تعريف فرهنگ

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: ◊ ادوارد سایپر ◊ ازنظر تایلر ◊ جوزف روسک ورولندوارن ◊ رابرت ردفیلد ◊ راد کلیف براون (Radclif Brown) ◊ روت.بندیکت (Ruth bendict) ◊ فرانتس فانون وامه سزر ◊ گی.روشه ◊ ماکس وبر”Max weber “ ◊ هرسکویتس (Melvile Herskovits)
در آثار کهن ايران واژهٔ فرهنگ به معنى ادب و تربيت به کار رفته است که با پسوند "ستان" ، به.صورت فرهنگستان و به معنى دبستان، و مکتب آمده است.
توجه انسان.شناسان و جامعه.شناسان و فلاسفه به فرهنگ و فرهنگ.شناسى سبب ارائه تعاريف گوناگونى از اين مقوله مهم انسانى شده است، به.نحوى که گفته مى.شود تاکنون بيش از ۳۰۰ تعريف از فرهنگ ذکر شده است.
مفهوم فرهنگ در ايران پيشينهٔ طولانى دارد، و اين امر را مى.توان در بررسى و مطالعه آثار نويسندگان و پژوهشگران اين سرزمين به.دست آورد.
واژهٔ فرهنگ از دو جزء "فر" و "هنگ" تشکيل شده است. "فر" به معنى نيروى معنوي، شکوه، عظمت، جلال، و درخشندگى است. علاوه بر اين "فر" پيشوند است که در اين صورت به.جاى معنى جلو، بالا و پيش مى.نشيند. در اينجا "فر" در معنى پيشوند به کار برده مى.شود.
"هنگ" از ريشه اوستائى Thanga (سنگ) به معنى کشيدن، سنگيني، وزن، گروه و وقار مى.باشد. معنى ترکيبى اين دو واژه بيرون کشيدن و بالا کشيدن است که منظور از آن بيرون کشيدن مجموع دانستنى.ها و نيروها و استعدادهاى نهفتهٔ افراد يک ملت براى پر بار کردن پديده.ها و خلاقيت.هاى ناشناختهٔ آدمى است (محمودى بختياري، عليقلي، فرهنگ و تمدن ايران، ص ۳۰-۳۴).
بنابراين کشور يا جامعه.اى که مى.تواند اين نيروها و استعدادهاى نهفته را شناسائى کرده، پربار سازد و به.کار برد، داراى فرهنگى غنى و سازنده است که در واقع مفهوم خلاقيت فرهنگى است، که به.زعم ويل .دورانت تمدن ناميده مى.شود. حاصل اين جريان منطقي، در شناسائي، پرورش، و کاربرد توانائى.هاى يک جامعه است.
در اصطلاح بين.المللى واژه کالچر (Culture)، از واژهٔ لاتينى کالچورا (Cultura)، گرفته شده که خود از کالچورر (Culturer)، به معنى پروراندن، روياندن، بارورى و يا پرداخت و آرايش زمين و درخت است. اصطلاح اگريکالچر (Agreculture)، به معنى کشاورزى از همين ريشه است.
در فرهنگ.نامه.ها تعاريف، متعددى از واژه فرهنگ آمده، که به اختصار، تعريفى را که در برهان قاطع آمده، مى.آوريم:
"فرهنگ بر وزن فرهنج است که علم و دانش و عقل و ادب و بزرگى و سنجيدگى و کتاب لغت فارسى و ... شاخ درختى را نيز گويند که در زمين خوابانيده از جاى ديگر سر برآورده و کاريز آب را نيز گفته.اند چه دهن فرهنگ جائى را گويند از کاريز که آب آن برروى زمين آيد" .
در کتب و آثار قديم فارسى واژهٔ فرهنگ در مفاهيم مختلف به کار برده شده است به..اندازه.اى که گاه معانى مجازى جاى معانى حقيقى آن را گرفته است.
برخى از اين معانى عبارت هستند از:
رأي، هوش، عقل، خرد، حکمت، علم، دانش، ادب و تربيت درست، هنر، آگاهي، نيروى سنجش و قوه تميز نيک از بد، شناختن حد هر چيز، فضيلت اخلاقي، مجموع صفات پسنديده، فضايل روحى و معنوي، آرايش جان، موجب سرورى و سالاري، سودمندى و بى.آزاري، مايه نيکنامي، تندرستى روان، مايه زنده.دلي، برتر از گوهر، وقار، بزرگواري، شرف، مايه فخر، معيار وزن و قد و اعتبار، ذکاء و فطنت، فر و شکوه و جلال، انديشه درست، هوشيارى.
