صحیفه سجادیه از نگاه مترجم انگلیسی

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: صحیفه سجادیه از نگاه مترجم انگلیسی

پروفسور «ویلیام چیتیک» در سال ۱۹۴۳ در شهر ملفورد در ایالت کنتیکت درکشور آمریکا زاده شد. تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته.ای هنر آغاز کرد. خلال سال.های تحصیل به ایران سفر کرد و دکترای زبان و ادبیات فارسی را در سال ۱۹۷۴ از دانشگاه تهران گرفت. وی پنج سال در دانشگاه صنعتی شریف به تدریس تاریخ تطبیقی ادیان اشتغال داشت. پس از بازگشت به آمریکا، به مدت
سه سال به گروه ویرایش دائرة.المعارف ایرانیکا پیوست. چیتیک، از سال ۱۹۸۳ تاکنون به تدریس مطالعات دینی در دانشگاه استونی بروک اشتغال دارد. پژوهش در تاریخ تصوف، عمده.ترین موضوع در کارهای پژوهشی اوست. کتاب «من و رومی» به زبان انگلیسی در ترجمه و توضیح کتاب مقالات شمس تبریزی که در سال ۲۰۰۳ منتشر شد، جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در بهمن ۱۳۸۳ را دریافت کرد.
ترجمه انگلیسی صحیفه سجادیه همراه با ملحقات، دعاهای ایام هفته، مناجات خمسه عشر و رسالة الحقوق امام سجاد(ع) از آثار ارزشمند چیتیک است که نقشی به سزا در معرفی صحیفه در سطح جهانی داشته است. چیتیک بر این ترجمه، مقدمه.ای نسبتا مبسوط نگاشته، و درباره امام سجاد(ع) صحیفه و نسخه.های خطی و شروح آن، دعا در اسلام، توحید، درخواست از خدا، اسماء الحسنی، شکر نعمت.ها و مطالبی از این دست، سخن گفته است. این ترجمه، ابتدا توسط بنیاد محمدی در انگلستان و سپس انتشارات انصاریان قم ( بهطور افست) منتشر شد.
اهمیت این گفتار، در آن است که دیدگاهی برون دینی درباره صحیفه را نشان می.دهد. به دلیل طولانی بودن اصل مقاله، تنها بخش.هایی از آن را که در مورد صحیفه بود، برگیزیدم، که علامت {…} به این اقتباس و انتخاب، اشاره کرد.
{…} عنوان صحیفه سجادیه به معنی کتاب سجاد است. سجاد یکی از القاب زین العابدین است، به معنی کسی که بهط ور دائم در نماز و دعا به سجده می.رود. این کتاب اغلب با عنوان صحیفه کامله سجادیه ـ کتاب کامل سجاد نیز نامیده می.شود. و نقل از سعید علی خان شیرازی، مفسر صحیفه سجادیه، واژه کامله نشان دهنده کمال سبک و مضمون این کتاب است. برخی منابع دیگر، دلیل افزوده شدن این صفت را متمایز ساختن این اثر از کتاب دیگری می.دانند که نسخه ناقص صحیفه محسوب شده و در میان زیدی.ها رایج و شناخته شده است. اما با توجه به شیوه استفاده از این واژه در مقدمه اثر، چنین احتمالی کمرنگ تر می.شود (بند ۲۰) صحیفه با عناوین احترام آمیز دیگری چون خواهر قرآن، انجیل اهل بیت، و مزامیر آل محمد نیز خوانده می.شود.
* طبق روایات و احادیث شیعه، زین.العابدین مناجات.های خود راجمع.آوری کرده و به فرزندان خود به خصوص محمد باقر و زید آموخت
طبق روایات و احادیث شیعه، زین.العابدین مناجات.های خود راجمع.آوری کرده و به فرزندان خود به خصوص محمد باقر و زید آموخت. پس از مدتی این کتاب به طور گسترده.ای در میان مذاهب مختلف شیعه رواج پیدا کرد. صاحب نظران علم حدیث متن این کتاب را متواتر می دانند. به عبارت دیگر، متن این کتاب از همان ابتدا مورد شناخت عموم بوده و به اشکال و طرق مختلف دست به دست شده و انتقال یافته است ولی اصالت و صحت این اثر هرگز زیر سوال نرفته است.
