ايرانيان مسلمان و مبارز در نظر خدا و رسول(ص)

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: ايرانيان مسلمان و مبارز در نظر خدا و رسول(ص)

علي احمد ميانجي
جمع--آوري تفسير ابن كثير در عربستان و اردن:
دستگاههاي امنيتي رژيمهاي اردن و عربستان اقدام به جمعآوري تفسير ارزشمند ابن--كثير از كتاب فروشي--ها كردند و خريد و فروش آن را در اين دو كشور ممنوع اعلام نمودند.
به نوشت هفته--نامه عرب زبان لواءالصدر علّت خصومت رژيم--هاي اردن و سعودي با اين تفسير ارزشمند، اهل سنت، درج يك روايت مستند نبوي در ذيل تفسير آيه شريفه «يستبدل قوماً غيركم»، از سوره محمد(ص) است كه طبق آن هنگامي كه از پيامبر(ص) در مورد اشاره اين آيه سئوال شد حضرت با اشاره به سلمان فارسي از قوم وي به نيكي ياد فرمودند به نوشته الواءالصدر اينكار به منظور مخفي نگه داشتن اين روايت كه اكنون با وقوع انقلاب اسلامي و ظهور امّتي كه پرچم نصرت اسلام را به دوش مي----كشد، محقق شده است.
براي بصيرت بيشتر نسبت به اين موضوع حضرت آية--الله احمدي، آيات و روايات مربوطه را جمع--آوري و درباره آنها بحث مبسوطي انجام داده--اند كه اكنون از نظر خوانندگان گرام مي--گذرد:
ها انتم هولاء تدعون لتنفقوا في سبيل الله فمنكم من يبخل و من يبخل فانما يبخل عن نفسه و الله الغني و انتم الفقراء و ان تتولوا يستبدل قوماً غيركم ثم لا يكونوا امثالكم.
آگاه باشيد شما اشخاصي هستيد كه دعوت مي--شويد تا در راه خدا انفاق كنيد. برخي از شما--ها بخل مي--كنيد، هر كس بخل كند، در به دست آوردن منافع خود بخل مي--ورزد (زيرا نفع انفاق و ضرر بخل به خود شخص بر مي--گردد و از شما مي--خواهيم در راه خدا انفاق نمائيد، نه از اين جهت كه خدا و پيامبرش نيازمند و فقير است بلكه) خدا بي--نياز و غني بوده و شما نيازمند و محتاج هستيد.
و اگر (شما از انفاق كردن) سر باز زنيد خداوند تبارك و تعالي گروهي را جايگزين شما مي--سازد و آنان مانند شما نخواهند بود (بخل نمي--كنند و در مقابل دشمن سخن از صلح نمي--زنند).
در آيات قبل از اين آيه، خداوند سبحان به مسلمانان دستور مي--دهد و مي--فرمايد:
و لنبلونكم حتي نعلم المجاهدين منكم و الصابرين و نبلوا اخباركم
ما حتماً شما را امتحان خواهيم كرد تا جهاد كنندگان (با مال و نفس) و (همچنين) صبر كنندگان شما را بدانيم.
و باز مي--فرمايد:
يا ايها الذين آمنوا اطيعوا الله و اطيعوا الرسول و لا تبطلوا اعمالكم.
اي مؤمنان خدا را اطاعت كنيد (در حلال و حرام) و اطاعت رسول كنيد (در دستوراتي كه مي--دهد) و اعمال خود را (با نافرماني) تباه و باطل نسازيد.
و باز مي--فرمايد:
فلا تهنوا و تدعوا الي السلم و انتم الا علون و الله معكم و لن يتركم اعمالكم.
و سست نشويد و (در هنگام مقابله با كفار و دشمنان دين) دعوت به صلح نكنيد در حالي كه غلبه (و قدرت و پيروزي) با شما مي--باشد و (علاوه) خدا با شما است و (از پاداش) اعمال شما كم نخواهد گذاشت.
و باز مي--فرمايد:
انما الحيوة الدنيا لعب و لهو و ان تومنوا و تتقوا يوتكم اجوركم و لا يسئلكم اموالكم.
همانا زندگي دنيا بازيچه و سرگرمي مي--باشد و اگر شما ايمان بياوريد و تقوي پيشه كنيد (خداوند) پاداشتان را خواهد داد و از شما (در مقابل بهشت و پاداشهاي ديگر) مال--تان را نمي--خواهد.
و باز مي--فرمايد:
ان يسئلكموها فيحفكم تبخلوا و يخرج اضغانكم
اگر (خداوند تبارك و تعالي) از شما مال--تان را بخواهد و در مطالبه مال مبالغه كند (همه يا بيشتر اموالتان را بخواهد) شما بخل خواهيد نمود و ضغن شما را بيرون خواهد آورد، يعني بغض و عداوت شما را كه در دل نسبت به خدا و رسول و دين داريد، بدين وسيله آشكار خواهد كرد.
