وضعیت روان شناسی ایران

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: وضعیت روان شناسی ایران

دوشنبه ۲۸ تیر ۱۳۸۹

دكتر رضا كرمي نوري،. فوق.دكترا در زمينه نوروپسيكولوژي از دانشگاه استكهلم سوئد مي.باشد. وي بالغ بر 25 مقاله بين.المللي در زمينه «حافظه» و «نوروپسيكولوژي» دارد. وي هم.اكنون دانشيار گروه روان.شناسيِ دانشگاه تهران مي.باشد. آنچه در زير آمده است،. حاصل مصاحبه.اي است كه با ايشان در مورد وضعيت روان.شناسي ايران داشته.ايم.

رويكردها و پارادايم.هاي روانشناسي در هر دوره جهت.گيري.هاي مختلفيدارد و داراي جلوه و اهميت خاص خود است. زماني روانشناسي تحليلي مورد توجه بود و درزماني ديگر پارادايم رفتاري، كه هنوز هم در روانشناسي امروز جايگاه ويژه.اي دارد. در 4-3 دهه اخير نيز رويكرد جديدتري به نام رويكرد شناختي مورد توجه قرار گرفته استو ممكن است كه در مراحل بعدي، رويكردهاي متفاوت ديگري نيز مورد توجه قرار گيرد.
آنچه كه در جامعه ما و يا جوامع غربي اهميت دارد، چگونگي برخورد وتوجه به رويكردهاي جديد و تطابق آن.ها با جريان.هاي روز است.
جايگاه روانشناسي علمي ايران در مقايسه با ساير كشورها را چگونهمي.بينيد؟
در مقايسه روانشناسي ايران با روان.شناسي سايركشورها، روان.شناسيايران نسبت به حوزه.هاي علمي ديگر مانند پزشكي و فني مهندسي كه با داده.هاي علميدنيا و ابزارهاي روز ارتباط دارند. فاصله بيشتري دارد، زيرا در اين حوزه.ها كشورجايگاه چندان بدي ندارد و حتي در برخي حوزه.ها جايگاه خاصي براي خود ايجاد كردهاست. در حوزه علوم انساني اين فاصله بسيار گسترده.تر از ديگر حوزه.ها بوده وروانشناسي نيز در اين رهگذر داراي تفاوت بيشتري است.
به چه علت؟
همان.طور كه مي.دانيد در كشور ما روانشناسي جز علوم انساني قرارمي.گيرد در حاليكه روانشناسي يك رشته تجربي است، زيرا روان.شناسي با پزشكي،نورولوژي، بخش.ها و رويكردهاي علمي و تجربي ديگر درارتباط است. اما در جامعه ما بهروان.شناسي مانند ساير رشته.هاي علوم انساني نگريسته مي.شود و هنوز تفاوتي بينفلسفه و روان.شناسي و يا حيطه علوم انساني قائل نيستند. در دنيا به روان.شناسي بهگونه.اي بسيار علمي توجه مي.شود اما در جامعه ما اينگونه نيست . براي مثالروان.شناسي در دانشگاه تهران تا همين 9 يا 10 سال گذشته در دانشكده ادبيات و علومانساني تدريس مي.شد. بعد از آن تقسيم.بندي جديدي انجام شود و روان.شناسي در حوزهعلوم تربيتي قرار گرفت، در حاليكه روان.شناسي و علوم تربيتي با هم يكي نيستند. درواقع روان.شناسي با علوم تربيتي همانقدر ارتباط دارد كه روان.شناسي با مديريت،فيزيولوژي و ساير علوم.
آيا مي.توان گفت كه تعريف روانشناسي در جامعه ما دچار اشكالاست؟
بله، به.طور كلي در جامعه ما تعريف غلطي از روان.شناسي صورت گرفتهاست. اولاً روان.شناسي را علم به.شمار نمي.آورند و به صورت علمي با آن برخوردنمي.شود. در واقع وقتي مي.گوييم «علمي» يعني ابزار و وسايل خاص علوم تجربي را نيازدارد. اين.ها مسائلي است كه روان.شناسي تا دهه 70-1960 با آن.ها درگير بود. زمانيكه روان.شناسي در دنيا سعي در ثبات جايگاه خود داشت و مي.خواست خود را به.عنوانرشته.اي مستقل از ساير رشته.ها مثل فلسفه، علوم اجتماعي، علوم تربيتي و ... معرفي.كند، مبتني بر داده.هاي آزمايشگاهي صرف .نبود. كساني مانند ويليام جيمز، نظريه.هايمختلفي را در رابطه با شناخت مطرح كردند كه در جاي خود بسيار ارزشمند بود. اما در 4-3 دهه اخير ديگر حرفهاي روان.شناسي بدون كارهاي آزمايشگاهي معني ندارد ديگر قدرتو ثبات لازم را نخواهند داشت.