اما به هر حال، ترتیب و نحوه قرارگیری مناجات.ها به شکلی است که به ما اجازه می.دهد با اطمینان کامل، خط تمایزی میان پنجاه و چهار مناجات تشکیل دهنده پیکره اصلی کتاب، مناجات.های اضافه تشکیل دهنده ضمایم پانزده گانه ( از جمله ادعیه روزهای هفته) و پانزده مناجات یا دعاهای زیر لب قائل شویم. تازگی و طراوت و وحدت مضمون و سبکی را که به طور غیرقابل انکاری در پنجاه و چهار مناجات اصلی وجود دارد در بخش.های افزوده شده دیگر به خصوص مناجات.ها نمی.تانیم ببینیم، چرا که هنرمندی و نظم و ترتیب آگاهانه این مناجات.ها به نحوی است که وجود ویراستاری را در این میان به ذهن می.آورد. گفته می.شود که ضمایم توسط شمس.الدین محمد بن مکی، معروف به شهید اول ـ نگارنده شهیر کتاب اللمعة الدمشقیه در علم حقوق که در سال ۱۳۸۴.ق /۷۸۶ م در حلب کشته شد جمع.آوری و به کتاب افزوده شده است. پانزده مناجاتی که در چندین ویراست جدیدصحیفه افزوده شده.اند.
نیز به نظر می.رسد که توسط علامه محمد باقر مجلسی نویسنده مجموعه ماندگار و جاویدان حدیث شیعه، بحار.الانوار، به صحیفه اضافه شده باشند.
علاوه بر مناجات.های اصلی صحیفه، مناجات.های بسیار دیگری نیز از امام زین.العابدین وجود دارند که توسط محققین مختلف به همراه مناجات.های اصلی در مجموعه.هایی به عناوین صحیفه دوم، صحیفه سوم و به همین ترتیب جمع.اوری شده.اند. صحیفه دوم که از نظر حجم مطالب تقریبا به اندازه صحیفه اصلی است با عنوان خواهر صحیفه توسط محمد بن الحسن الحرالعاملی نویسنده کتاب معروف وسائل الشیعه در سال ۱۶۴۳ / ۱۰۵۳، جمع.آوری گردید. صحیفه سوم نیز توسط نگارنده کتاب ریاض العلماء میرزا عبدالله پسر میرزا عیسی تبریزی معروف به افندی و شاگرد علامه مجلسی، تدوین شد. طولانی.ترین نسخه به چاپ رسیده از صحیفه، کتاب الصحیفه السجادیه الخامسه (پنجمین صحیفه سجادیه) می.باشد که توسط محسن الامین، نویسنده معروف و معاصر کتاب عیان الشیعه، گردآوری شده است. این نسخه از صحیفه شامل تمام مناجات.های موجود در صحیفه.های پیشین می.باشد که از این میان ۱۳۰ مناجات مربوط به صحیفه.های اول و دوم بوده و ۵۲ مناجات نیز به آنها افزوده شده است. کنستانس پدویک در مطالعات دلسوزانه خود در مورد کتتب ادعیه اسلامی و عبادات مسلمانان از نسخه کامل و نهایی صحیفه پنجم که بیش از ششصد صفحه دارد استفاده کرد.
هر گونه تلاش جدی برای به دست آوردن دلایل تاریخی بر صحت هر کدام از مناجات.ها و ادعیه موجود در تمام ویراست.های صحیفه که مبتنی بر بررسی.های انتقادی جدید نیز باید باشد، وظیفه.ای دشوار است که در آن مسائل مهم و عمده.ای نیز باید مورد توجه قرار گیرد. نتیجه چنین بررسی.ای البته اگر کسی بتواند با مطالعه سایر متون قدیمی تصمیم.گیری و قضاوت کند احتمالا چنین است که،پس از سالها تلاش سخت و طاقت.فرسا تنها یک دسته فرضیه در اختیار داریم که با درجات گوناگونی مورد شک و تردید قرار دارند. این موضوع می.تواند برای محققین غربی و مسلمانان امروزی، که هر دو گروه به هر صورت هیچگونه دخالت و ارتباط مشخصی با مضامین و آموزه.های صحیفه ندارند، جالب توجه باشد. اما شیوه بیشتر مسلمانان بر این است که به مضمون و محتوای متونی که به صورت احادیث و روایات باشند توجه می.کنند و چندان توجهی به اینکه براساس حقایق تاریخی چه کسی واقعا آن متن را نوشته، از خود نشان نمی.دهند. در این رابطه می.تواند به جمله معروف [امام] علی اشاره کرد که: به آنچه گفته شده است توجه کن و نه به اینکه چه کسی آن را گفته است، زیرا تنها حقیقت بودن یا نبودن کلمات است که واقعا اهمیت دارد. با عنایت بر این نظراگر نویسنده صحیفه کامله، امام سجاد نبوده باشد، نویسنده آن در هر صورت یک مقام و مرجع معنوی است و یا جایگاهی در این سطح دارد. با توجه به تمام این مطالب، دوباره به نقطه آغازین باز می.گردیم که: با اثری روبرو هستیم که والاترین الهامات را به روح و جان مسلمانان عرضه می.کند.
