مخروبه تاریخی ذره.ذره زنده شد

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: مخروبه تاریخی ذره.ذره زنده شد

فرهنگ و تاریخ > میراث.ایران - پرسه در کوچه پس.کوچه.های محله عودلاجان تهران که یکی از 5 هسته اولیه تشکیل این کلانشهر در تاریخ است، رهگذران و گردشگران علاقه.مند به تاریخ پایتخت را تا اعماق دوران صفویه و پیش.تر از آن راهنمایی می.کند.

محله عودلاجان که اکنون 150 هکتار وسعت دارد و براساس سرشماری سال 85، 21 هزار و 254 نفر جمعیت دارد، محله.ای است تاریخی که امامزاده یحیی، پامنار و ناصرخسرو را در آغوش گرفته است. این بافت تاریخی البته شهرت جهانی نیز دارد.
گذرهای واقع در این محله چنان تاریخ معماری و اجتماعی تهران را شگفت.انگیز روایت می.کند که ناخودآگاه نقاشی.های به جای مانده از تهران قدیم با آن حصارهای دوره صفوی که شهر را در خود گرفته بود در ذهن مرور می.شود.
گذری در حصار طهماسبی
راسته امامزاده یحیی در محله عودلاجان که در فهرست میراث ملی نیز ثبت شده است به یکی از عمارت.های تاریخی این محله می.رسد که حتی در دومین نقشه تهران که به دست کرشیش فرانسوی و در سال 1275 هجری قمری ترسیم شده نیز وجود دارد.
خانه تاریخی کاظمی همین بنایی است که درون حصار طهماسبی که در دوران شاه.طهماسب صفوی به دور تهران کشیده شد قرار داشته و اکنون در دست مرمت و احیا از سوی شهرداری تهران است.
در راسته امامزاده یحیی درست در مقابل ورودی امامزاده خانه.ای واقع شده که تنها عمارت دارای بادگیر در آن محدوده است. تابلوی نصب شده در کنار بنا نشان می.دهد که خانه در حال بازسازی و مرمت است.
سرای میرزا باشی اصطبل شاهی
خانه «کاظمی» آنطور که گفته شده براساس بررسی.ها متعلق به «میرزا سید کاظم» فرزند «سید هدایت.اله تفرشی» بوده که در سال 1226 هجری قمری و ابتدای به قدرت رسیدن «محمدشاه قاجار» به خدمات دولتی ورود می.کند.
وی در دوران «ناصرالدین شاه قاجار» در شمارمیرزاباشی.های اصطبل شاهی بود و آن زمان که در سال 1283 هجری قمری به همراه ناصرالدین شاه عازم سفر به خراسان می.شود شاه قاجار در میانه راه وی را به سمت مستوفی.گری منصوب می.کند.
از آن تاریخ به بعد سید کاظم تفرشی تا زمان وفات در سال 1308 هجری قمری مستوفی اصطبل خاصه، ایلخی.چیان و تمامی دواب دیوانی و زین.خانه و کالسکه.خانه شاهی بود و تنها در پایان عمر بود که وزیر دواب خوانده شد.
کاظمی البته علاوه بر این ملک دارای یک خانه، مسجد و مدرسه بود و یک باغ در خیابان ری نیز از او باقی مانده است.
خانه کاظمی آنطور که پیشتر نیز گفته شد در راسته امامزاده یحیی مجاور گذر امامزاده و در محله چال میدان تهران قرار دارد.دیوارهای سرای کاظمی با پوشش آبی رنگ پوشانده شده و تنها راه ورودی که فعلا برای ورود به داخل خانه باز است در ضلع شمالی خانه واقع شده است.
در ورودی به حیاط شمالی سرای کاظمی منحصر می.شود. از کنار قالب.هایی که به نقش سنگ.چین است می.گذرم و واردعمارتی می.شوم که بیش از یک قرن از عمر آن گذشته است. شاه.نشین خانه به هر دو حیاط شمالی و جنوبی مشرف است. فضای سمت راست سرای کاظمی از نو بازسازی شده است. این خانه تاریخی آنطور که مرمت.گران می.گویند در ضلع شمالی خود کاملا تخریب شده بود و ضلع جنوبی و شاه.نشین نیز نیمه مخروبه بوده که شهرداری تهران احیای این بنای تاریخی را برعهده می.گیرد.
