چرا پلوتون از سیارات منظومه شمسی جداشد؟

واضح آرشیو وب فارسی:ایران ویج: چرا پلوتون از سیارات منظومه شمسی جداشد؟

پلوتون پس از گذشت ۷۶ سال از کشف شدنش، نتوانست بیش از این عنوان «سیاره» را برای خود نگه دارد و از خانواده سیاره های منظومه خورشیدی کنار گذاشته شد. تا چندی پیش منظومه خورشیدی دارای ۹ سیاره بود، اگرچه پیشنهاد شده بود که تعداد آنها به ۱۲ سیاره افزایش یابد اما پس از رای گیری اخترشناسان در نشست اتحادیه بین المللی اخترشناسی که دوم شهریور برگزار شد، کنار گذاشتن پلوتون از منظومه شمسی و کاهش تعداد آنها به هشت سیاره به تصویب رسید.
اکنون این اتحادیه اصطلاح جدیدی با عنوان “پلوتوئیدها” را برای گونه ای از اجرام آسمانی منظومه شمسی برگزیده است. این اصطلاح جدید در مورد تمام اجرام حاضر در فراسوی مدار سیاره نپتون استفاده می شود که ویژگیهای مشابه پلوتون آخرین سیاره سابق منظومه شمسی را دارند.
در حال حاضر چند جرم آسمانی با ویژگیهای “پلوتوئیدها” در فراسوی مدار سیاره نپتون شناخته شده است. سال گذشته اعلام شد که اریس بزرگتر از پلوتون است.
بنابراین هم اکنون فقط تیر، ناهید، زمین، مریخ، مشتری، زحل، اورانوس و نپتون سیاره های منظومه خورشیدی است و پلوتون، کارون، سرس و جرم نویافته “۲۰۰۳یو.بی۳۱۳” که با نام زنا نیز شناخته می شود را با نام سیاره های کوتوله یا سیارک می خوانند. از مدت ها قبل پیشنهادی مبنی بر افزودن سه جرم آخر به فهرست سیاره های منظومه شمسی ارائه شد که در نهایت نتوانست نظر ۲۶۰۰ دانشمند حاضر در بیست و ششمین نشست اتحادیه بین المللی اخترشناسی را که در پراگ برگزار می شد، جلب کند و از این پس با عنوان سیاره کوتوله ( سیارک) شناخته می شود.
در تعریف جدید اجرامی به عنوان «سیاره» شناخته می شوند که به دور ستاره ای در گردش باشد، جرم کافی داشته باشد تا به تعادل هیدروستاتیک برسد و شکل کروی برای خود ایجاد کند و خرده اجرام دیگری در اطرافش وجود نداشته باشد.
پلوتون تنها جرمی است که پیش از این سیاره محسوب می شد، اما از این پس سیاره نیست. این جرم در سال ۱۹۳۰ کشف شد و از آن زمان به عنوان نهمین سیاره منظومه خورشیدی شناخته می شد، اما اکنون این سیاره منجمد را از عضویت در منظومه شمسی محروم کردند زیرا دو شرط اول برای سیاره بودن را داشت، اما چون عضو کمربند کویی پر بود و اجرام زیادی در همان حوالی بودند، از فهرست اجرام منظومه خورشیدی خارج شد.
در سال ۱۹۳۰ که دانشمندان در رصدخانه لاول پلوتون را کشف کردند، مدعی شدند که این جرم چندین برابر بزرگتر از زمین است و بنابراین شایستگی کسب عنوان نهمین سیاره منظومه شمسی را دارد. اما بعدها با ساخت تلسکوپ های بهتر مشخص شد که این سیاره تا حدودی از ماه هم کوچکتر است. با این همه دانشمندان اغماض کرده و پلوتون را همچنان با عنوان سیاره می نامیدند. اما هنگامی که مایک براون از موسسه فناوری کالیفرنیا جرمی یافت که قطرش حدود صد کیلومتر از پلوتون بیشتر است و مدارش در بعضی مواقع به حوالی نپتون می رسد، آن را دهمین سیاره منظومه خورشیدی نامید.
این جرم که “۲۰۰۳یو.بی۳۱۳” یا زنا نام دارد. تعریف دقیق سیاره را با بحران مواجه کرد، چرا که چندین جرم دیگر نیز همین مشخصات را داشتند و می بایست عنوان سیاره را بر آنها نیز اطلاق کرد. در نهایت پلوتون سیاره ای که حتی از پشت قوی ترین تلسکوپ ها نیز بسیار تار و محو به نظر می رسد نتوانست بیش از این عنوان سیاره را داشته باشد و کنار گذاشته شد.
جرم”۲۰۰۳یو.بی۳۱۳” یا زنا و کارون قمر پلوتون و پنج جرم دیگری که به تازگی شناخته شده بودند نیز به دلیل حضور در کمربند کویی پر، دیگر سیاره محسوب نمی شوند.
سرس یکی دیگر از اجرامی است که مدعی کسب عنوان سیاره بود.این جرم که در کمربند سیارک ها بین مریخ و مشتری قرار دارد و کروی نیز هست، نتوانست عنوان سیاره را به دست آورد و فقط به عنوان سیاره کوتوله بسنده کرد.
سدنا نیز جرمی که به تازگی کشف شده است و ۱۶۰۰ کیلومتر قطر و شکل کروی دارد، همراه کوآیر با قطر ۱۳۰۰ کیلومتر و هم اندازه کارون از جمله دیگر اجرام ناکام در کسب عنوان سیاره هستند.
انجمن بین المللی اخترشناسی برای پایان دادن به بحث های مربوط به تعداد سیاره ها و همچنین پیشگیری از مشکلاتی که با ساخت تلسکوپ های قوی تر و یافتن اجرام کوچکتر ممکن است در آینده بروز کند، تعریف کاملی از سیاره ارائه کرده است.با توجه به تعریف جدیدی که اتحادیه بین المللی اخترشناسی از سیاره ارائه کرده است، کل اجرام موجود در منظومه خورشیدی را می توان در سه دسته قرار داد:
۱ـ‌ سیاره: جرمی است که دارای این سه شرط باشد: در مداری به دور خورشید بگردد، جرم کافی داشته باشد و بتواند چنان نیروی گرانشی ایجاد کند که باعث شود شکل کروی پیدا کند، به عبارت دیگر دارای تعادل هیدروستاتیک باشد و اطراف آن خرده اجرامی وجود نداشته باشد، به عبارتی به وضوح از دیگر اجرام اطراف خود بزرگتر باشد.
۲ـ سیاره های کوتوله: اجرامی هستند که به دور خورشید می گردند، جرم کافی داشته باشند که باعث به وجود آمدن شکل کروی شود، قمر سیاره دیگر نباشند و اطراف آن اجرام دیگری وجود داشته باشد.
۳ـ‌اجرام کوچک منظومه خورشیدی: تمام اجرام دیگر منظومه شمسی به غیر از قمر دیگر سیاره ها در این دسته قرار می گیرند

۲۵ تیر ۱۳۹۰

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایران ویج]

[مشاهده در: www.iranvij.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 2170]