منابع انسانى و ابعاد توسعه آن در صنعت گردشگري

واضح آرشیو وب فارسی:حيات نو: منابع انسانى و ابعاد توسعه آن در صنعت گردشگري
حوريه كلانترى - اصولا جهانگردى يك نوع فعاليت خدماتى است و تعداد زيادى از افراد و كسانى كه يك جهانگرد با آنها روبه‌رو مى‌شود و براى تامين نيازهاى اساسى و تفريحى خود به‌ آنها تكيه مى‌كند براى موفق شدن يك مكان يا منطقه كه مقصد سفر است، نقش حياتى و سرنوشت‌ساز دارد. همچنين جهانگردى نوعى فعاليت مهماندارى و ميهمان‌نوازى است، بنابراين هنگامى‌كه خدمتى ارائه مى‌شود مسئله صميميت و لطف ارائه كننده خدمت اهميت زيادى پيدا مى‌كند.

واقعيت غيرقابل انكار اين است كه انسان به جايى كه احساس كند مورد استقبال و خوشامدگويى قرار نخواهد گرفت، نمى‌رود. بنابراين نقش‌هاى ميهمان و ميزبان تا حد بسيار زيادى تعيين كننده تجربه‌هاى فراموش نشدنى و خاطره‌هاى يك جهانگرد است و او را وا مى‌دارد كه باز هم آن را تجربه كند يا اينكه عطايش را به لقايش ببخشد. تخصص، مهارت‌هاى اثر بخش، كارايى و رعايت احترام به هنگام ارائه خدمت از جمله چيزهايى نيستند كه در خلا رخ دهند، بلكه نتيجه سرمايه‌گذارى‌هايى هستند كه در زمينه آموزش و پرورش افراد مى‌شود.

برنامه‌ريزى منابع انسانى و اهميت آن

برنامه‌ريزى منابع انسانى روشى است منظم براى اطمينان يافتن از اينكه در زمان مناسب افرادى مناسب در پست‌هاى مناسب قرار بگيرند. از آنجا كه صنعت جهانگردى نوعى فعاليت خدماتى است و به ميزان زيادى به افرادى وابسته است كه در آن صنعت كار مى‌كنند، بنابراين براى توسعه صنعت مزبور بايد دانست براى احراز پست‌هاى كنونى چه تعداد افراد با چه نگرش‌هايي، مهارت‌ها و دانشى لازم است. در توسعه منابع انسانى علاوه بر رعايت جنبه كمى‌بايد نسبت به جنبه‌هاى فرهنگى – اجتماعى و جامعه ميزبان حساسيت نشان داد. در گذشته در فرآيند توسعه منابع انسانى به موضوع برنامه‌ريزى در منطقه ( مقصد مسافر) چندان توجهى نمى‌شد. اساس فرض چنان رفتارى بر اين واقعيت استوار بود كه پس از تكميل طرح توسعه جهانگردى مى‌توان به راحتى براى انجام كارهاى لازم افرادى را استخدام كرد و آموزش‌هاى كوتاه مدت به آنان داد و در پست‌هاى مورد نظر گمارد. اين يك ديدگاه كوته‌نگرانه بود. در كشورهايى كه با كمبود نيروى انسانى يا متخصص يا هر دو رو به رو بودند، سازمان‌ها و شركت‌هاى جهانگردى نمى‌توانستند به موفقيتى دست يابند، زيرا وارد كردن نيروى كار ماهر نه تنها پرهزينه بود، بلكه با مخالفت‌هاى دولت روبه‌رو مى‌شد. در كشور ما ايران كه با مازاد نيروى انسانى فعال روبه‌رو هستيم ضرورت دارد تا دولت با ايفاى نقش نظارتى و هدايتى خود، استراتژى‌هاى مربوطه را اتخاذ كند. استراتژى‌هاى دولتى شامل فعاليت‌هاى زيادى مى‌شود، مثل مسئله آموزش و پرورش اين نيرو، مهاجرت، دستمزد و ساير اقدامات انگيزشى (در مورد كار) و اعمال كنترل‌هاى گوناگون. برنامه‌ريزى منابع انسانى شامل موارد زير است:

برآورد منابع انسانى موجود در بخش جهانگردى و شناسايى نيازها و مسائل كنوني، برآورد منابع انسانى مورد نياز آينده، از طريق برآورد تعداد كاركنانى كه بايد در هر بخش از اين صنعت به كار مشغول شوند و تعيين شرايط افراد مورد نظر براى هر يك از اين كارها، برآورد نيروى انسانى موجود در آينده، تدوين و اجراى برنامه‌هاى آموزشى براى تامين نيروى انسانى واجد شرايط آينده و فرصت‌هاى شغلى و استخدام در صنعت گردشگرى

