عصر بي آبي‌

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: عصر بي آبي‌

آب نياز انكارناپذير براي توسعه اجتماعي، اقتصادي و بقاي اكوسامانه‌هاي حياتي در سطح كره زمين است. از ديرباز تاكنون همواره تمدن‌ها و شهرها در نزديكي آب شكل گرفته‌اند، به طوري كه هر كجا آب نبوده، حياتي هم وجود نداشته و انسان‌ها همواره به دنبال آب در حركت بوده‌اند.

متاسفانه كمتر به واقعيت‌هاي آب توجه شده است. واقعيت‌هايي كه ما را به تعجب وامي‌دارد وقتي بدانيم كه بيش از دوسوم سطح كره خاكي را آب فراگرفته است، اما از اين همه آب، تنها 5/2 درصد آن را آب شيرين تشكيل مي‌دهد و از اين مقدار هم، حدود 70درصد آن به صورت يخ در قطب شمال و جنوب يا به صورت آب‌هاي زيرزميني عميق با عمق بيش از 2 هزار متر است كه براي ما غيرقابل دسترسي است.

در مجموع مي‌توان گفت‌ از كل آب‌هاي موجود در كره زمين كمتر از يك درصد آن به صورت آب‌شيرين قابل دسترسي براي بشر و موجودات زنده در رودخانه‌ها و درياچه‌هاي آب شيرين جاري است يا آب‌هاي زيرزميني كم عمق را تشكيل داده است. طبق گزارش سازمان يونسكو اگر همه آب‌هاي موجود در جهان را يك گالن فرض كنيم كل آب شيرين را مي‌توان به اندازه يك قاشق چايخوري در نظر گرفت.

***

با بحران بي‌آبي در زندگي مي‌كنيم‌

طبق پيش‌بيني‌هاي يونسكو، جمعيت جهان كه از 5/2ميليارد نفر در سال 1950 به 6 ميليارد نفر در سال 2000 رسيد، تا سال 2030 به 1/8 ميليارد نفر مي‌رسد و پس از آن در سال 2050 از مرز 3/9 ميليارد نفر هم خواهد گذشت واين جمعيت آب و غذاي بيشتري را طلب خواهد كرد.‌

گفته مي‌شود كه غذاي مورد نياز مردم جهان در سال 2030، 55‌‌درصد بيشتر از غذاي لازم براي مردم جهان در سال 2000 خواهد بود و با توجه به وابستگي شديد تامين غذا به منابع آب، تقاضاي بخش كشاورزي براي آب چندين برابر افزايش خواهد يافت كه اين‌‌‌‌‌‌خود فشار بيشتري را برمنابع‌‌‌‌‌محدود آب شيرين وارد خواهد كرد.

علاوه بربخش كشاورزي، درآينده نياز به آب براي تامين بهداشت و تهيه آب شرب شهري و مصارف صنعتي بيشتر به نظر مي‌رسد. در حال حاضر يكي از مسائل تهديدكننده منابع آب، بي‌مبالاتي در مصرف آن از سوي انسان‌هاست، بحران آب در هزاره سوم به اندازه‌اي جدي است كه سازمان ملل متحد، فاصله سال‌هاي 2005 تا 2015 را نامگذاري كرده است.

ايران روي كمربند خشك زمين‌

قرار داشتن ايران در منطقه گرم‌‌‌‌‌‌و خشك موجب شده تا بهره‌وري از آب شرب و سالم به موضوعي بسيار مهم در محافل كارشناسي و دانشگاهي تبديل شود. براساس آمارها، مصرف آب در‌‌‌‌ايران‌‌‌‌‌‌90 تا 95 ميليارد مترمكعب است،‌ اين موضوع به دليل پيش‌بيني‌‌‌‌گرم شدن زمين كه كاهش بارندگي در سال‌هاي آتي را در پي خواهد داشت، به موازات پديده‌هايي چون رشد فزاينده بيابان‌هاي كوير و افزايش جمعيت، زنگ خطري است در خصوص بحران آب شرب سالم و نياز بيشتر به آن كه گويي چندان جدي گرفته نمي‌شود.‌

هدرروي 30 درصدي آب در ايران‌

براساس ماده 17 برنامه چهارم توسعه دولت مكلف شده، اما پس از گذشت 3 سال از آغاز اين برنامه ملي، اخبار رسمي حاكي از آن است كه ميزان هدر رفت آب در كشور، 28 تا 30 درصد است درحالي كه اين نسبت 9 تا 12 درصد در ساير كشورها است.‌

علاوه بر برداشت‌هاي غيرمجاز، از ديگر علل هدر رفت آب در كشور مي‌توان به فرسودگي تاسيسات آب و شبكه‌هاي آبرساني اشاره كرد. آب‌هاي به حساب نيامده كه به دليل دقيق نبودن كنتورهاي آب قابل محاسبه نيست، مانند آبي كه براي كولرهاي آبي استفاده مي‌شود و انشعاب‌هاي غيرمجاز و نشت لوله‌هاي انتقال آب هم از موارد هدر رفت آب است.