غرض از آوردن اين آيات، اين است كه با دقت در اين آيات معلوم مي--شود كه: خدا مؤمنان را با دستوراتي كه در مورد تلاش و سعي در راه خدا به آنها مي--دهد، آزمايش مي--كند تا حقيقت ايمان يا كفر و نفاقشان را معلوم نمايد كه آيا:
مسلمانان براي خاطر سستي و زبوني كه از حب حيات سرچشمه مي--گيرد و قهراً آنان را از فداكاري و قتال و جانبازي باز مي--دارد، در مقابل دشمن، از صلح و سازش، دم مي--زنند؟! با اينكه توان جنگ و ادامه آن را دارند و خدا هم پشتيبان آنها مي--باشد و با اينكه خدا از سستي و زبوني و ترس از مرگ و بخل نفرت داشته و به سخن گفتن از سازش و صلح راضي نيست.
و همچنين در اين آيات از شدت علاق مسلمانان به مال دنيا سخن مي--گويد و بيان مي--كند كه اگر خدا بخواهد مال شما را بگيرد، حقد و كينه خود را آشكار كرده و از آزمايش الهي نمي--توانيد سالم بيرون بيائيد.
پس از اين مطالب، مي--فرمايد: شما را دعوت مي--كنيم كه انفاق كنيد و شما بخل مي--ورزيد، و اگر شما اعراض كرديد (يعني مال، انفاق نكرديد و حب دنيا شما را از جنگ در راه خدا مانع شد و سخن از سازش به ميان آورده و تقوي و ايمان را كنار گذاشتيد) خدا گروه ديگري را جايگزين شما خواهد نمود و آنان در گذشته، مانند شما نبوده و در آينده هم مانند شما نخواهند بود.
يعني آنان زاهد هستند، و تقوي دارند و جانباز و فداكار مي--باشند، و از جنگ نمي--هراسند و از انفاق مال در راه خدا (و لو اينكه همه اموالشان باشد) مضايقه نخواهند كرد و مي--توانند از عهد امتحان خدا سربلند بيرون آيند.
مفسّران آيه شريفه در تعيين اين گروه بسيار مهم و ارزشمند كه مورد علاقه و پسند خدا و رسول(ص) مي--باشند سخن گفته و احتمالاتي را ذكر كرده--اند.
بعضي، آنان را ملائكه دانسته--اند همانطوري كه در جنگ بدر ملائكه نازل شدند.
برخي مي--گويند مراد، اهل يمن هستند.
جمعي گويند مقصود طائف انصار مي--باشند.
عده--اي معتقدند كه مراد سلمان و قوم سلمان فارسي هستند.
هر يك از مفسرين براي عقيده خود دليلي ذكر كرده است ولي ما در مقام بيان هم ابعاد و جهات آي شريفه نيستيم، فقط مي--خواهيم براي خوانندگان تذكر بدهيم كه از رسول خدا صلي--الله عليه و آله، احاديثي در تفسير اين آيه وارد شده است كه موجب افتخار ملت مبارز ايران است و ما قسمتي از اين اخبار را مي--آوريم.
عن ابي هريره قال: تلي رسول الله(ص) هذه الآيه: «و ان تتولوا يستبدل قوماً غيركم ثم لا يكونوا امثالكم» فقالوا من هولاء يا رسولالله، الذين ان تولينا استبدل بنا قوماً غيرنا ثم لا يكونوا امثالنا؟ فضرب رسول الله(ص) علي فخذ سلمان الفارسي ثم قال: هذا و قومه، لو كان الدين معلقاً بالثريا لنا له رجال من الفرس.
ابوهريره نقل مي--كند كه: رسول خدا صلي--الله عليه و آله اين آي شريفه را خواندند، حضار عرض كردند: يا رسول الله(ص) كساني كه اگر ما اعراض نموديم خدا آنها را جايگزين ما كرده و آنان نيز مثل ما نخواهند بود (بلكه در زهد و تقوي و ايمان و فداكاري و انفاق بهتر از ما مي--باشند) چه كساني هستند؟.
حضرت رسول صلي--الله عليه و آله دست بر زانوي سلمان فارسي زد و فرمود: اين و طائفه----اش هستند (سپس اضافه فرمودند كه:) اگر دين خدا آويز ستار ثريا باشد حتماً مرداني از فارس به آن خواهند رسيد.
عن ابي هريرة قال تلي نبي الله(ص) هذه الآيه: «و ان تتولوا يستبدل قوماً غيركم» قال: وضع النبي(ص) يده علي فخذ سلمان الفارسي قال: هذا و قومه، و الذي نفسي بيده لو--كان الدين مناطاً بالثريا لتناوله رجال من فرس).
حضرت رسول الله صلي--الله عليه و آله اين آيه «و ان تتولوا يستبدل قوماً غيركم» را تلاوت كرده و سپس دست بر زانوي سلمان گذاشته و فرمودند: اين و قوم اين است، قسم به كسي كه جانم در دست او است اگر دين (از معارف و احكام و اخلاق و عبادات) از ستاره ثريا آويزان باشد (و در دسترس مردم نباشد، در عين حال) مرداني از فارس زبانها به آنها رسيده و آن را به دست مي--آورند.