* متن اصلی صحیفه که قرن.ها احادیث و روایات شیعه آن را منتسب به زین.العابدین می.دانند، در اختیار ماست
اما به هر صورت می.توانیم از این نکته خرسند باشیم که متن اصلی صحیفه که قرنها احادیث و روایات شیعه آن را منتسب به زین.العابدین می.دانند، در اختیار ماست. یعنی دیگر، در پنجاه و چهار دعای صحیفه، زین.العابدین را در برابر داریم که بیش از هزار سال است در میان شیعیان شناخته شده است و به شکل.گیری وضعیت ویژه مذهب شیعه تا به امروز کمک شایانی کرده است. شاید محققین سرانجام به این نتیجه برسند که زین.العابدین حقایق تاریخی با زین.العابدین احادیث و روایات متفاوت است، اما این نتیجه.گیری نیز در حد یک نظریه باقی خواهد ماند، چرا که آزمایش مجدد واقعیت.های تاریخی غیرممکن است و همچنین این واقعیت.ها به اندازه ادبیات نمی.توانند مورد تفسیر قرار بگیرند. پذیرش یا عدم پذیرش صحیفه سجادیه به عنوان یک اثر کاملا اصیل توسط مورخین، تغییری در تأثیر حقیقی و غیرقابل انکار زین.العابدین و صحیفه براسلام در طول قرون متمادی نخواهد داشت و تصور نیز نمی.شود که بتواند تغییری در تداوم تاثیر آن بر مسلمانانی که اکنون این اثر را می.خوانند ایجاد کند. زین.العابدین واقعی آن کسی که در پس واژه های این کتاب قرار دارد.
*نقش دعا و مناجات
{…} اگر چه بسیاری از دعاهایی که از پیامبر و امامان به ما رسیده.اند به طور یقین اظهارات قلبی خودجوش آنها بوده اند، اما سایر دعاها باید با هدف بازگویی در شرایط مختلف یا انتقال به مومنین و دینداران نگاشته شده باشند. بیشتر دعاهای پیامبر کوتاه هستند و می.توانند فی.المجلس نقل شوند اما برخی از دعاهایی که از امامان رسیده.اند مانند دعای امام زین.العابدین برای روز عرفه طولانی بوده و دارای سبک نگارشی بسیار فاخر و پرطمطراقی می.باشند. حتی اگر این دعاها در ابتدا به صورت خودجوش و خودانگیخته بوده باشند، این حقیقت که آنها به عنوان دعاهایی برای شرایط به خصوص به وجود آمدند نشان دهنده این مطلب است که آنها دست به دست امامان و پیروان آنها رسیده.اند تا در شرایط مشابه شرایط زمان ادای آنها دوباره تکرار شوند.