از زمان پيدايش و رشد جامعه.شناى علمي، انسان.شناسى و ديگر شاخه.هاى مختلف علوم انساني، هريک از صاحب.نظران به.زعم خود تعريف تازه.اى براى فرهنگ ذکر کرده.اند بعضى فرهنگ و تمدن را يکى دانسته و بعضى ديگر آنها را به.عنوان دو مقوله جداگانه مورد تبين قرار داده.اند.
ازنظر تايلر اگرچه بعضى از صاحب.نظران بر تعريفى که تايلر از فرهنگ به.دست داده انتقاداتى وارد ساخته.اند، اما گفته مى.شود که کامل.ترين تعريفى که از فرهنگ تاکنون مطرح شده از او است. به.نظر او "فرهنگ مجموعهٔ آميخته و پيچيده و نظام يافته.اى است از دانستنى.ها و شناسائى.ها، هنرها و باورها و آئين.ها، حقوق و آداب و رسوم، منشاء خوبى.ها و بسيارى چيزها که انسان از جامعه خويش کسب کرده است (کتاب فرهنگ ابتدائى).
ماکس وبر "Max weber " "فرهنگ از يک سلسله روش.ها و زمينه.ها متأثر است که آن روش.ها و زمينه.ها افراد جامعه را به هم مى.پيوندند و در رفتار و کردار و روابط اجتماعى آنها منعکس مى.شود" .
روت.بنديکت (Ruth bendict) که از پيروان مکتب شخصيت اساسى و اصالت فرهنگ است، مى.گويد:
هر نمونهٔ فرهنگى نمودارى از شخصيت مردمى است که وابسته به آن فرهنگ هستند.
وى سپس فرهنگ را چنين تعريف مى.کند:
فرهنگ اصطلاحى جامعه.شناختى است براى رفتار آموخته، رفتارى که با آدمى زاده نمى.شود و برخلاف رفتارهاى زنبورها و مورچه.هاى اجتماعى توسط ياخته.هاى نطفه تعيين نمى.شود. بلکه هر نسل بايد آن را از مردم بالغ بياموزند.
جيمز وست، رالف لينتون و کاردينر از پيروان و پايه.گذاران اين مکتب مى.باشند. به.نظر اين گروه فرهنگ عبارت از سيماى خارجى و کلى نهادها است، که منظور از نهادها "شکل ثابت طرز تفکر يا رفتار مشترک گروهى از افراد است که از طرف جمع پذيرفته شده و قابل انتقال به سايرين مى.باشد و سرپيچى از آن موجب آشفتگى فرد يا گروه مى.شود.
هرسکويتس (Melvile Herskovits) به.نظر او فرهنگ اساساً بنائى است مبين تمامى باورها، رفتارها، واکنش.ها، ارزش.ها و مقاصدى که شيوهٔ زندگى هر ملت را مشخص مى.کند و بالاخره عبارت است از هر آنچه يک ملت دارد، از آنچه که مى.کند و هرآنچه که مى.انديشد. وى اضافه مى.کند که يک "فرهنگ" آن قسمت از محيط است که به.دست انسان ساخته شده و تأثير پذيرفته است، فرهنگ ماوراء پديده.هاى غريزى است که فرد از گروه.هاى انسانى يا به.وسيلهٔ رفتار آگاهانه آموخته و يا توسط تکنيک.ها و شيوه.هاى گوناگون، نهادهاى اجتماعي، باورها و اشکال مختلف تماس و غيره به.طور ناآگاهانى تحت.تأثير قرار گرفته است.
راد کليف براون (Radclif Brown) وى به.عنوان جامعه..شناس مى.گويد:
واقعيتى که من بدان نام فرهنگ مى.دهم فرآيند فراداد فرهنگى است، يعنى فرآيندى است که از راه آن در يک گروه يا طبقه اجتماعى معين زبان، باورها، تصورات، پسندها، دانستنى.ها، چيره دستى.ها و انواع عرف.ها دست به.دست از شخصى به شخصى و از نسلى به نسلى ديگر منتقل مى.شود.