خانه متروک مستوفی خان
طراحی بنای کاظمی که سوم بهمن ماه سال 79 رقم 3030 را در فهرست ثبت آثار ملی به.خود اختصاص داد، برگرفته از طرح خانه.های سنتی ایرانی و متناسب با جایگاه اجتماعی صاحب.خانه بود. به گفته کارشناسان بنای خانه کاظمی که اکنون 1800 متر مربع مساحت دارد بنای کامل.تری بوده که به.نظر می.رسد به مرور زمان قسمت.هایی از بنا در سمت غربی از آن جدا شده و پس از تخریب و نوسازی اکنون متعلق به اشخاص دیگری است.خانه کاظمی آنطور که معاون بافت تاریخی شهرداری منطقه 12 تهران می.گوید به.دلیل استفاده نامناسب و فرسودگی زیاد متروکه و حتی بخش.هایی از آن تخریب شده بود. به گفته وی، شهرداری منطقه 12 تهران که بافت تاریخی شهر تهران را شامل می.شود با خریداری خانه کاظمی و به منظور حفظ این بنای تاریخی که آسیب.های زیادی دیده بود اقدام به مرمت این خانه تاریخی کرد.
به گفته کارشناسان آثار تاریخی سرای کاظمی یکی از کامل.ترین خانه.های تهران بوده که دو.حیاط شمالی و جنوبی، دو ورودی، اندرونی، آب.انبار و سردخانه، رختشویخانه، تالار و اتاق.های متعدد با دو حمام مختص مردان و زنان و همچنین هشتی.خانه که شامل تنورخانه، انبار و پستو بوده را در خود داشته است.
از ویژگی.های دیگر این بنا این است که سطح همکف یک متر و نیم از کف حیاط خانه بالاتر است و بخش زیرین که زیرزمین یا زیرین خانه قرار دارد آجرکاری.های خوش نقش و نفیسی کار شده است.
ساختمان اصلی یا شاه.نشین نیز دارای 2 تالار در مرکز است که دو طرف آن گوشواره.هایی قرار گرفته که میهمانان را به گوشواره راهروها هدایت می.کند.
نمای خارجی دارای آجرکاری ساده بوده و در محل اتصال به رخ.بام خانه، گچ.بری.های گل درشت با نقش برجسته کار شده است. این گچ.بری.ها نیز نسبتا تخریب شده که مرمت آن به.زودی انجام می.شود. گچ.بری.ها البته در فضای داخل خانه و در تالار اصلی و بخاری.ها نیز استفاده شده.اند که به.دلیل مراقبت نکردن از بنا بخش.هایی از آن تخریب شده است.
زیباترین بخش سرای کاظمی ارسی.های بسیار زیبای پرنقش دو طرف تالار بوده که متأسفانه آن هم به.دلیل بی.توجهی در نگهداری و رسیدگی نکردن به آن دچار پوسیدگی و در برخی موارد تخریب کامل شده است. شیشه.های رنگ.آمیزی شده به جای مانده از ارسی.ها در بنای کاظمی نقاشی شده و دارای پارتیشن.بندی بسیار زیبایی است.
گوشه.هایی از یک مرمت
استاد «رحمت.الله اسعدی»، مرمت.گر بناهای تاریخی، 15 سال است که عمر خود را در جان بخشیدن به بخش.های مرده بناهای تاریخی صرف کرده است. گفت.وگو با او بالای یک داربست فلزی هنگامی که مشغول آجرچینی یکی از «دم طاووسی»های نمای بیرونی بالای ارسی.هاست انجام می.شود.
استاد رحمت، همانی است که مرمت بیشتر خانه.های قاجاری را به عهده داشته است. شاید جالب باشد که بدانید وی از آن دسته استادان مرمت.گر است که جان.بخشی به بنای تاریخی میدان حسن آباد تهران، بازار و بخش تاریخی کوچه مروی و از همه جالب.تر خانه «شعبان جعفری» ملقب به «شعبان بی.مخ» را انجام داده است.
به گفته استاد رحمت، آنچه در مرمت بناهای تاریخی اهمیت دارد استفاده از مصالح همانند آن چیزی است که در معماری اصلی بنا به کار رفته است.
اسعدی می.گوید: براین اساس باید آجرها نیز براساس معماری اصلی چیده شود که به این منظور باید ساخته شوند و براساس طرح اصلی تراش بخورند و در بنا استفاده شود.
مرمت خانه کاظمی آنطور که استاد رحمت می.گوید براساس نقشه.ای است که پس از انجام مستندسازی.ها صورت گرفته و او نیز با مشاهده نقشه بازسازی شده بنا و فیلم گرفته شده از معماری اصلی بنا ،دست به کار مرمت شده است. این مرمت.گر خانه.های تاریخی می.گوید که در بنای کاظمی شاید تنها 10 مدل آجر در معماری بنا کار شده باشد که آجرها از گل خود بنا باید قالب.گیری و ساخته شوند.وی از مرمت بنای فخرآباد به.عنوان تنها بنایی که هیچگاه مرمت آن.را فراموش نخواهد کرد یاد می.کند. استاد رحمت می.گوید: در معماری بنای فخرآباد 35 رقم آجر کار شده بود.