* دعا بیان صمیمی و دوستانه «توحید» یا «اذعان به یگانگی خداوند» بود
دانستن شرایطی که در آنها دعاها به وجود آمده.اند به طور طبیعی غیرممکن است، اما ما به میزان بسیار زیادی در مورد فضای عمومی دوران ابتدایی اسلام اطاعت داریم که می.تواند به نشان دادن نقش دعا در جامعه آن زمان کمک کند. بسیاری از مسلمانان، که بدون شک بسیار بیشتر از مسلمانان امروزی بوده.اند، مقدار بسیار زیادی از زندگی کاری خود را وقف نقل قرآن، یادآوری خداوند، و دعا کردن کردند. حتی آنان که مکه و مدینه را به قصد شرکت در جنگ.هایی به منظور توسعه اسلام و یا شرکت در اداره امپراتوری جدید ترک کردند لزوما از اعمال معنوی چشم.پوشی نکردند. و برای آنها که خود را وقف عبادت کردند، دعا به منزله گوشت و خون تخیل آنها بود. دعا ابزاری بود که مردم می.توانستند توسط آن به پروردگار خود بیاندیشند و فکر و یاد او را در تمام فعالیت.های روزانه خود حاضر نگاه دارند. دعا بیان صمیمی و دوستانه «توحید» یا «اذعان به یگانگی خداوند» بود که به احساسات، عواطف، افکار و ادارکات آنها شکل داد.
در اسلام دعا به عنوان یکی از نخستین چارچوب.هایی در نظر گرفته می.شود که در آن روح می.تواند مطابق با خواست الهی شکل بگیرد و از طریق این چارچوب تمام افکار و مفاهیمی که بر نفس بنیان نهاده شده.اند به دور ریخته شوند. تأکید فوق.العاده که در صحیفه بر انجام خواست خدا شده است- همانطور که مسیحیان دعا می.کنند «خواست تو انجام می.شود»- محوریتی را برای پروردگار ترسیم می.کند که تمام خودخواهی.های شخصی و خواهش.های فردی که به هر شکل با خواست الهی – خواستی که از سوی شریعت و سنت به آن شکل ملموس و عینی داده شده است- مغایرت دارد را انکار می.کند. برای مسلمانان آن زمان نیز همانند مسلمانان امروزی اطلاعت پروردگار وابسته به تقلید از آنهایی است که پیش.تر از این با لطف و راهنمایی پروردگار شکل گرفته.اند.
مجموعه. این افراد با پیامبر آغاز شده و با اصحاب بزرگ ایشان ادامه می.یابد. برای شیعیان سخنان و کردارهای امامان چند نقش اساسی را در این زمینه بازی می.کند که گاهی به نظر می.رسد – دست کم. برای غیر شیعیان سنت پیامبر را به پشت صحنه می.راند.
یاران ائمه به طور دائم به آنها مراجعه کرده و از آنها راهنمایی می.خواستند، در حالیکه امامان خود پیرو شیعه پیامبر بودند که ساعت.های متمادی را در روز و شب به نماز، ذکر، و دعا می.پرداختند. اگر چه بیشتر این زندگی مذهبی و عبادی حالتی شخصی و درون.گرایانه داشت، اما امامان وظیفه داشتند جامعه را رهبری کرده و زندگی مذهبی مردم را غنی سازند.
همانطور که امام زین.العابدین در «رساله حقوق»، تأکید می.کند، بر هر صاحب علمی است که آن را به دیگران انتقال دهد و امامان نیز از سوی هم عصران خویش، چه شیعه و چه سنی، به عنوان صاحب.نظران و مراجع بزرگ اسلام شناخته شده بودند. بنابراین طبیعی بوده که امامان دعاهایی را بنگارند که در آنها علم ایشان در مورد ارتباط انسان.ها با خداوند با استفاده از شخصی.ترین اصطلاحات بیان شده باشد و قابلیت انتقال یافتن به دیگران و تبدیل شدن به یک دارایی مشترک را نیز داشته باشند. اگر نخواهیم بگوییم بیشتر دعاهای صحیفه از این نوع هستند، بسیاری از آن این خاصیت را دارا هستند. تعدادی کمی از دعاهای صحیفه مانند: «دعای آن حضرت در عید فطر» (شماره ۴۶). و «دعای آن حضرت در عید قربان» (شماه ۴۸) نیز به نظر می.رسند برای مناسبت.های عمومی گفته شده باشند.
یکی از دعاها نیز دارای نشانه.هایی داخلی است که نشان می.دهد امام، یاران خویش و سایر مردم را در ذهن داشته و نه خود را: در دعا برای والدین (شماره ۲۴) او به گونه.ای صحبت می.کند که گویی والدینش زنده.اند،در حالیکه چنین چیزی ممکن نبوده است مگر در صورتی که تصور کنیم که ایشان این دعا را پیش از واقعه کربلا نگاشته باشند. (…)
از آغاز اسلام، دعا یکی از عوامل پایه.ای و اساسی بوده است که مسلمانان از آن طریق، آگاهی از اندازه.های درست و صحیح را به واقعیت رسانده.اند و خود را برای دیدن پروردگار به عنوان منبع و منشاء تمام خوبی.ها آموزش داده.اند.
