پیدایش سلسله اشکانیان

واضح آرشیو وب فارسی:ایران ویج: پیدایش سلسله اشکانیان چگونگی شکل گیری سلسه اشکانیان
www.Iranvij.ir | گروه اینترنتی ایران ویج ‌

اشکانیان از گروه پارنی یا پرنی (Parni) یا پارت از کلان‌قوم ایرانی سکاهای خاوری در منطقه‌ی شمال شرقی ایران برخاستند و با دلیری و پهلوانی خود توانستند بازماندگان اسکندر یعنی سلوکیان را از ایران بیرون رانده و دوباره پایتخت ایران را به منطقه‌ی میان‌رودان یا بابِل قدیم برگردانند و شهر تیسفون را بنا کنند. نام سرزمین پارت در کتیبه های داریوش پرثوه آمده است که به زبان پارتی پهلوه می شود . چون پارتیان از اهل ایالت پهله بودند ، از این جهت در نسبت به آن سرزمین ایشان را پهلوی نیز می توان خواند . ایالت پارتیها از مغرب به دامغان و سواحل جنوب شرقی دریای خزر و از شمال به ترکستان و از مشرق به رود تجن و از جنوب به کویر نمـک و سیستــان محـدود می شد . قبایل پارتی در آغاز با قوم داهه که در مشرق دریای خزر می زیستند در یک جا سکونت داشتند و سپس از آنان جدا شده در ناحیه خراسان مسکن گزیدند . اشکانیان با تکیه بر شگردها و فناوری نظامی برجسته‌ی خود – که گونه‌ی کامل شده‌ی فناوری دوران هخامنشیان بود – توانستند چندین شکست سنگین بر رومیان وارد کنند که معروف‌ترین آنها شکست کراسوس در نبرد کارای (حرّان) در سال ۵۳ پ.م. است. در این نبرد، ایران‌اسپهبد «رستم سورِن‌پهَلو» – که در نوشته‌های رومیان «سورنا» خوانده شده – توانست با ده هزار سواره‌نظام کارآزموده و برجسته سپاه سی هزار نفره‌ی کراسوس را تارومار کند و خود کراسوس و پسرش پوبلیوس را بکشد. شکست معروف دیگر روم از اشکانیان شکست مارک آنتونی در آذرپاتکان (آذربایجان) است که در آنجا هم به خاطر سرمای زمستان و تیراندازان ماهر منطقه‌ی ماد تمام نیروهای مارک آنتونی تارومار شدند و تنها خود سردار رومی با اندکی از نیروهایش جان سالم به در بردند و توانستند به روم برگردند. طبقه‌ی شاهی اشکانیان از هفت خاندان تشکیل می‌شد که معروف‌ترین آنها عبارتند از سورن‌پهلو، قارن (کارن) پهلو، مهران، گیو، اسپهبد، اسپندیاذ. این خاندان‌ها در زمان ساسانیان نیز همچنان دارای قدرت و نفوذ بودند و مدت‌ها ایران اسپهبد از خاندان سورن برگزیده می‌شد. بهرام چوبین نیز از خاندان مهران بود. هیچ شکی نیست که اشکانیان از قوم‌های ایرانی بوده‌اند و زبانشان نیز زبان پارسی میانه و ادامه‌ی پارسی باستانی است که هخامنشیان بدان سخن می‌گفتند. اما شاید نخستین بار در سده‌ی نوزدهم میلادی، جورج راولینسون (George Rawlinson) ، تاریخ‌نگار مشهور انگلیسی، در فصل دوم جلد ششم کتاب هفت جلدی خود به نام «هفت پادشاهی بزرگ خاور باستان» درباره‌ی اشکانیان نوشت: آیا می‌توانیم فرض کنیم که اشکانیان از نظر رفتار و نژاد و زبان خویشان قبیله‌های ترکمانی هستند که امروزه در فاصله‌ی بین آمودریا و منطقه‌ی قدیمی اشکانیان هستند؟ …. بسیار احتمال دارد که اشکانیان از قوم‌های تورانی [منظور آلتایی] بوده‌اند و باید آنها را هم جنس هون‌ها و بلغارها و اوزبک‌ها و اویغورهای امروزی دانست. باید نزدیک‌ترین نمایندگان امروزی آنان را ترکمان‌ها دانست که تقریبا در همان منطقه‌ای زندگی می‌کنند که اشکانیان می‌زیستند. اشکانیان نیز مانند اینان در نهادشان بربر (وحشی) بودند و تنها ظاهری خارجی از تمدن بر خود گرفتند. جالب آن که در زمان قاجار، شاهان قاجار که از ترکمانان بودند بر پایه‌ی این گونه ادعاها نسل خود را به اشکانیان می‌رساندند. امروزه هم برخی از پان‌ترکان بر پایه‌ی این فرض و پیشنهاد غلط راولینسون ادعا می‌کنند اشکانیان ترک بوده‌اند گروه پارنی یا پرنی یکی ازمهمترین مسائل در شناخت تاریخ اولیه اشکانیان، دانستن اصلیت آنها در قبیله «پرنی» است. اکثر تواریخ معمول، به خصوص آنهایی که در اروپا نوشته شده اند، اشکانیان راپارتی می خوانند، اما این حقیقتی است که ارشک و بقیه شاهان اشکانی، به قبیله پرنی،یکی از قبایل اتحادیه «ده» متعلق بودند. پارت یا «پرثو»، یکی از شهر های شاهنشاهی هخامنشی بود. از کتیبه بیستون می دانیم کهویشتاسپ، پدر داریوش بزرگ، در زمان کورش و کمبوجیه به عنوان شسب پارت به این منطقه حکومت می کرد. به نظر می آید که پارت و مردم آن به نسبت متمدن بوده اند و در شهرهای بزرگی مانند ابرشهر (نیشاپور بعدی) و روستاها به سر می بردند و اقتصادی متکی برکشاورزی داشته اند. تقسیمات کشوری پارت نیز حاکی از آن است که پارت و شهر «هیرکانه» (گرگان)، اکثرا” به یکدیگر متصل بوده اند و تحت نظارت یک شسب اداره میشده اند. بعد ازحمله اسکندر و پایه گذاری سلطنت سلوکی، تقسیمات کشوری هخامنشی دست نخورده باقی میماند و شسبهای یونانی به حکومت شهر پارت گمارده می شوند. این شهر اکثرا” همراه باشهر ماد که از نظر زبانی و فرهنگی با آن بسیار نزدیک بوده، قطب مشترک سیاسی راتشکیل می داده اند که تا مدتها طرفدار پادشاهان سلوکی محسوب می شده است. در اوایل سده سوم پیش از میلاد، از جهت شمال شرق شهر پارت و در غرب شهر های باختر و سغد،اتحادیه قبایل موسوم به «ده» که از صحرانشینان منطقه جنوب و غرب رود جیحون بودند،شروع به حمله به مرزهای پارت می کنند. از این اتحادیه در کتیبه بیستون نیز سخن رفته و به نظر می آید که یکی از قبایل آن، ماساگت های معروف بوده اند که کوروش بزرگ در جنگ با آنها کشته شد. سکونت قبایل ده در منطقه شمال رود اترک و جنوب و غرب جیحون، مسئله ایست که به دلیل وجود شهرهایی به نام دهستان در این منطقه، قابل اثبات است. به نظرمی آید که زبان مردم «ده» گویشی از یکی از زبانهای ایرانی شرقی بوده که احتمالا” بهزبان سکاها، بخصوص سکاهای هئومه ورگه که در شرق آنها می زیستند، نزدیک بوده. وجود کلمات خاص ایرانی شرقی در زبان پارتی میانه می تواند گواهی بر این مطلب باشد. به نظر می آید که در اواسط دهه ۲۵۰ پ م، قبیله «پرنی» از بقیه قبایل «ده» جدا شده و به سمت مغرب کوچ کرده است. برطبق گاهشماری خود اشکانیان و تقویم آنها، بزرگان قبیله پرنیدر سال ۲۴۸ پ م، شخصی به نام ارشک را به رهبری خود انتخاب می کنند. قبیله پرنی به رهبری ارشک به شهرب پارت حمله می کند و موفق می شود که آندراگوراس، شسب مقدونی آنجارا شکست دهد و اولین سلطنت اشکانی را شالوده ریزی کند (۲۳۸ ق م)

۵ مهر ۱۳۹۰

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایران ویج]

[مشاهده در: www.iranvij.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 330]