مجيدنامجو، مديرعامل شركت آب و فاضلاب كشور در خصوص هدر رفت آب به فرسودگي شبكه‌هاي آبرساني اشاره مي‌كند و مي‌گويد: هدر رفت آب در اثر فرسودگي شبكه تقريبا 18 درصد است درحالي كه اين رقم در دنيا 12‌‌درصد است و ايران 6 تا 7 درصد از استاندارد جهاني، هدر رفت بيشتري دارد.

وي هزينه تعمير شبكه‌هاي فرسوده را بسيار گزاف مي‌داند و اضافه مي‌كند: براساس پيش‌بيني برنامه چهارم توسعه، سالانه در‌‌‌‌حدود يك درصد از اين هدر‌‌‌‌‌‌رفت بايد كاهش يابد درحالي‌‌‌‌‌كه به علت كمبود بودجه مورد نياز،‌ متاسفانه هدر رفت آب تنها سالانه 4/0 درصد كاهش داشته است.

به گفته اين مقام مسئول، با اتمام برنامه چهارم توسعه بايد 5 درصد از هدر روي آب در اثر فرسودگي شبكه‌ها كاهش مي‌يافت كه در حال حاضر تنها 2درصد آن محقق شده است.

مصرف آب بيش از استانداردهاي بين‌المللي‌

با وجود ميزان قابل توجه هدر رفت آب، كه بخشي از آب شرب‌‌‌‌‌‌و‌‌‌‌‌سالم براثر آن از بين مي‌رود، بخش ديگري از آب در‌‌‌‌‌‌اثر‌‌‌‌‌بي‌توجهي شهروندان در قالب از دست مي‌رود.‌

به گفته پرويز حقيقي، مدير نظارت بردرآمد و امور مشتركين شركت آب و فاضلاب استان تهران، براساس استانداردهاي بين‌المللي، ميزان مصرف آب براي هر نفر 75 تا 100 ليتر در شبانه‌روز تعريف شده است، اما در حال حاضر ميزان مصرف در ايران 260 ليتر براي هر نفر است كه 200 ليتر آن جزو مصارف خانگي و 60 ليتر آن جزو مصارف عمومي است.

وي مصرف بي رويه آب را علاوه بر نگاه فرهنگي نادرست ناشي از پايين بودن قيمت آب مي‌داند و مي‌افزايد: قيمت نازل آب موجب شده كه اسراف در اين بخش از طريق محرك‌هاي بيروني چون پرداخت هزينه بيشتر قابل كنترل نباشد.

مدير نظارت بردرآمد و امور مشتركين شركت آب مي‌افزايد: در مقايسه با تلفن، برق و گاز، آب جزو ارزان‌ترين خدمات است، درحالي كه لازم است آب نيز به عنوان ارزشمندترين كالا و خدمات بهاي متناسبي داشته باشد.

حقيقي؛ قيمت تمام شده تصفيه يك مترمكعب آب‌شهري را 220 تومان اعلام مي‌كند و مي‌گويد: با توجه به تعرفه‌هاي موجود، هر مترمكعب آب به قيمت 21 تومان يعني يك‌دهم قيمت تمام شده عرضه مي‌شود.

اين كارشناس به قيمت بالاي‌‌‌‌‌‌آب در كشورهاي توسعه يافته اشاره مي‌كند و مي‌افزايد: در اين كشورها، با توجه به فراواني آب، قيمت اين كالا بالاست، اما آنها قدر آن را بيشتر مي‌دانند و با صرفه‌جويي در مصرف آب، اين مايه حيات را براي مصارف ديگري چون حفظ محيط زيست به كار مي‌برند.

حقيقي درباره تاثير افزايش‌ پلكاني قيمت آب برصرفه‌جويي آن توضيح مي‌دهد: تجربه ثابت كرده، با توجه به تعرفه‌هاي موجود، كساني كه آب را به مقدار زياد مصرف مي‌كنند، توان پرداخت هزينه آن را نيز دارند و پرداخت اين مبالغ براي آنها چندان اهميتي ندارد. اين موضوع نشان مي‌دهد، صرفه‌جويي‌‌‌‌‌‌در مصرف آب بيش از آن كه مقوله‌اي اقتصادي باشد،‌‌‌‌‌مقوله‌اي فرهنگي است و در اين زمينه هم بحث آموزش بايد از سوي مسئولان جدي گرفته شود و هم بحث يادگيري از سوي شهروندان.