دعا در عالی.ترین نمونه.های آن، همانطور که در صحیفه می.توانیم ببینیم، تمرین مداوم بینشی است که بر اساس آن، هر آنچه به خدا تعلق دارد به خدا و هر آنچه به انسان تعلق دارد به انسان مرتبط و منتسب می.شود. به محض اینکه چنین بینش و بصیرتی به انسان دست می.دهد، او با گناهکاری و نقص خود تنها می.ماند. پس تنها کاری که می.تواند انجام دهد خوار و ذلیل ساختن خود در برابر پروردگارش است تا از او طلب رحمت و بخشش کند.
آنها که با نوشته.هایی مراجع و صاحب.نظران مذهبی اخیر آشنا هستند ممکن است با آن بعد از دعا که اکنون مطرح شد مخالف باشند و بگویند که این تنها نیمی از معنویت اسلام است و تکامل دینی و مذهبی که دوستان خدا (اولیاء) با دنبال کردن جاده معنویت بدان دست می.یابند را نادیده گرفته است. بله، از یک سو، انسان بنده خاضع و فقیر پروردگار یکستاست که هیچ چیزی از خود ندارد. اما آیا او- دست کم به صورت پیامبر و ولی خدا- نماینده خداوند (خلیفه) و تصویر او (صورت) نیست؟در واقع، جنبه دوم در جنبه اول نهفته است، چرا که هر چه فرد، خصوصیات مثبت را از بنده انکار کند بیشتر به این نکته تأکید کرده است که او به پروردگار تعلق دارد. با رد این نکته که انسان از خود، خیر و خوبی دارد، بر این مطلب صحه می.گذاریم که هر چیز مثبت و خوبی که در او وجود دارد تنها متعلق به خداوند است. تا هر جا که بنده خود را غرق در هیچی خود بداند، کمال پروردگار یکتا را نشان داده است. این نقطه نظر در این حدیث قدسی معروف به طور نسبتا صریحی بیان شده است:
«بنده.ام با انجام اعمال مستحبی (مانند دعا) به من نزدیک.تر می.شود، تا او را دوست بدارم، و هنگامی که او را دوست بدارم هر آنچه می.شنود از طریق من می.شنود، هر آنچه می.بیند از طریق من می.بیند، من دستی هستم که با آن می.گبرد و پایی هستم که با آن راه می.رود.»
اما متون اسلامی اولیه به موضوع «فناء. فی.الله» یا «یکسانی مطلق» اشاره.ای نکرده.اند، چرا که این موضوع ظریف.تر از آن است که قابلیت بیان شدن با اصطلاحات صریح متداول در اینگونه متون را داشته باشد. در هر صورت، همانندی و یکسانی با موضوع دعا بیگانه است، زیرا دعا در پی نشان دادن تفاوت و اختلاف میان خدا و بنده است و این تفاوت در تمام شرایط، حتی در جهان دیگر، دست کم با یک درجه و سطح از اختلاف هم که شده باقی خواهد ماند و مفهوم خود را از دست نخواهد داد.
* صحیفه و معنویت اسلامی
(…) مایلم بگویم که کتابی مانند صحیفه بعد درونی و داخلی اسلام را آشکار می.کند که حتی ممکن است فهم و درک آن در سایر متون اولیه دشوارتر نیز بوده باشد. هنگامی که دانشمندان و سایر افراد ناآشنا به اسلام به آن می.نگرند به طور طبیعی آنچه را که در نگاه اول دیده باشند درک می.کنند که از آن جمله می.توان به وقایع، گزارش.ها و اسناد مکتوب، روابط اجتماعی و غیره اشاره کرد. آگاهی یافتن از درون قلب مردم و یا اصرار بر فهمیدن رابطه شخصی افراد با پروردگار کار آسانی نیست، اگر چه بیشتر مردم نیز علاقه.ای به این امر ندارند. اگر راهی به درون قلب مردم وجود داشته باشد، یافتن آن مستلزم مطالعه و بررسی درونی.ترین نگرانی.ها و دغدغه.های افراد است که در فعالیت.های بیرونی و نوشته.های ایشان منعکس می.شوند. اما ابعادی از اسلام که بیشتر توجه نظاره.کنندگان بیرونی را به خود جلب کرده.اند ابعاد بیرونی و مشخص آن هستند که نسبتا خالی از عشق و حرارتی هستند که در غرب از معنویت و روحانیت سراغ دارند.