بازار كار و اشتغال در گردشگرى

يافته‌ها نشان مى‌دهد كه بخش سفر و جهانگردى به ازاى هر دلار در آمد حاصله اشتغال بيش‌ترى نسبت به ساير بخش‌ها ايجاد مى‌كند. به همين دليل بسيارى از سياستگذاران توسعه جهانگردى را سياست مطلوبى براى كاهش بيكارى در مناطقى مى‌دانند كه در ساير بخش‌ها فرصت‌هاى اندكى دارند، حتى اگر اين مناطق داراى درآمد بالايى باشند. (اين پديده هنگامى‌رخ مى‌دهد كه ساختار صنعتى يك منطقه ارزش افزوده بسيار بالا و در مقابل سرمايه‌بر و در نتيجه توزيع درآمد نابرابر و مشاغل اندكى داشته باشد.) نقش بخش سفر و حمل و نقل در اشتغال‌زايي، بستگى به نحوه محاسبه اشتغال و ماهيت بازارهاى محلى دارد. در يك مقطع زمانى در سال، شمار شاغلان اين بخش ممكن است به چها ر دليل اصلى زير، بالا باشد؛ كاربر بودن نسبى برخى مشاغل، وجود مشاغلى كه دستمزد كمى‌دارند، وجود مشاغل پاره وقت و اتفاقى متعدد،اوج گرفتن فصلى تقاضا، كاربر بودن مشاغل در جهانگري. كاربر بودن مشاغل جهانگردى بويژه در كشورهايى با دستمزد پايين در مورد فعاليت‌هاى رستوران‌داري، عرضه سوغاتى و فعاليت‌هاى جهانگردى كوچك مصداق پيدا مى‌كند. اهميت سنتى خدمت شخصى و اين حقيقت كه در بسيارى از فعاليت‌ها تجهيزات كاراندوز و روش‌هاى خود كار توليد بسيار دير به كار گرفته شده دليل اصلى اين پديده است. در مقابل، فعاليت‌هاى حمل و نقل و تورگردانى به طور كلى نسبتا سرمايه‌بر هستند. بنابراين در فعاليت رستوران‌ها كاربرد روش‌هاى سرمايه‌بر در توليد غذا مشاهده مى‌شود، اما كاركنان به منظور ارائه غذا حفظ شده‌اند. يك ويژگى ديگر كه كاربرى بخش سفر و جهانگردى را نشان مى‌دهد، وجود فعاليت‌هاى كارآفرينانه كوچك در بسيارى از حوزه‌هاى اين بخش است. چون توليد جهانگردى در بيش‌تر كشورها به صورت پراكنده انجام مى‌شود و در بسيارى از مشاغل آن، جا براى متخصصانى وجود دارد كه صرفا يا عمدتا نيروى كار خود را عرضه مى‌كنند. نمونه‌هاى اين پديده شمار بسيار زياد فروشندگان دوره گرد و سوغاتى‌فروش در بنادر و يا در جاذبه‌هاى جهانگردى كشورهاى كمتر توسعه يافته است. اين گروه‌ها غالبا خود اشتغال هستند، معمولا سرمايه‌گذارى اندكى دارند، درآمد آنها اغلب بستگى به ميزان فعاليت آنها دارد و اغلب به صورت نقدى است و در آمارها درج نمى‌شود و با وجود اين آنها در صنعت گردشگرى كار مى‌كنند.

مشاغل با دستمزد كم

در بيش‌تر كشورها به دلايل زير سطح دستمزدهاى اين بخش نسبت به ساير بخش‌ها پايين است.

بسيارى از مشاغل جهانگردى ساده هستند، كارفرمايان، بسيارى از مشاغل جهانگردى را ساده تلقى مى‌كنند حتى اگر در ارائه خدمت به مشترى واقعا مهارت خاصى نياز باشد، بسيارى از كاركنان دائمى‌نيستند، نرخ ترك كار بالاست و تشكيلات صنفى براى درخواست افزايش دستمزد اغلب ضعيف است.در مناطقى كه فعاليتى غير از جهانگردى وجود ندارد يا محدود است اشتغال در جهانگردى هزينه فرصت ناچيزى دارد و لذا به دليل نبود مشاغل رقابتى جهانگردى يك فعاليت انحصارى در خريد خدمات نيروى كار است و در نتيجه سطح دستمزدها را پائين نگه مى‌دارد.