آيا جامعه روانشناسي ما به سمت كار علمي پيش مي.رود؟
در 10 سال اخير شايد در اين باره نسبت به گذشته، تفاوت.هايايجاد.شده.است. در حال حاضر افرادي علاقمند شده.اند كه به سمت روانشناسي علميبروند، اما در اين رهگذر مشكلات ديگري پيدا كرده.ايم و آن، اين است كه ما به دنبالتوليد علم نيستيم، بلكه به دنبال مصرف علم هستيم. در واقع در 10 سال اخير، ما دچارمشكل ديگري شده.ايم و آن اين است كه صرفاً تحقيقات و آزمايشاتي كه در كشورهاي ديگرانجام شده.اند را انجام مي.دهيم. اين كار در بين دانشجويان دكتراي ما نيز بسيارمرسوم شده است و به دنبال اين هستند كه ببينند اين نتايج،.چه فرقي با نتايج ديگركشورها دارد. واقعيت قضيه اين است كه ما در روان.شناسي نبايد به دنبال مسائل فرهنگيباشيم، در روانشناسي علمي بايد بدانيم كه ما تافته.اي جدابافته از ديگران نيستيم كهاگر نتايج يك كار علمي در جاي ديگر از دنيا به دست بيايد در جامعه ما بايد تفاوتداشته باشد. در حال حاضر متأسفانه بسياري از پايان.نامه.هاي كارشناسي.ارشد و دكتراهمين مسئله را دنبال مي.كند و در واقع اين مسائل به علم ما چيزي اضافه نمي.كند.
به نظر شما تفاوت.هاي فرهنگي داراي اهميت نيست؟
البته كه داراي اهميت است اما اين موضوع به روان.شناسي فرهنگيبرمي.گردد. اگر ما به دنبال اين باشيم كه بدانيم از نظر فرهنگي با ديگر جوامع چهتفاوتي داريم،كار روانشناسي صرف انجام نداده.ايم، بررسي تفاوت.هاي فرهنگي تنها بخشكوچكي از روان.شناسي است و نبايد تمام روان.شناسي را به اين سمت هدايت كرد.
البته من اين بخش از فعاليت.هاي روان.شناسي را انكار نمي.كنم، بلكهمعتقدم نبايد كل روان.شناسي معطوف به اين بخش شود، زيرا در بسياري از قسمت.هايروان.شناسي كه به صورت علمي نيز درآمده است (نظير حافظه) ما حرفي براي گفتن نداريم.
در واقع شما مطلق انسان و مطلق روان را در نظر داريد؟
دقيقاً، يك مسئله كلي و علمي در دنيا وجود دارد كه صرف.نظر ازتفاوت.هاي فرهنگي و جغرافيايي است. علمي كه در همه جا معتبر است، يافته.هاي علميآن.هم در همه جاي دنيا يكسان است، كسي نمي.گويد اين يافته.ها مال ايران است و كسيهم نمي.گويدكه اين يافته.ها قابل استفاده براي آزمودني.هاي كشورهاي ديگر نيست. اينگونه نگرش داشتن نسبت به مسائل مي.تواند ما را به سمت توليد علم پيش ببرد. درواقع چيزي كه دوستان روان.شناسِ ما دنبال نمي.كنند توليد علم و افزايش علم در جهاتمختلف است.