3- عن ابي هريره: ان اناسا من اصحاب رسول الله(ص) قالوا: يا رسول الله من هولاء الذين ذكر الله في القرآن؟ و ذكر نحوه
ابو هريره نقل مي--كند كه: عده--اي از اصحاب رسول خدا صلي الله عليه و آله پرسيدند يا رسول--الله: اين افرادي كه خداوند متعال در قرآن (در اين آيه شريفه) ذكر كرده--اند چه كساني هستند؟ رسول خدا همان جوابي را مي--دهند كه در حديث قبلي گذشت.
عن ابي هريره قال: لما نزلت هذه الآية: «و ان تتولوا يستبدل قوماً غيركم ثم لا يكونوا امثالكم» قالوا: يا رسول الله من هولآء؟- قال: و سلمان جالس - فقال: هذا و قومه و الذي نفسي بيده لو كان البر- او قال الدين- منوطاً بالثريا لنا له رجل من فارس.
ابو هريره مي--گويد: هنگاميكه آي مباركه «و ان تتولوا يستبدل قوماً غيركم» نازل شد جمعي از اصحاب رسول الله(ص) عرض كردند اينها چه كساني هستند؟ (كه خداوند تبارك و تعالي در قرآن كريم آنان را ذكر كرده و چنين مدح فرموده است) و سلمان هم در آنجا نشسته بود، حضرت به او اشاره كرده و فرمودند: او و قوم او، قسم به خدا اگر دين از ثريا، آويخته باشد مردي از فارس به آنان خواهد رسيد.
عن جابربن عبدالله: ان النبي(ص) تلي هذه الآيه: «و ان تتولوا يستبدل قوماً غيركم» فسئل من هم؟ قال: لو كان الدين بالثريا لتناوله رجال من فارس.
جابربن عبدالله انصاري روايت كرده كه رسول خدا صلي--الله عليه و آله اين آيه را تلاوت نمودند. «و ان تتولوا يستبدل قوماً غيركم»، به حضورشان عرض شد: اينها چه كساني هستند؟ حضرت فرمودند: اينان فارس (زبانان) مي--باشند، اگر دين در ثريّا مي--بود، مرداني از فارس به آن دسترسي پيدا مي--كردند.
عن ابي هريره قال: قال رسول الله(ص) ادنوا يا معاشر الموالي الي الذكر فان العرب قد اعرضت و ان الايمان لو كان معلقاً بالعرش كان منكم من يطلبه.
اي گروه موالي: به ذكر نزديك شويد زيرا عرب (از ذكر) روي گردان شده است (ظاهراً اشاره به مضمون آيه مباركه ميباشد) و بدرستي كه اگر ايمان در عرش (خدا) آويزان (و از دسترس مردم دور) باشد، از شماها كسي هست كه آن را طلب كند.
در اين حديث كلم موالي (كه در اينجا به معناي برده آزاد شد غير عرب است) مطلق ذكر شده و هم غير عرب را شامل است ولي شايد به قرين روايات گذشته و آينده، مخصوصاً به قرينه ذيل حديث- كه در هم اين احاديث ذكر شده است- مراد فقط ايرانيها باشند.
بهرحال در آيه شريفه، جمل «و ان تتولّوا» به صورت جمل شرطيه ذكر شده است و توهم نشود كه اين شرط محقق نشده است تا جزاء حاصل شود، زيرا اين روايات - مخصوصاً حديث آخر- اشاره يا صراحت در تحقق دارد بالخصوص با توجه به ذيل احاديث: لو كان معلقاً بالثريا- ،- لو كانالدين مناطاً بالثريا - ، -لو كان البر ظهوريا صراحت در تحقق شرط، مشخص مي--شود.
و اصلاً دلالت حديث بر فضيلت اين ملت بالاخص با نظر به روايات آينده و همچنين در انتقاد و نكوهش از عرب، احتياج به حصول شرط ندارد و اجمالاً اصل فضيلت را اثبات مي--كند.
احاديث ديگري نيز از رسول خدا صلي--الله عليه و آله و اهل بيت عليهم--السلام نقل شده است كه مضمون احاديث گذشته را تأييد و تأكيد مي--نمايد و افاده مي--كند كه حضرت ختمي مرتبت و خاندان گرام او نسبت به مردم مسلمان ايران نظر خاصي داشته--اند.
يعني آنها را علاوه بر تقوي و فضيلت و گذشت و فداكاري و جانبازي در راه هدفهاي اسلامي و سازشناپذيري، به علم و دين و معارف و... نيز مي--ستوده اند، به اين جهت لازم است به برخي از اين احاديث شريفه اشاره شود:
عن ابي هريره قال: كنا عند النبي(ص) اذا نزلت عليه سوره الجمعه فلما قرء «و اخرين منهم لما يلحقوا بهم» قيل من هولاء يا رسول الله؟ فلم يراجعه النبي(ص) حتي سأله مرتين او ثلاثاً - قال: و فينا سلمان الفارسي- قال: فوضع النبي(ص) يده علي سلمان ثم قال: لو كان الايمان عند الثريا لنا له رجال من هولاء قال ابوحصين: لنا له هذا و اصحابه- و الحديث متفق عليه.
