اولين سانسورها از کی شروع شد؟!

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: اولين سانسورها

اولين شوكي كه در تاريخ بر مطبوعات ايران وارد شد، توقيف نشريه.اي بود كه تنها يك روز از انتشار آن مي.گذشت. روز 9 محرم سال 1293 نشريه «ميهن» در اولين و آخرين شماره.اش به دليل آنكه منافي خواست و ديدگاه ناصرالدين شاه بود، توقيف و نسخه.هاي آن جمع.آوري شد.
اولين مقررات رسمي براي سانسور در مطبوعات ايران نيز در دوران حكومت ناصرالدين شاه قاجار وضع شد. در ربيع.الثاني 1302 (1884 ميلادي) به دستور ناصرالدين شاه، «اداره سانسور» با هدف نظارت مستقيم بر كتابهاي فارسي چاپ داخل و منابع فارسي منتشر شده در خارج از كشور كه به ايران ارسال مي.شد، زير نظر وزارت انطباعات تأسيس شد.
فكر ايجاد اداره سانسور زماني قوت گرفت كه كتابي فارسي در بمبئي نزد شاه بردند و ناصرالدين شاه از مشاهده اهانتهائي كه در آن نسبت به رجال، مقامات و علماي ايراني شده بود، برآشفت. سپس با رهنمودهاي محمد.باقر صنيع.الدوله (اعتماد.السلطنه) وزير انطباعات و موافقت توأم با تأكيد ناصرالدين شاه اداره سانسور با هدف زير نظر گرفتن آثار مطبوعه به صورت اداره.اي زير مجموعه وزارت انطباعات تشكيل گرديد.
در اجراي شرح وظايف اداره سانسور، وزارت پستخانه نقش بسزائي داشت. اين وزارتخانه كليه مرسوله.هاي مطبوعاتي را به محض ورود به كشور در اختيار اداره سانسور قرار مي.داد و اين اداره نيز روزنامه.هاي ارسالي را يك روز پس از دريافت و كتابهاي ارسالي را 4 روز پس از دريافت، به صورت مطالعه شده به پستخانه باز مي.گرداند. كتابها يا روزنامه.هاي داراي مطالب «خلاف مصالح دولت عليه» بلافاصله مرجوع مي.شدند و ساير مطبوعات به مقصدهاي مربوطه در داخل كشور ارسال مي.گرديد.
اين وضعيت تا نهضت مشروطيت كم و بيش ادامه داشت و طي آن وزارت انطباعات نهايت سانسور،.تفتيش و اختناق را در عرصه قلم و بيان عليه صاحبان وسائل ارتباط جمعي به كار مي.برد. پس از صدور فرمان مشروطيت توسط مظفرالدين شاه (14 مرداد 1285) قانون نويسان مشروطه كه خود بعضاً از اصحاب مطبوعات بودند، اصل سيزدهم قانون اساسي را به مطبوعات و آزادي قلم و بيان اختصاص دادند. اين اصل با تأكيد بر اينكه «هيچ امري از امور در پرده و بر هيچكس مستور نماند» سانسور و مميزي مطبوعات را رد كرد. درنتيجه ماده سيزدهم قانون اساسي به عنوان سند آزادي روزنامه.نگاران تلقي گرديد. از اين رو نهضت مشروطيت، بهار مطبوعات را رقم زد و دهها نشريه مثل قارچ از بستر اين نهضت روييدند. برخي از آنها تنها يك شماره چاپ شدند، برخي در حد نام باقي ماندند و البته بسياري نيز در تهران، رشت، مشهد،.تبريز و اصفهان منتشر شدند. اين نشريات عامل اصلي اطلاعات عمومي مردم از نهضت مشروطه و ابزار پيشبرد نهضت شدند.
علاوه بر اين رشد آگاهيهاي اجتماعي و سياسي مردم كه زمينه.ساز نهضت مشروطه گرديد نيز تا حدودي نتيجه فعاليت روزنامه.هائي است كه در بيرون از مرزهاي ايران منتشر مي.شدند و به صورت قاچاق و به دور از چشم مأموران «اداره انطباعات» به دست مردم مي.رسيدند. روزنامه.هايي چون اختر، قانون، حبل. المتين و ثريا كه در ابتدا در استانبول، مصر، بمبئي و لندن چاپ مي.شدند و از روزنه.هاي فراوان مرز ايران به داخل كشور مي.آمدند از جمله مطبوعاتي هستند كه زمينه.ساز بسياري از تحولات سياسي و اجتماعي شدند. پس از تدوين قانون اساسي و اختصاص اصل سيزدهم آن به موضوع آزادي قلم و بيان اولين قانون مطبوعات نيز كه به «قانون انطباعات» مشهور شد، در 6 فصل و 52 ماده بر لزوم آزادي كامل مطبوعات تأكيد كرد. (5 محرم 1326 ـ 18 اسفند 1286) با اين همه عمر آزادي قلم در عرصه مشروطه كم دوام و كوتاه بود. به قدرت رسيدن محمد.عليشاه قاجار و به توپ بستن مجلس و سپس قتل روزنامه. نگاران آغازگر مجدد روزهاي سخت مطبوعات بود. علاوه بر اين نفوذ روسها در شمال و نفوذ انگليس.ها در جنوب عامل ديگري بر اعمال فشار بر مطبوعات درشمال و جنوب كشور شد. قانون مطبوعات هم در كابينه علاءالسلطنه دچار تغييراتي شد و از آن پس عواملي چون هتك سلطنت، افشاء طرح.هاي نظامي، اختلال آسايش عمومي و دستاويزهائي براي تعطيل شدن مطبوعات و يا اعمال سانسور بر آنها گرديدند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 86]