شما علت را در چه مي.بينيد؟ آيا مي.تواند يكي از دلايل اين باشد كهما اصولاً به دنبال به.دست آوردن چيزهايي هستيم كه راحت.تر به.دست.آيند و يا اينكهبخش آكادميك ما، خود با مسائل علمي روز دنيا آشنا نيست؟
بخشي از موضوع همين است. متأسفانه ما ارتباط فعالي با دنياي علميروز نداريم؛ ارتباط كمي با كنفرانس.ها، سمينارها و تعاملات بين.المللي داريم. درواقع ما بسياري از داده.هاي علمي..خود را در مجلات علمي بين.المللي چاپ نمي.كنيم وعمده توليدات ما در داخل ايران صورت مي.گيرد. علاوه.بر اين كارهايي هم كه در ايرانانجام مي.شود به هيچ.وجه انعكاس بين.المللي ندارد. در واقع ما در تبادل با دنيايعلمي نيستيم و همين عدم ارتباط و عدم آگاهي و تعامل فعال بين نيروهاي داخل و خارجاز كشور، افراد را از دنياي علمي روز بيگانه مي.كند. اين يك بخش مساله است و بخشديگر اينكه گاهي اوقات كساني را مي.بينيم كه خود را بي.نياز از ارتباط با ديگرانمي.دانند و عنوان مي.كنند همين قدر كه ما در كشورمان حرف براي گفتن داريم كافي است. در حاليكه علم چنين چيزي را نمي.پذيرد، حتي زمينه.هاي بسيار خاص و فرهنگي كشور بايدانعكاس بين.المللي داشته باشد و همچنين بستري براي گستردن علم وجود داشته باشد. ايناعتمادبه.نفس كاذب سبب عقب.افتادگي ما از علم روز مي.شود. حتي در بين استاداندانشگاهي بسياري از آن.ها در صحبت.كردن با زبان انگليسي دچار مشكل.اند و به هميندليل نمي.توانند ارتباط فعالي با دنياي خارج برقراركنند و اين خود مشكلي است كهبايد مورد توجه قرار گرفته و حل شود، زيرا زبان انگليسي، زبان علمي دنياست و مابراي برقراري ارتباط به اين زبان نياز داريم.
به نظر شما اگر بخواهيم براي عارضه.هايي كه در روان.شناسي ايرانوجود دارد درماني بيابيم، چه كاري مي.توان انجام داد تا اين وضعيت بهبود پيدا كند؟
اولاً، هركاري براي تغيير، به زمان نياز دارد و ثانياً نمي.توانيدانتظار داشته باشيد امور به سرعت در جامعه تغييركند زيرا به تلاش زيادي نياز دارد. من با دوستاني كه در تلاش مي.كردند تغيراتي ايجاد كنند، دو سه كنفرانس بين.الملليدر دانشگاه.هاي و مكان.هاي مختلف برگزاركرديم، اما اين مي.تواند فقطمربوط به يكبخش قضيه باشد كه در آن بتوان رفت و آمد افراد متخصص و به روز علم را در حوزه.روانشناسي در جامعه ايران همواركرد. اين بستر، همان چيزي است كه دانشجويان جوان بهآن نياز دارند تا بتوانند به صورت زنده با علم روز روانشناسي آشنا شوند. نيروهايداخلي ما نيز بايد در اين زمينه تلاش كنند تاحداقل به صورت كوتاه مدت در مجامعبين.المللي حضور افراد را داشته باشند البته در حال حاضر اين حركت تا حدودي شروعشده ولي متأسفانه بيشتر چهره توريستي به خود گرفته و بايد دانست كه همانطور كه ورودبه مجامع علمي اهميت دارد كار همراه با آن از اهميت ويژه.تري برخوردار است. ماواقعاً بايد از نيروهاي علمي، استادان دانشگاهي و پژوهشگران بخواهيم كه مجله.هايعلمي را منتشركنند كه اين كار هم شروع. شده.است، اما بايد سعي كنيم كه چاپ مقالاتعلمي بستر و جهت.گيري درستي پيدا كند و مجلات انگليسي را در داخل كشور خودمانمنتشر.كنيم. در حال حاضرحتي يك مجله انگليسي در حوزه. روانشناسي نداريم كه با دنياحرف بزند، البته من دوستاني را مي.شناسم كه علاقه.مندانه جريانات علمي را در داخلكشور پيگيري مي.كنند،. بنابراين ما مي.توانيم اين علاقه.مندي.ها و فعاليت.ها را نيزبه خارج از كشور توسعه دهيم، تا فعاليت.هاي علمي خود را به دنيا عرضه كنيم.