از ابو هريره روايت شده است كه: ما در نزد رسول الله صلي --الله عليه و آله بوديم كه سور جمعه نازل شد پس از خواندن آي و آخرين منهم لما يلحقوا بهم، عرض شد: يا رسول الله اينها چه كساني هستند؟ حضرت پاسخ نداد تا اينكه دوبار يا سه--بار سئوال كردند- ابو--هريره مي--گويد سلمان هم در ميان ما بود- حضرت دست مبارك خود را بر سلمان گذاشته و فرمود: اگر ايمان در ثريا باشد حتماً مرداني از اينان به آن مي--رسند.
در نص ديگري چنين نقل شده است:
عن ابي هريره قال: كنا جلوساً عند النبي(ص) فانزلت عليه سورة الجمعه «و اخرين منهم لما يلحقوا بهم» فقال رجل: من هولاء يا رسول الله؟ فلم يجبه حتي ساله ثلاث مرات و فينا سلمان الفارسي فوضع رسول الله(ص) يده علي سلمان و قال: لو كان الايمان بالثريا لنا له من هولاء.
قرطبي مي--گويد: بهترين تفسير «آخرين» اين است كه اينها ايراني--ها هستند، براي اينكه دين در ميان آنان ظاهر گشت و علماء زياد شدند، همين جهت، برهان صدق رسول الله صلي--الله عليه و آله است (عمده القاري ج9/235)
لما نزلت قوله تعالي: فسوف ياتي الله بقوم يحبهم و يحبونه، سئل رسول الله(ص) عنهم، فضرب يده علي عاتق سلمان و قال: هذا وذووه ثم قال: لو كان الايمان معلقاً بالثريا لنا--له رجال من ابناء فارس.
وقتي كه آي مباركه: فسوف ياتي الله يحبهم و يحبونه نازل شد سئوال شد در مورد اين قوم (كه خدا وعده داده اينها را بياورد و چنين مدحي از اينها نموده است) حضرت دست به شان سلمان زد و فرمود: ايشان و منسوبين ايشان هستند، سپس فرمود اگر ايمان از ثريا آويزان بود، مرداني از اولاد و فرزندان فارس به او مي--رسيدند.
در اين آي شريفه چند صفت مهم براي اين قوم ذكر شده است:
الف- يحبهم و يحبونه خدا آنان را دوست مي--دارد و آنها هم خدا را دوست مي--دارند.
ب- اذله عليالمؤمنين، اعزه عليالكافرين براي مؤمنان و در مقابل آنان متواضع و متذلل و در مقابل كفار، عزيز و نا--سازگارند، كما اينكه در آيه ديگر فرمود: اشداء عليالكفار رحماء بينهم.
ج- يجاهدون في سبيل الله با جان و مال و اولاد در راه خدا مجاهده و تلاش مي--كنند.
د- ولا يخافون لومة لائم در راه دين خدا و اجراء احكام اسلام و پيشبرد مقاصد پيامبر عظيمالشأن اسلام از ملامت و سرزنش احدي ترس به خود راه نمي--دهند.
ه- ذلك فضل الله يؤتيه من يشاء و الله واسع عليم و اين است فضائل الهي و اوصاف ستوده و بهر كسي كه بخواهد مرحمت مي--فرمايد و خدا داراي رحمت واسع، و دانا است.
و اثري كه براي تخلف از اين اوصاف، مترتب مي--شود (فسوف ياتي الله بقوم...) مانند ترتّب اوصاف بر تخلف از صفات مذكوره در آيات قبل از آي 38 سوره محمد است.
در تفسير آيه شريفه: الا تنفروا يعذبكم عذاباً اليماً و يستبدل قوماً غيركم و لا تضروه شيئاً و الله علي كل شيئي قدير
اگر (در راه دين خدا براي جهاد) نرويد خدا شما را به عذابي دردناك گرفتار خواهد كرد و قومي ديگر (براي جهاد) بجاي شما بر مي--گزيند و شما (با اين كارتان) زياني به خدا نمي--رسانيد و خدا بر هر چيزي توانا است.
يكي از احتمالات در تعيين اين قوم، اين است كه مراد، قوم فارس باشد.
عن ابن عباس قال: الي قوم اولي باس شديد «بفارس»
يعني در سور مباركه الفتح، در تفسير قسمتي از آي16 (قل للمخلفين من الاعراب ستدعون الي قوم اولي باس شديد...) كه خداوند تبارك و تعالي، متخلفين را تهديد كرده و مي--فرمايد: «بزودي دعوت مي--شويد براي جنگ كردن با قومي كه داراي قوت و قدرت زياد هستند»، ابن عباس گفته است كه مراد از اين قوم شجاع، فارس است.