جوزف روسک ورولندوارن در کتاب مقدمه.اى بر جامعه.شناسى درباره فرهنگ چنين آورده.اند:
"فرهنگ به.نحوهٔ زيستى گفته مى.شود که هر جامعه.اى براى رفع احتياجات اساسى خود از حيث بقاء، ادامه نسل، و نظام امور اجتماعى اختيار مى.کند" (جوزف روسک، رولندوارن، مقدمه.اى بر جامعه.شناسي، ترجمهٔ بهروز نبوى و کريمي، ص ۹).
آثار اين انتخاب را در چگونگى تأثيراتى که آدمى در محيط خود مى.گذارد مى.توان به.دست آورد. براساس اين تعريف عواملى مثل هنر، ادب، موسيقي، فلسفه و غيره، را نيز مى.توان جزء اجزاء فرهنگ به حساب آورد. به اين ترتيب مى.توان گفت ثمرهٔ واقعى و قابل مشاهدهٔ کوشش انسان..ها در زندگى اجتماعى فرهنگ خوانده مى.شود.
فرانتس فانون وامه سزر فانون، متفکر سياه.پوست، در کنگره جهانى ادبا و شخصيت.هاى فرهنگى سياه.پوست که در سال ۱۹۵۶ در پاريس برگزار شد، در گفتار خود با عنوان "نژادپرستى و فرهنگ" ، تعريف زير را از فرهنگ ارائه داده است، "فرهنگ عبارت از مجموعه.اى از حرکات و روش.هاى فکرى است که از برخورد بشر با طبيعت و با هم.نوع خود به.وجود مى.آيد" (فرانتس فانون، نژادپرستى و فرهنگ، ترجمهٔ منوچهر هزارخاني، ص۴۹). در همين کنفرانس وامه.سزر، وقتى پيرامون شکفتگى تمدن سخن مى.گويد، فرهنگ را چنين تعريف مى.نمايد:
"تمدن هرگز اختصاصى نيست ولازمهٔ شکفتگى او مجموعهٔ کثيرى از منابع تفکر، سنن، اعتقادات، طرز فکرها، ارزش.ها، مجموعه.اى از ابزار فکري، مجموعهٔ سنجيده.اى از احساس و فرزانگى و حکمت است که به آن فرهنگ مى.گوئيم" .
رابرت ردفيلد برخلاف ديگران فرهنگ را يک مقولهٔ قراردادى مى.داند و مى.گويد:
"فرهنگ تفاهمى قراردادى است که در اعمال و ساخته.ها تجلى مى.کند و جوامع را از يکديگر متمايز مى.سازد" .
گى.روشه به.نظر گى.روشه فرهنگ عبارت است از:
"مجموعهٔ به هم پيوسته.اى از انحاء انديشه، احساس کم و بيش صريح که به.وسيلهٔ اکثريت افراد گرفته شده است و براى اينکه اين افراد گروه معين و مشخص را تشکيل دهند اين مجموعهٔ به هم پيوسته، به.نحوى که در عين حال عينى و سمبلى است، به.کار برده مى.شود" .
ادوارد سايپر مردم.شناس، زبان.شناس، روانشناس آمريکائى که در زمينه فرهنگ و شخصيت و زبان نظريات قابل توجهى دارد. فرهنگ را عبارت از سيستم رفتارها و حالات متکى بر ضمير ناخودآگاه مى.داند.
خصوصيات اساسى فرهنگ ۱. فرهنگ يک گروه شامل انواع مدل.هاى اجتماعى رفتار است که به.وسيلهٔ همه يا اکثريت اعضاء گروه جامعه عمل به.خود مى.پوشد.
۲. جامعه يک اصطلاح فرهنگى است که افراد، به نسبت روابطى که با يکديگر دارند، براى بيان برخى از صور رفتارهاى خود به کار مى.برند.
۳. مکان حقيقى فرهنگ عبارت از وقوع اعمال و ضوابط بين افراد است، که از نظر ذهنى برخوردار از دنيائى مفاهيم است که هرکس در جهت منافع و روابط خود با ديگران مى.تواند به.وسيله آن ابزار هويت کند.
۴. هر فرد معرف جزئى از فرهنگ و شاخه.اى از درخت فرهنگ گروهى است که به آن تعلق دارد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1892]