کوره خانه حیاط جنوبی
آجرهای سرای کاظمی در کوره کوچکی آماده می.شود که ذبیح کارگر افغان اهل مزار شریف آن.را می.چرخاند. آجرهایی که برای بنا ساخته شده چند مرحله را پشت سر می.گذارد. ذبیح خاک بنا را بیرون می.آورد، خاک اره و اخرا را فراهم می.کند و ماسه بادی را به همه اینها اضافه می.کند تا ماده ساخته شده را داخل قالب.های ساخته شده از گچ قرار دهد و خشت.های قالب.گیری شده را در کوره کوچک کنار حیاط جنوبی قرار می.دهد.
8 ساعت بعد آجرها پخته شده. است. این مرحله که به پایان می.رسد براساس نقشه بنا و آنچه استاد رحمت مرمت.کار می.خواهد آجرها برش می.خورند و براساس آنچه در معماری قدیم ساختمان به.کار رفته در جای خود قرار می.گیرند.
شاهکار معماری عصر قاجار در محله عود لاجان
سرای کاظمی چنان مخروبه شده بود که سقف زیرین.خانه قوس منفی گرفته بود. کارشناس.ها ستون.های قطور آجری بنا را از درون شکافتند و با تزریق بتن به داخل ستون.ها توانستند آنقدر پایه.های بنا را محکم کنند که وزن بخش.های تخریب شده فشار کمتری به تنها بخش سالم.تر بنا وارد کند.
این مرحله که به پایان رسید نوبت به گرفتن شیب منفی بود. بنای تاریخی دارای چند ستون آجری قطور در وسط ساختمان است که وزن شاه.نشین را متعادل می.کند.
مهندس خواجه نوری آنطور که می.گوید کارشناس ارشد معماری از کشور ایتالیاست. وی نظارت مهندسی. سرای کاظمی را برعهده دارد. در حالی که تصاویر برداشتن یکی از ستون.های زیرین خانه را بدون آسیب دیدن بنا نشان می.دهد می.گوید: اکنون سقف بنا ترمیم شده، بین دیوارها شناژ عمودی قرار گرفته، ارسی.ها سر جایشان گذاشته شده.اند و سقف زیرین به کف شاه نشین متصل شده است.وی که به گفته خودش مدتی در مرمت و بازسازی خانه.های فرسوده درون آب.های شهر ونیز نیز فعالیت داشته می.گوید: سرای کاظمی یکی از کامل.ترین بناهای تاریخی شهر تهران و یکی از شاهکارهای معماری در دوران خود بوده است.
قطعه قطعه سرپا شد
سرای کاظمی. اکنون آنطور که مهندس جعفری، مدیر پروژه مرمت این خانه تاریخی می.گوید آمادگی تبدیل شدن به یک کاربری اداری - فرهنگی را دارد.
به گفته وی، بنای کاظمی آنچنان وضعیت بدی داشته است که حتی کارشناسان سازمان میراث فرهنگی نیز به این نتیجه رسیده بودند که امکان مرمت آن وجود ندارد. جعفری می.گوید:« خانه را قطعه قطعه بالا آوردیم و مانند همان معماری اصلی بنا بازسازی کردیم.»
به گفته وی شیشه.های مورد استفاده در ساختمان اکنون بیرون از مجموعه و در دست دانشجویان رشته هنر است تا
با نظارت، مانند آنچه از بقایای شیشه.های قدیمی مانده است رنگ.آمیزی و نقاشی شود.
مهندس جعفری همچنین در خصوص ارسی.های چوبی سرای کاظمی می.گوید: ارسی.ها همگی سم زدایی شده.اند و آن مقدار که قابل استفاده بوده پرداخت شده و در ساختمان استفاده شده است. بخش.های آسیب دیده نیز با چوب درخت چنار بازسازی شده و در جای خود قرار داده شده است.
به گفته معاون بافت تاریخی شهرداری منطقه 12 تهران و همچنین مدیر پروژه مرمت سرای تاریخی کاظمی که در محدوده نقشه صفوی سال 1209 تهران و درون حصار طهماسبی تهران واقع شده، قرار است این بنا تا 22 بهمن ماه جاری به شهرداری تحویل شود.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 2184]