غربي تفاوت‌هايي دارد كه براي تماشاچيان كاملا مشهود بود. قطعه بعد قطعه بدون آوازي از شونبرگ به نام «Kammersymphonie‌ اپوس شماره9» بود.

اين قطعه نيز سرشار از تم‌هاي فراوان و ريتم پيچيده و زيبايي‌هاي ملوديك بود كه به خوبي توسط گروه اجرا شد. پس از تنفس، بخش پاياني برنامه اجراي قطعه «Pierrot Lunaire» اثر آرنولد شونبرگ بود. اين قطعه روي بيست و يك قطعه از اشعار آلبر ژيرو، شاعر فرانسوي، كه اوتو اريش هارتلبن به آلماني ترجمه شده، ساخته شده است. جنس صداي خواننده در متن اين موسيقي مشخص نشده و معمولا توسط سوپرانو اجرا مي‌شود كه البته در اجراي جشنواره توسط خواننده مرد اجرا شد.

نام اين قطعه را به فارسي مي‌توان به پيروي ديوانه (به‌طور تحت‌اللفظي پيروي ماه‌زده) ترجمه كرد، پيرو داستان بخشي از زندگي خود را بيان مي‌كند. اين قطعه پارادوكس‌هاي جالبي ديده مي‌شود كه قابل توجه هستند، مثلا نوازنده‌ها در آن واحد هم تكنواز هستند و هم به‌صورت يك اركستر نوازندگي مي‌كنند، پيرو هم يك قهرمان به شمار مي‌آيد و هم يك ديوانه و راوي داستان؛ گاه اول شخص است و گاه سوم شخص.

پس از پايان اين قطعه، كه آخرين بخش برنامه بود، گروه به شدت مورد تشويق تماشاچيان قرار گرفت به‌طوري كه دوبار به روي صحنه بازگشته و قطعاتي كوتاه را اجرا كردند. با توجه به حجم بالاي اجراي آثار دوره‌هاي رمانتيك و كلاسيك در ايران و جاي خالي آثار مدرن در اجراهاي زنده‌اي كه در ايران شاهد آن هستيم، اين شب از بخش بين‌الملل را مي‌توان يكي از نقاط عطف برنامه دانست كه با توجه به رضايت مخاطبين، افزايش تعداد چنين برنامه‌هايي در اجراهاي زنده به رشد سليقه موسيقي در كشور كمك فراواني خواهد كرد.

شب چهارم برنامه گروه استوريوني از هلند اجرا شد كه آثاري از دوره رمانتيك، آثاري از بتهوون، راول و كرايسلر، براي ويولن و پيانو را در بر مي‌گرفت. از جمله نكات قابل توجه اين برنامه مي‌توان به توانايي بالاي 2 نوازنده، به‌خصوص نوازنده ويولن اشاره كرد.

شب پنجم، شنبه‌شب، بخش بين‌الملل برنامه نداشت و در شب ششم گروه Resonabilis از استوني به اجراي آثاري از موسيقي فولك-كلاسيك پرداختند. از جمله آهنگسازاني كه در اين شب آثار آنها اجرا شد مي‌توان به اميربهادر صدفيان، آروو پرت و يوهان سباستين باخ اشاره كرد. در اين برنامه از سازهاي فلوت، ويولنسل و‌سازي‌ به نام «كنل» كه يكي از سازهاي مهم كشور استوني است استفاده شد.

شب هفتم شاهد اجراي 2 برنامه از بخش بين‌الملل بوديم. نخست اجراي آثار موسيقي امپر‌سيونيسم توسط گروه فرانسوي Quarter A Piacere و با بهره‌گيري از سازهاي فلوت، پيانو، ويولنسل و گيتار اجرا شد. از جمله آهنگسازاني كه در اين برنامه آثارشان اجرا شد مي‌توان به كوشيار شاهرودي، آستور پياتزولا و كلود دبوسي اشاره كرد.

اين برنامه نيز بسيار قابل توجه بود. آخرين برنامه بخش بين‌الملل توسط اركستر موسيقي مجلسي اتريش و با اجراي آثاري از دوره كلاسيك و آثار كامبيز روشن‌روان، موتزارت و مركادانته به انجام رسيد. حسين سميعيان نوازندگي سولوي فلوت را بر عهده داشت و در كار خود موفق بود.

به اين ترتيب بخش بين‌الملل به كار خود پايان داد و با اجراي آثار قابل توجهي از دوره‌هاي مختلف مورد استقبال طرفداران جدي موسيقي قرار گرفت. بديهي است كه ادامه چنين برنامه‌هايي بسيار اثرگذار خواهد بود.
دوشنبه 25 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 75]