اشتغال پاره وقت

شمار شاغلان در صنعت گردشگرى و ميزان ساعات كار قابل انتظار آنان متفاوت از يكديگر است. تقريبا در تمام كشورها شاغلان زيادى به صورت پاره وقت كار مى‌كنند و برخى ديگر به صورت موقت. آنها تنها براى دوره موقتى كار مى‌كنند كه كارفرمايان براى تامين تقاضاى نهايي، استخدام نيروى كار جديد را ضرورى دانسته‌اند. اغلب دو عامل زير استفاده از شاغلان پاره وقت و موقت را ضرورى مى‌كند:بنگاه‌هايى كه ظرفيت توليدى ثابتى دارند، با استفاده از شاغلان پاره وقت و موقت مى‌توانند هزينه ثابت نيروى كار را به هزينه متغير تبديل كنند. ماهيت بسيارى از فعاليت‌هاى مسافرتى و جهانگردى شاغلانى را مى‌طلبد كه به طور شبانه‌روزى يا دست كم بيش از ساعات معمول كار كنند. اين امر به معناى انجام نوبت كارى يا كار پاره وقت اضافى است. چنين كارگرانى اكثرا افراد شب كار هستند كه شغل دومى‌را اختيار كرده‌اند يا گروه‌هايى همچون دانشجويان و دانش‌آموزان كه به طور عادى جزو نيروى كار محسوب نمى‌شوند. اين عامل نيز ارزيابى سهم جهانگردى را در فعاليت‌هاى اقتصادى دشوار مى‌سازد زيرا بسيارى از اين مشاغل در آمارها ثبت نمى‌شوند.

فصلى بودن مشاغل

فصلى بودن جهانگردى به اين معنى است كه در بسيارى از مقاصد دست كم دو بازار كار وجود دارد كه يكى براى شاغلان دائمى‌است و ديگرى براى شاغلان جهانگردى در فصول شلوغ. اشتغال فصلى همچون اشتغال موقت، شاغلان حاشيه‌اى را جذب مى‌كند و اگر فشار تقاضا نسبتا كافى باشد دستمزدها افزايش مى‌يابد. اين امر ممكن است شاغلان تمام وقت بخش‌هاى ديگر را جذب كند و در نتيجه در بعضى فصول سطح دستمزد آنها را بالا مى‌برد. پديده فصلى بودن اشتغال علاوه بر مشاغل مستقيم جهانگردى در مشاغل غيرمستقيم يا حاصل فعاليت جهانگردى نيز روى مى‌دهد. در بازارهاى كار آزاد اين امر اغلب به مهاجرت موقت و گسترده نيروى كار مى‌انجامد كه انتقال درآمد و مخارج القايى بين مناطق را در پى دارد.

جمع‌بندى

در كشور ما نيز بخش‌هاى مختلف گردشگرى مثل هتل‌ها و دفاتر خدمات مسافرتى و همچنين مراكز خدماتى ديگر مى‌روند تا با توجه به اهميت نقش نيروى انسانى با روند رشد و توسعه اين صنعت همگام شوند و با تدوين برنامه‌هاى آموزشى متناسب با نيازهاى مشتريان خود، هم در ارتقاى مهارت‌هاى كاركنان خود تلاش كنند و هم خدماتى با كيفيت بالاتر به مشتريان ارائه كنند.با در نظر گرفتن مطالب فوق، وضعيت فعلى توسعه منابع انسانى در صنعت گردشگرى ايران نياز مبرم به اصلاحات دارد و رواج فرهنگ توسعه منابع انسانى نيز از ضرورتى انكار ناپذير برخوردار است تا در جاهايى كه اين گونه مشاغل مثل كار در هتل‌ها و مراكز اقامتى با موانع فرهنگى مواجه است اصلاح شود.به نظر مى‌رسد دست اندركاران اين صنعت نيز به اهميت آموزش و توسعه منابع انسانى شاغل در مراكز خود واقف هستند و در اين زمينه نيز با جديت مشغول به انجام اقداماتى هستند. بسيارى از اين موسسات با ايجاد واحد توسعه منابع انسانى در صدد افزايش مهارت‌هاى كاركنان خود و همچنين ايجاد رضايت شغلى كه بر نوع خدمات ارائه شده توسط آنان به شدت اثر مى‌گذارد، هستند.
يکشنبه 5 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: حيات نو]

[مشاهده در: www.hayateno.ws]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 289]