ابشروا يا بني فروخ فلو كان الايمان معلقاً بالثريا لا تناله العرب، لنالته العجم.
بشارت باد بر شما اي فرزندان فرخ اگر ايمان، آويز كوكب ثريا باشد عرب نمي--تواند آن را بدست آورد، بلكه عجم و غير عرب آن را بدست مي--آورند.
اقتربوا يا بني فروخ الي الذكر ان منكم لرجالاً لو ان العلم معلق بالثريا لتناولوه
اي فرزندان فرّخ به ذكر نزديك شويد، قسم به خدا همانا در ميان شما مرداني هستند كه اگر علم از ستار ثريا آويزان باشد، آن را به دست مي--آورند.
اعظم الناس نصيباً في الاسلام، اهل فارس، لوكان الاسلام في الثريا لتناوله رجال من اهل فارس.
بيشترين قسمت از اسلام، از آن اهل فارس است، اگر اسلام در ستار ثريّا باشد، مرداني از ديار فارس آن را بدست مي--آورند.
لو كانالدين معلقاً بالثريا لتناوله من فارس.
اگر دين از ستاره ثريا معلق باشد، افرادي از اهل فارس آن را بدست مي--آورند.
يا سلمان لو كانالدين معلقاً بالثريا لتناوله ناس من اهل فارس يتبعون سنتي و يتبعون آثاري و يكثرون الصلاه علي يا سلمان احب المجاهدين و احب المرابطين و احب الغزاة.
در اين حديث كه خود سلمان روايت نموده است حضرت رسول خدا صلي --الله عليه و آله، سلمان را مخاطب قرار داده و مي--فرمايد: اگر دين در ثريا باشد جمعي از اهل فارس آن را بدست مي--آورند، و سپس چند خصلت از فضائل آنان را بيان مي--كند:
اينان از سنت رسول الله صلي --الله عليه و آله پيروي مي--كنند {و به رأي و قياس و استحسان عمل نمي--نمايند}.
اينان بدنبال آثار حضرت رسول(ص) بوده و از آن پيروي مي--نمايند. و اينان براي رسول خدا صلي--الله عليه و آله، بسيار صلوات مي--فرستند (الآن اين خصلت، شعار شيعه است).
سپس به سلمان دستور مي--دهد كه سه دسته از مردم مسلمان را دوست بدارد:
مجاهديني كه با جان و مال در راه خدا تلاش مي--نمايند.
سنگر--نشيناني كه همواره در حفظ مرزهاي اسلامي، نهايت سعي را دارند.
جنگجوياني كه در ميدان جنگ، به نبرد با دشمن خدا مشغول هستند.
اين سه خصلت، الآن در مردم مبارز ايران موجود است و شايد ذكر نمودن اين سه گروه و امر به محبت به آنان در دنبال فرمايش قبلي، اشاره باشد به اينكه اينان داراي چنين خصلت--هائي نيز مي----باشند.
10- عن ابن عباس و ذكرت عنده فارس، فقال فارس عصبتنا اهل البيت.
از ابن عباس نقل شده- در حالي كه پيش او از اهل فارس صحبت به ميان آمده بود- كه گفت: (اهل) فارس، وابستگان ما اهل بيت هستند.
11-... ان اسعد العجم باالسلام اهل فارس....
.... ياورترين غير عرب به اسلام، اهل فارس هستند...
12- ذكرت الموالي اوالا عاجم عن رسول الله(ص) فقال: و الله لانا اوثق بهم منكم او من بعضكم.
پيش رسول خدا(ص) صحبت از موالي و يا غير عرب به ميان آمد، حضرت فرمودند: قسم به خدا، اعتماد من به آنان، بيشتر از اعتماد من به شما و يا به بعض شما است.
13- عن ابي هريره عن النبي(ص) ذكرت عنده فارس فقال: و هل الناس الا اولئك؟
ابوهريره نقل مي--كند كه پيش پيغمبر اسلام(ص) صحبت از فارس شد، حضرت فرمودند: آيا مردم غير از اينها هستند؟
14- لما ورد بسبي الفرس الي المدينة اراد عمر ان يبيع النساء و ان يجعل الرجال عبيدالعرب و عزم علي ان يعمل العليل و الضعيف و الشيخ الكبير في الطواف و حول البيت علي ظهورهم، فقال اميرالمؤمنين عليه--السلام: ان النبي صلي --الله عليه و آله قال: اكرموا كريم قوم و ان خالفوكم و هولاء الفرس حكماء كرماء فقد الينا السلام و رغبوا في الاسلام. الحديث.
وقتي كه اسراي ايراني وارد مدينه شدند، عمر خواست زنهاي آنان را بفروش برساند و مردها را برده عرب قرار دهد، به اين ترتيب كه در طواف كعبه، عليل--ها و ناتوانان را حمل نما--يند، علي عليه--السلام فرمود: رسول خدا صلي--الله عليه و آله فرموده است كه كريم هر قومي را احترام كنيد و لو اينكه با شما مخالف باشند، و اين ايرانيان كه حكيم و كريم هستند تسليم گشته و مسلمان شده--اند...