صرفه‌جويي يعني مصرف بهينه‌

تقريبا 600 ميليون انسان در 35‌‌‌‌‌‌كشور با كمبود شديد آب روبرو‌‌‌‌‌هستند و پيش‌بيني مي‌شود در 5سال آينده، دست‌كم 36 ايالت‌‌‌‌‌‌در آمريكا به دليل مسائل مربوط به دما و رشد جمعيت و مشكل مواد زائد با كمبود آب روبرو شوند.

دكتر پرويز كردواني، متخصص مسائل آب مي‌گويد: يكي از تحفه‌هايي كه به خيال عوام از نشانه‌هاي تمدن و فرهنگ به شمار مي‌‌رود، مصرف كردن است تا آنجا‌‌‌‌‌كه مردم ما، خانواده‌هاي پرمصرف و پرخرج را خانواده‌هايي سطح بالا مي‌دانند، بنابراين كسي كه‌‌‌‌‌‌بداند تنها ماده‌اي كه نمي‌توان از خارج وارد كرد، آب است، مي‌داند كه بايد آن را درست مصرف كند.

كردواني ادامه مي‌دهد: ايران هميشه با كمبود آب روبرو بوده، هست و خواهد بود. ما بايد خودمان‌‌‌‌‌‌‌را آماده كنيم كه با شرايط سخت‌تر هم مدارا كنيم، چرا كه‌‌‌‌‌ميزان بارندگي در منطقه‌اي كه ايران در آن واقع است، يك‌سوم ميانگين بارندگي دنياست و كشاورزي مهم‌ترين فعاليت ماست. به همين دليل، به آب بيشتري نياز‌‌‌‌‌‌‌داريم، چرا كه 90 درصد آب‌‌‌‌‌كشور صرف كشاورزي مي‌شود.

دكتر كردواني مي‌گويد: جامعه‌اي كه آب زياد مصرف مي‌كند، آب بيشتري هم آلوده مي‌كند. ما بهترين و گواراترين آب دنيا را داريم و با نداشتن برنامه درست، آن را به بدترين شكل از دست مي‌دهيم.

وي مي‌افزايد: صرفه‌جويي خساست نيست، بلكه استفاده بهينه و به اندازه نياز است.

مورد ديگر صرفه‌جويي در ادارات است. در بسياري از ادارات و سازمان‌ها، به دليل داشتن فضاي سبز، مصرف آب بي‌رويه است و هيچ تعهدي در قبال صرفه‌جويي آب ندارند.

دكتر كردواني درباره اين كه به چه وسيله مي‌توان مصرف آب را كاهش داد، مي‌گويد: فرهنگ مهم‌تر از خود صرفه‌جويي است، ما فرهنگ صرفه‌جويي نداريم، صرفه‌جويي نكردن تجدد و تمدن‌‌‌‌‌‌‌نيست، عين بي‌فرهنگي است.

وي در پايان، وضعيت آب كشور را بسيار نگران‌كننده توصيف مي‌كند و مي‌افزايد: هر روز با برداشت بي‌رويه از منابع زيرزميني، آب شيرين در حال اتمام و از‌‌‌‌سوي‌‌‌‌‌ديگر، در حال شور شدن است و تنها با آبخيزداري و احداث سد، مي‌توان برمشكلات پيروز شد، زيرا با برداشت بي‌رويه از منابع آب زيرزميني در مدت 10 تا 15 سال آينده، سفره‌هاي آب‌زيرزميني به پايان مي‌رسد.

***

با افزايش جمعيت و به دنبال آن افزايش تقاضاي آب، موضوع پايداري مصرف آب در نهايت در گرو تطبيق رفتار انسان با چرخه آب است، جوامع انساني نيازمند آنند كه قابليت خود را در مديريت استفاده‌‌‌‌‌از آب، چنان فراگير و منسجم توسعه دهند كه كيفيت و كميت آب مصرفي انسان و اكوسيستم‌هاي تامين‌كننده‌اش حفظ شود.

آب به عنوان منشاء حيات و زيربناي رشد و توسعه به‌رغم ارزش و اهميت‌اش در بسياري از موارد بيهوده و ندانسته تلف مي‌شود، اين درحالي است كه رشد روز افزون جمعيت، ‌استفاده صحيح از منابع آب موجود را طلب مي‌كند، چرا كه كمبود آب بزرگ‌ترين مانع توسعه است.

با توجه به اين كه كشور ايران در كمربند خشك جهان قرار گرفته، با قبول اين وضعيت، لازم است در جهت استفاده بهينه از آب گام‌هاي موثري برداريم تا اين حركت‌ها مانع‌‌‌‌‌بروز خسارت‌هاي گسترده و قابل توجه درآينده‌اي نه چندان دور شود.

فريده عباسي‌

دوشنبه 13 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 117]