تمدن اسلامی به طور کلی بسیار شبیه به یک شهر مسلمان.نشین قدیمی است: دیوارهای بیرونی حکایت از گرفتگی و کسالت و غم بار بودن آن می.کنند و ورود به این دنیای پشت دیوار نیز آسان نیست؛ اما اگر شخصی بتواند با اهالی این شهر صمیمی شود، به او حیاط.ها و باغ.های دل.انگیز و زیبایی نشان داده خواهد شد که مملو از گل.های خوشبو، درختان میوه، و فواره.های جوشان هستند. آنهایی که در رابطه با تاریخ اسلام، وقایع سیاسی، و بنیادی.های آن مطلب می.نویسند تنها با دیوارها سر و کار دارند، زیرا راهی به درون. باغ.های پشت دیوار ندارند. برخی از این باغ.ها از طریق مطالعه صوفی.گری، هنر و معماری، شعر و موسیقی به روی افراد باز می.شوند، اما از آنجا که تمام این موارد در اشکال تاریخی ویژه و تحت تأثیر محیط پیرامون خود به ظهور رسیده.اند، ریشه.های عمیق اسلامی آنها به راحتی از چشم افراد دور می.ماند. قدیمی.ترین، اصیل.ترین و دشوارترین باغ.های این شهر برای ورود، قلب.های بزرگترین نمایندگان این تمدن است. اینجاست که دعاهای رسیده از ستون.های اسلام اولیه تصویر کاملا جدیدی را از روح زنده و پویای اسلام نشان می.دهند، چرا که این دعاها دسترسی مستقیم به انواع رفتارها و ویژگی.های بشری که پیش نیاز شکوفایی کامل آرمان اسلامی هستند را فراهم می.کنند.
* ابعاد دیگر
شاید به نظر برسد که این مقدمه به طور اختصاصی به معنویت و روحانیت در اسلام می.پردازد، اما صحیفه به سایر قلمرو.ها نیز می.پردازد. همانطور که در بالا گفته شد نمایندگان بزرگ اسلام نیز همانند قرآن و حدیث تمام سطوح تعالیم اسلامی را با همدیگر و به طور همزمان مورد توجه قرار داده.اند. اگر در مباحثی که در مورد صحیفه آورده شده است همواره به روحانیت و معنویت اشاره شده است به واسطه این حقیقت است که این اثر مجموعه.ای از ادعیه است و این دعاها بر رفتارهای مشخصی در برابر حقیقت الهی پروردگار دلالت می.کنند که بدون قرار گرفتن در یک زمینه معنوی و روحانی قابل فهم و اداراک نیستند.
* صحیفه سجادیه آموزه.هایی را نیز ارائه می.دهد که در سطوح مختلفی، از خداشناسی گرفته تا مسائل اجتماعی، کاربرد دارند
اما صحیفه آموزه.هایی را نیز ارائه می.دهد که در سطوح مختلفی، از خداشناسی (در گسترده.ترین مفهوم آن) گرفته تا مسائل اجتماعی، کاربرد دارند. البته بررسی جامع و کامل این سطوح نیازمند نگارش کتابی است که بسیار قطورتر از خود صحیفه خواهد بود. امیدوارم که با انتشار این ترجمه از صحیفه سجادیه، دانشمندان به مطالعه و بررسی محتوای دعاهای موجود در صحیفه (و همچنین دعاهایی که از سایر ارکان اسلام آغازین به خصوص امامان شیعه به جای مانده است) ترغیب شوند تا تمام سطوح آموزه.های این ادعیه را آشکار کنند. بیشترین کاری را که می.توان در اینجا انجام داد این است که به برخی از سایر عناوین مهم و مورد توجه صحیفه اشاره کنیم و برخی پرسش.های مهمی را که از بررسی این عناوین بدست می.آیند ذکر کنیم.