15- يخرج ناس من المشرق فيوطئون للمهدي سلطانه.
مردمي از مشرق زمين قيام كرده و مقدمات سلطنت مهدي عليه--السلام را آماده مي--سازند.
16- اميرالمؤمنين عليه--السلام در جريانهائي كه ميان ايرانيان و عربها پيش خواهد آمد، سخني دارند كه در آن كلام تاريخي، حق بودن ايرانيان و باطل بودن عربها را بيان مي--كند، اين است نص حديث:
جاء الاشعت بن قيس الي اميرالمؤمنين عليه--السلام يتخطي رقاب الناس- و علي عليه--السلام علي المنبر- فقال: يا امير--المؤمنين غلبتنا هذه الحمراء علي قربك- يعني العجم- قال: فركض عليالمنبر برجله فقال: صعصعه بن صوحان: ما لنا و لهذا- يعني الاشعث- ليقولن اميرالمؤمنين اليوم في العرب قولاً لا يزال يذكر.
فقال رضي--الله عنه: من يعذرني من هولاء الضياطرة يتمرغ احدهم علي فراشه تمرغ الحمار و يهجر قوم (للذكر: كامل) فيأ--مرني ان اطردهم، ما كنت لاطردهم فاكون من الجاهلين و الذي فلق الحبه و برء النسمه ليضربنكم علي الدين عوداً كما ضربتموهم عليه بدءاً.
اشعث بن قيس درحالي كه روي دوش مردم راه ميرفت، به طرف امير--المؤمنين عليه--السلام آمد و علي عليه--السلام هم بر فراز منبر بود، اشعث عرض كرد يا اميرالمؤمنين اين سرخ--پوستان (يا اين سفيد پوستان) ما را از نزديك شدن به شما مانع هستند، علي عليه--السلام با پاي خود بر منبر زد صعصعة بن صوحان گفت ما را با اشعث چكار، امير--المؤمنين، امروز سخني درباره عرب خواهند گفت كه در تاريخ باقي خواهد ماند- و فرمود: كيست از طرف من عذر اين ضياطره را بخواهد (يعني به من ياري كند و اين افراد بي--خير و لئيم را دفع نمايد)، يكي از اينها در رختخواب خود مانند الاغ مي--غلطد و گروهي هم براي شنيدن ذكر و موعظه، گرماي شديد را تحمل مي--كنند (و جا براي خود مي--گيرند) حالا آمده از من مي--خواهد كه آنان را از خود دور سازم و از نادانان باشم.
قسم به خدائي كه دانه را شكافته و انسان را خلق كرده است اينان (غير عربها) شما (عربها) را براي دين خدا خواهند زد تا دوباره به اسلام برگرديد، كما اينكه شما آنها را زديد تا اسلام را قبول كردند.
الحمراء: موالي را گويند از روم و فارس ولي از تاريخ بدست مي--آيد كه پاي منبر امير--المؤمنين عليه--السلام در آن زمان فقط ايرانيان بودند.
و در پايان سخن چند نكته لازم به تذكر است:
در اين احاديث مخصوصا ًدر احاديثي كه در تفسير آي شريف «و ان تتولوا يستبدل قوماً غيركم» وارد شده، رسول الله صلي--الله عليه و آله علاوه بر صفاتي كه در آي شريفه ذكر شده، علم و دانش آنان را تذكر ميدهد، شايد غرض اين باشد كه علم و علماء دين را كه از اين قوم برخواسته و خدمت علمي و قلمي به دين كرده--اند، ياد آوري نمايند و اين جهت از نظر تاريخي معلوم و واضح است.
و علاوه بر علوم ظاهري ديني، اينان پيروي از اهل بيت عليهم--السلام كرده و حامل علوم آنان شده و در حقيقت اسلام واقعي را از منبع وحي فرا گرفته و داراي علم حقيقي شده و دين را از انحرافات حفظ نمودند و گويا حضرت در اين جملات به پيروي ايرانيان از اهل بيت(ع) نظر كرده و اهميت آن را گوشزد مي--نمايند، مخصوصاً به سلمان مي--فرمايند: يتبعون سنتي و يتبعون آثاري و يكثرون الصلاه علي (و اين نكته به نظر بسيار دقيق است)
و علاوه بر اينها، صفاتي كه در آيه، براي اين قوم ذكر شده است از فروع علم و ايمان است كما اينكه ضد اين صفات نيز از فروع جهل و ناداني مي--باشد، چون خداوند تبارك و تعالي گاهي در مقام نكوهش از يك عمل مي--فرمايد: اين كار جاهلانه است مثلاً مي--فرمايد: اعوذ بالله ان اكون من الجاهلين يعني به جاي اينكه بگويد من استهزاء نمي--كنم، اين جمله را مي--فرمايد و پس از اينكه مي--فرمايد: فلا تسئلن ما ليس لك به علم مي--گويد: اني اعظك ان تكون من الجاهلين و در مقام بيان علت پيروزي مسلمانان بر کفار مي--فرمايد: ... و ان يکن منکم مأة يلبوا الفاً من الذين كفروا بانهم قوم لا يفقهون و در بيان علت ترس كفار مي--فرمايد: لانتم اشد رهبه في صدورهم من الله ذلك بانهم قوم لايفقهونو از زبان حضرت يوسف علي نبينا و آله و عليه--السلام نقل مي--فرمايد: اصب اليهن و اكن من الجاهلين و...