با وجود اينكه در گذشته چين در روانشناسي از ايران عقب.تر بوده.استو به نظر من هم عقب.تر است، اما دست به اقداماتي زده.اند و در طول يكسال به پيشرفت.مهمي در روانشناسي رسيدند. دوسال پيش يعني در سال 2004 كنگره جهاني روانشناسي كه هر 4 سال يكبار در يك كشور مطرح در زمينه روانشناسي برگزار مي.شد، در چين داير گرديد،يعني در عرض چند سال چيني.ها به جايي رسيدند كه دنيا را متقاعدكنند اين كنگره بايددر جامعه چين برگزارگردد. پيشرفت چيني.ها محدود به اين زمينه نبود، به گونه.اي كهدر زمينه ورزش نيز، رقابت.هاي ورزشي پاراالمپيك در 2 سال بعد در چين برگزار خواهدشد. مي.خواهم اين را بگويم كه چيني.ها از درون، به اهميت مسأله پي بردند، فهميدندكه بايد در زمينه.هاي مختلف پيشرفت.كنند و چگونگي اين پيشرفت را نيز يافتند. ژاپني.ها زودتر از چيني.ها به اين نتيجه رسيدند و در حال حاضر در كنفرانس.هاي مختلفبه صورت گروهي شركت مي.كنند. مثلاً در يك كنفرانس 30 تا 40 نفر متخصص ژاپني و در يكحوزه تخصصي شركت مي.كنند. ژاپني.ها حتي خود متولي برگزاري بعضي از پروژه.ها مي.شوندو كنفرانس برگزار مي.كنند. برخي از پروژه.ها را نيز به.صورت مشترك انجام مي.دهند. اما ما در اين زمينه بسيار ضعيف هستيم. اجازه دهيد خاطره.اي را برايتان تعريف كنم .موضوع مربوط به يك پروژه بزرگ بود. قرار بود طرح با همكاري ايران، سوئد و WHO صورتبگيرد. اين طرح در ارتباط با بررسي ريسك فاكتورهاي آلزايمر بود، تحقيقي طولي و عرضيكه قابل اجرا براي تمام سنين بود. سوئد و WHO حاضر شدند كه در اين پروژهسرمايه.گذاري كنند. اما متأسفانه در ايران نتوانستيم بودجه لازم براي سرمايه.گذاريدر پروژه را فراهم.كنيم. پي.گيري.هاي زيادي صورت گرفت ولي در جواب عنوان شد كه طرحلوكس و به درد نخوري است و اصلاً فايده.اي ندارد. به اعتقاد آن.ها طرح طولي كه 5 يا 10 سال طول بكشد، در ايران به درد نمي.خورد. البته از اين برخوردها بازهمداشته.ايم. متأسفانه سطح آگاهي آن قدر بالا نرفته كه حتي به نفس كار مشترك فكر كنندو بفهمند همين.كه كار مشتركي صورت بگيرد و طرف مقابل هم حاضر به سرمايه.گذاري باشد،از اهميت و ارزش خاص خود برخوردار است. اما الآن فقط تأسف برايمان باقي مانده است. كاري كه مي.توانست به توليد علم منجر شود و نام ايران هم به عنوان يكي از توليدكنندگان آورده شود با تأسف بسيار انجام نشد.
بحث ديگري كه در اين زمينه مطرح است مربوط به ترجمه آزمون.ها دركشور است كه در حال حاضر سرمايه.گذاري زيادي روي آن شده است. متأسفانه افرادي كهاين آزمون.ها را ترجمه مي.كنند از پشتوانه نظري آزمون هيچ اطلاعي ندارند و اصلاًنمي.دانند واقعاً به چه دردي مي.خورد، صرفاً ترجمه مي.كنند و متأسفانه وقتيتحقيقاتي هم با استفاده از اين آزمون صورت مي.گيرد چون پشتوانه نظري مناسبي نداردعملاً نتيجه مناسبي نيز نمي.دهد و چيزي به علم دنيا اضافه نمي.كند. سؤالي كه هميشهبراي من مطرح مي.شود اين است كه ما چرا اصلاً خودمان آزمون نمي.سازيم و چرا پشتوانهنظري براي آن.ها ايجاد نمي.كنيم. اين موضوع براي روانشناسي يك موضوع اصلي و پايهاست. صرفاً ترجمه آزمون، راه به جايي نمي.برد، ما بايد به دنبال فعاليت.هاي پايه.ايروانشناسي باشيم.
آيا توصيه اي براي سازمان نظام روانشناسي ايران داريد؟
سازمان روان.شناسي بايد برخورد علمي و تخصصي با مساله روان.شناسيداشته باشد، چراكه ما قبلاً در زمينه روان.شناسي نابساماني و آشفتگي زيادي داشتيم. نظام روان.شناسي بايد روان.شناسي ما را به سمت تخصصي.شدن هدايت كند. نظامروان.شناسي بايد علاوه بر مدنظر قرار دادن علايق مشترك در روان.شناسي، به تخصصي شدنآن نيز اهميت دهد.
( به نقل از سایت مرکز مشاوره صنعت نفت)

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 412]