* اسلام وقعیتی طبیعی و سازمند است که دارای سه بعد بنیادین است
اسلام وقعیتی طبیعی و سازمند است که دارای سه بعد بنیادین است: عمل یا شریعت (اسلام)، اعتقاد (ایمان) شامل مکتب و آموزه.های اندیشمندانه، و معنویت( (احسان). این ابعاد در نمونه زنده.ای از یک جامعه به طور بسیار نزدیکی به هم پیوسته.اند، حتی اگر اشکال بنیادین مختلفی بخواهند به طور جداگانه با آنها ارتباط برقرار کنند. منابع اولیه مانند احادیث پیامبر یا نهج.البلاغه علی (ع) با هر سه این ابعاد سر و کار دارند. البته بخش.های مختلفی را نیز از این منابع می توان جدا کرد که تنها به موضوع خاصی می.پردازند. اما اثری همانند نهج.البلاغه یا صحیفه تفاوت بسیار زیادی دارد، چرا که در این کتاب بیاناتی در تمام زمینه.ها، از ماوراء.الطبیعه گرفته تا ماهیت دولت سالم و یا تا اشتباهات شخصی برخی هم عصران علی، یافت می.شود. اگر چه معنویت یکی از ابعاد اسلام است، ولی در نهج.البلاغه هیچ تأکیدی بر آن وجود ندارد، اما این نکته را نباید فراموش کرد که در تمام گفته.های علی معنویت و تقدس عمیقی نهفته است.
* در مقایسه با نهج.البلاغه،.صحیفه سجادیه با شکل و محتوای دعایی خود بر درونی.ترین و خصوصی.ترین بعد اسلام تأکید می.کند
در مقایسه با نهج.البلاغه،.صحیفه سجادیه با شکل و محتوای دعایی خود بر درونی.ترین و خصوصی.ترین بعد اسلام تأکید می.کند. اما باید توجه داشت که صحیفه به طور همزمان به سایر ابعاد اسلام نیز گوشه چشمی دارد. به عنوان مثال دسته سنتی و قدیمی «ایمان» با موضوعاتی چون خدا، فرشتگان، پیامبران، کتاب.های مقدس، روز قیامت، و «اندازه.گیری» (قدر) خیر و شر در ارتباط است. این عناصر ایمان موضوع اصلی بیشتر تفکرات اسلامی در کلام، فلسفه، و صوفی.گری نظری را تشکیل می.دهند.
امام زین.العابدین این عناصر و موضوعات را گاهی به طور خلاصه و گاهی به صورت مشروح مورد بحث قرار داده است. او اغلب از فرشتگان یاد می.کند و جمله «سلام و درود بر حاملان عرش» (شماره ۳) که او در رابطه با فرشتگان بیان می.کند بهترین خلاصه عقاید مسلمانان در مورد آنهاست.
امام همچنین به طور پیوسته به حوزه و قلمرو اعمال اسلامی یا شریعت در معنای گسترده آن اشاره می.کند. او بر نیاز به پیروی از راهنمایی.ها و دستورات خداوند که در قرآن و حدیث، هم برای زندگی فردی دو هم برای زندگی اجتماعی، آمده است تأکید می.کند. بسیاری از آموزه.های اجتماعی ویژه و همچنین احکام و دستورات عمومی از جمله نیاز به برقراری عدالت در جامعه نیز در صحیفه به خوبی دیده می.شوند. اما از آنجا که آموزه.های اجتماعی با حوزه عمل، بیرون.ترین بعد اسلام، در ارتباط هستند باید در قالب آموزه.های نظری و معنوی اما نگریسته شوند. همانگونه که امام (ع) در «رساله حقوق» خویش به روشنی بیان کرده است، سلسله مراتب اولویت.ها باید همواره مورد توجه قرار گیرد: فردی پیش از اجتماعی، معنوی پیش از عمل، و علم و آگاهی پیش از اقدام. هر انسانی مجموعه.ای طولانی از وظایف اجتماعی را برعهده دارد. اما این وظایف بستگی به وظایف ضروری.تر وی دارند که در درجه اول، ایمان به خدا و در درجه دوم، قرار دادن خود در رابطه.ای مناسب با حقیقت الهی است.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 525]