پس در مقام بيان فضيلت اينان و اينكه اينها صفات نكوهيده ندارند مي--فرمايد: اينها عالم هستند.
خوانندگان گرامي در نظر داشته باشند كه در اين احاديث شريفه، عبارتها مختلف است مثلاً در بعضي از روايات:
«لو كان الايمان» آمده و در بعضي «لو كان الدين» و در يكي «لو كان العلم» يا «لو كان هذا العلم» و در ديگري «لو كان الاسلام» و در برخي «لو كان البر» يا «الخير» و اگر همه اين جملات هم صادر شده باشد باز در مضمون با هم تنافي ندارند.
در روايات اهل بيت عليهم--السلام بعض شهرهاي ايران بالخصوص مورد تمجيد واقع شده است مانند: قم، طالقان و... و اين تمجيد منافي با تعريف از تمام ايرانيان نيست، زيرا گاهي نظر به بيان صفات همه ايرانيان است هر چند كه در ميان آنان بعضي داراي مزيت بيشتري هستند كه سبب عنايت زيادتري شده است و نيز ممكن است صفات و خصوصيات افراد، روي جهاتي به كل نسبت داده شود، ولي وجه اول به نظر اقوي مي--رسد.
براي تأييد اين مطلب دو حديث زير كافي بنظر ميرسد:
«رجل من اهل قم يدعوا الناس الي الحق يجتمع معه قوم كز بر الحديد لا تزلهم الرياح العواصف و لايملون من الحرب و لا يجبنون و علي الله يتوكلون و العاقبة للمتقين.
مردي از اهل قم مردم را به حق دعوت مي--كند و در گرد او گروهي جمع مي--شوند كه چونان تكه--هاي آهنند و تند بادهاي حوادث آنان نلغزاند و از جنگ خسته نمي--شوند (و به آن ادامه مي--دهند) و بر خدا توكل مي--كنند، و عاقبت امر از آن متقين است.
كنت عند ابي عبدالله عليه--السلام جالساً اذ قرء هذه الايه: «فاذا جاء و عد اوليهما بعثنا عليكم عباداً اولي باس شديد فجاسوا خلال الديار و كان وعداً مفعولاً» فقلنا جعلنا فداك من هولاء؟ فقال (ثلاث مرات) : و هم و الله اهل قم.
در نزد امام صادق(ع) نشسته بودم كه اين آيه قرائت شد «پس چون وقت انتقام فرا رسد، بندگان سخت جنگجو و نيرومند خود را بر شما برانگيزيم تا آنجا كه درون خانه--هاي شما را نيز جستجو كنند و اين وعد انتقام حتمي خواهد بود» ما گفتيم فدايت شويم، اينان كيانند؟ سه مرتبه فرمود: بخدا سوگند ايشان اهل قم--اند.
مسلّماً مراد تنها اهل قم نيستند و لكن روي مركزيتي كه قم دارد و فرمانده كل قوا از قم يا در قم است فرموده--اند: «وهم و الله اهل قم».
. محمد/38.
. محمد/30.
. محمد/32.
. محمد/34.
. محمد/35.
. محمد/36.
. مجمع البيان ج9ص108و اقرب الموارد.
. احتمالات ديگري نيز گفته شده است، محققين به: كشاف ج4/331 و بيضاوي در تفسير آيه و تفسير قرطبي ج 16/258 و مجمع البيان ج9 ط اسلاميه ص 108 و تبيان ط نجف ج9 ص 311 و الميزان ج18/271 و ثعالبي ج4/171 و فخر رازي ج 28/76 و تفسير كبير طبري ج26/42 و الدر المنثور ج6/67 و ابوالفتوح ج4/83 و مجموعة من التفاسير ج5/517 و تفسير ابي--السعود ج8/103 و روح المعاني ج26/82 و تفسير ابن كثير ج7/6و7و تفسير شربيني ج 1/382 و تفسير گاز رج 9/122 مراجعه نمايند.
. تاريخ اصبهان تأليف ابو نعيم ج1/2و3 با اسانيد متعدّد و تفسير طبري ج26ص42و تفسير ابن كثير ج6/320 و بيضاوي در تفسير همين آي مباركه و روح المعاني ج26/82 و ج6/163 ومجموعة من التفاسير ج 5/517و در السراج المنير شربيني ج4/36 آمده: ((رواه الترمذي و الحاكم و صححاه)) و تفسيرگازر ج9/122و الدر المنثور ج 6/67 از عبدالرزاق و عبدبن حميد و ترمذي و ابن جرير و ابن ابي حاتم و طبراني در اوسط و بيهقي در دلائل النبوة و الميزان ج8/272 و تفسير نيشابوري در هامش طبري ج 26/43 و ترمذي ج 5/384.
. تاريخ اصبهان ج1/3و4و تفسير طبري ج 26/42.
. تاريخ اصبهان ج1/3 و ابوالفتوح ج4/83 و مجموعة التفاسير ج 5/517 و مجمع البيان ج9ط اسلاميه ص108و نور الثقلين ج5/46.
. تاريخ اصبهان ج1/5 و تفسير طبري ج 26/42 و تفسير ابي السعود ج8/103 و الدر المنثور ج6/67 از سعيد بن منصور و ابن جرير و ابن منذر و ابن ابي حاتم و ابن مردويه و مستدرك حاكم ج2/458.
. تاريخ اصبهان ج1/7 و روح المعاني ج26/82 و در المنثورج6/67 از ابن مردويه و الميزان ج18/272.
. تاريخ اصبهان ج1/6.
. رجوع شود به لسان العرب ج15ص408.
. ابو حصين و ادعي يكي از راويان حديث است.
. تاريخ اصبهان ج1/2 با اسانيد متعدد و الدر المنثور ج 6/215 و روح المعاني ج 28/94 و قرطبي ج 18/93 و طبري ج 28/62 و مجمع البيان ج 6/69 (در ط اسلاميه ج10/283) و كشّاف ج4/530 و ابن كثير7/7 و ثعالبي ج4/298 و بخاري ج 6/189 و عمدة القاري ج 19/235 عن جمع و صحصح مسلم ج 4/1973 و حديث 2546 و ترمذي ج 5/413 و 414 و فتح الباري ج8/492 و 493.
. سور مائده، آي 54.
. رجوع شود به اكشاف ج1/646 و بيضاوي در تفسير اين آي مباركه و فخر رازي ج 12/9 و 20و مجموعة من التفاسير ج 2/304 و روح المعاني ج 6/136 و المنار ج 6/434 و نورالثقلين ج 1/632 و مجمع البيان ج 2/122 و تفسير شربيني ج 1/382 و قرطبي ج 8/93.
. سوره فتح آيه 29.
. سوره توبه آيه39.
. كشاف ج2/270 وقرطبي ج 8/142.
. رجوع شود به الدّر المنثور ج 6/73 و طبري ج26/52.
. تاريخ اصبهان ج1/5.
. ابن اثير در نهايه گويد: فرّخ از فرزندان حضرت ابراهيم (ع) بود كه داراي اولاد زيادي گشت و غير عرب از فرزندان او بوجود آمدند، (النّهاية ج3 ص425 باب الفاء مع الراء).
. تاريخ اصبهان ج 1/4.
. تاريخ اصبهان ج 1/4 و ميزان الحكمة ج 7/430 به نقل از كنز العمّال.
. تاريخ اصبهان ج 1/4 ، ابونعيم در همين مصدر از ص2 تا 14 روايات زيادي به همين مضمون نقل كرده، براي مزيد اطلاع رجوع شود به: بخاري ج 6/189 و عمدة القاري ج 19/235 و صحيح مسلم ج4/1973 الرقم 2546 و فتح الباري ج 8/492 و 493 و مجمع الزوائد ج 10/64 و 65 و ميزان الحكمة ج 7/430 به نقل از كنز العمال.
. تاريخ اصبهان1/7.
. تاريخ اصبهان1/12.
31. تاريخ اصبهان ج 1/12.
32. تاريخ اصبهان ج 1/12 و ميزان الحكمة ج 7/430 به نقل از كنز العمّال.
33. تاريخ اصبهان ج 1/12 با اساتيد متعدد.
34. تاريخ اصبهان ج 1/11.
35. بحار ج45/330 به نقل از مناقب.
.36 المعرفة و التاريخ ج2/497 و ابن ماجّه فتن/34.
37. الكامل للمبّرد ج 1/284 و در نسخه اي ج 2/62 و نثر الدرر تأليف آبي ج1/299 و 300 و ابن ابي الحديد ج 19/124 و ج 20/284 و بحار ج41/118 و حواشي مرحوم محدث بر غارات ثقفي ج2/829 به نقل از كامل مبرّد ج2/53 و تهذيب الكامل سباعي ج2/116 و117 و شرح كامل مرصفي ج4/194 و غريب الحديث ابي عبيد ج3/417 و لسان العرب و نهاية ابن اثير در «ضطر» و قاموس الرجال ج 2/99 و بهج الصباغة ج 13/400 و 401.
.38 هر دو احتمال در لغت ذكر شده است.
39. سوره بقره آيه 67.
40. چون در اول اين آيه چنين آمده است: اتتخذنا هزوا، آيا ما را به مسخره گرفته--اي؟
41. سوره هود آيه 46.
42. سوره انفال آيه 65.
43. سوره حشر آيه 12.
44. سور يوسف آيه 33.
45. بحار ج57/216، سفينة البحار ج2/446.
46. بحار ج57/216، سفينة البحار ج2/446.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 88]