ارتباط تخيل با خلاقيت در كودكان

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: ارتباط تخيل با خلاقيت در كودكان

‌اشاره:در بخش نخست اين مقاله ضمن تعريفي از تخيل و خلا‌قيت ، خلا‌قيت و شخصيت،تخيل و خلا‌قيت،اشكال مختلف تخيل ،نقش بازيهاي سازنده به عنوان شكل بسيار مطلوب خلا‌قيت در كودكان و همبازيهاي تخيلي اشاره شد اينك ادامه مطلب را مي خوانيم:

خيالبافي

خيالبافي شكل ديگري از بازي ذهني است كه در آن كودك خودش را در عالم خيال رها مي‌كند. در اين بازي ذهني كودك خود را به گونه‌اي مي‌پندارد كه دوست دارد. اگر خيالبافي كودكان كه عمدتاً موضوعات آن از رسانه‌هاي جمعي، راديو، تلويزيون و سينما سرچشمه مي‌گيرد، كنترل نشود مي‌تواند خطرناك باشد.

دروغ‌هاي عجيب و غريب (تخيلي)

يكي ديگر از جلوه‌هاي بسيار متداول خلاقيت در ميان كودكان، گفتن دروغ‌هاي عجيب و غريب يا به اصطلاح دروغ‌هاي شاخ دار است. بديهي است اين نوع دروغ‌ها با دروغ گفتن آدمهاي بزرگسال كاملاً متمايز و متفاوت است.

در اين جا كودك هرگز نيت تقلب، كتمان حقيقت يا فريب ديگران را ندارد و به آنچه كه مي‌گويد واقعاً و بروشني باور دارد.

بسياري از اين قبيل دروغ‌هاي بچگانه‌ و باور نكردني، از خيالبافي سرچشمه مي‌گيرد. در عالم خيال كودك خودش را در هر موضعي كه تمايل دارد، قرار مي‌دهد و به لحاظ لذتي كه از اين حالت مي‌برد بسيار مشتاق است تصورات او در عالم واقع نيز رخ دهد، لذا آنچه را كه مي‌خواهد باشد به زبان مي‌آورد و نه آنچه را كه واقعاً هست!

اين نوع دروغ‌هاي تخيلي در سنين 4 و 5 سالگي به اوج رسيده، بتدريج همراه با رشد ذهني كودك و گسترده شدن دامنه اطلاعات وي بطور قابل ملاحظه‌اي كاهش مي‌يابد و بندرت پس از ورود به مدرسه قابل مشاهده است. در هر حال واكنش بزرگسالان نسبت به اين رفتار كودكان كه بسيار مهم و نشاني از قدرت تخيل و خلاقيت آنهاست، هرگز نبايد تنبيه گرانه باشد، و هيچ وقت نيز نبايد دروغ‌هاي تخيلي كودكان را حمل بر نيت سوء آنها كرد. ‌

تخيل و زمينه‌هاي شكوفايي خلاقيتها

عوامل متعددي در رشد خلاقيت كودكان مؤثر است و بدون شك خانواده مهمترين نقش را در كنترل و هدايت تخيل و ظهور خلاقيت‌ها دارد.

اگر خانواده‌ها فرصت‌هاي لازم را براي سؤال كردن، كنجكاوي و كشف محيط به كودكان بدهند و هرگز آنان را تنبيه و تهديد نكنند، زمينه رشد خلاقيت فراهم مي‌گردد. تنبيه و تهديدهاي مكرر آفت خلاقيت‌هاي ذهني است و بچه‌هاي خلاق نياز به آرامش رواني، اطمينان خاطر و اعتماد به نفس قوي دارند.

اگر خانواده‌اي خيال پردازي كودكان را درست نمي‌داند و غالباً كودك را به خاطر خيال پردازي‌هايش سرزنش مي‌كند، در واقع خلاقيت او را محدود مي‌سازد، در حالي كه از خانواده‌ انتظار مي‌رود با تشويق و تأييد رفتار كودك و فراهم آوردن زمينه‌هاي مساعد و تدارك لوازم بازي‌هاي دلخواه او كه مجموعاً بسيار ساده هستند، قدرت تخيل و خلاقيت كودك را تقويت كند.

در كنار خانواده، مدرسه نيز نقش بسيار مهمي در شكوفايي خلاقيت‌هاي كودكان دارد. سن ورود به مدرسه، سن بسيار بحراني و حساس در ارتباط با خلاقيت‌هاي ذهني است. عواملي همچون تكاليف زياد، تأكيد بر محفوظات، اجراي برنامه‌هاي هماهنگ و انتظار رفتارهاي يكسان از دانش آموزان، عدم توجه به تفاوت‌هاي فردي، وجود كلاس‌هاي پرجمعيت، اعمال انضباط و مقررات فوق‌العاده شديد، تشويق به كسب نمرات بالا و ايجاد جو قوي رقابت‌هاي فردي براي ممتاز شدن، و سرانجام عدم شناخت يا بي‌توجهي به ويژگي‌هاي كودكان خلاق، سبب مي‌شود كه قدرت خلاقيت آنان بتدريج كاهش يابد.

به عبارت ديگر وقتي كه كودك مجبور شود نرم‌هاي موجود را بپذيرد و رفتارهايش را مطابق خواست‌ها و معيارهاي مدرسه سازگار نمايد و يا بناگزير از رفتارهاي همسالان پيروي كند (بخصوص در سنين 10-8 سالگي)، خلاقيت‌هاي او كمتر مي‌شود.

به همراه خانه و مدرسه، رسانه‌هاي جمعي، بخصوص تلويزيون بيشترين نقش را در چگونگي پرورش تخيل و شكوفايي خلاقيت عهده‌دار است، زيرا آنچه كه تفكر كودكان و نوجوانان را خلاق مي‌سازد، قدرت تخيل، رهايي از جمود فكري و فراهم بودن محرك‌هاي حسي و ارائه اطلاعات جديد به آنهاست.

زماني كه در خانواده‌ها به دليل عديده از جمله عدم شناخت كافي اغلب اولياء از اهميت و حساسيت پديده تخيل و خلاقيت و فقدان برنامه‌هاي تربيتي جامع در پرورش استعدادهاي كودكان و بالطبع وجود بازخوردهاي ابهام آميز نسبت به اشكال مختلف تخيل و خلاقيت و فقدان برنامه‌هاي تربيتي جامع در پرورش استعدادهاي كودكان، زمينه مطلوب پرورش خلاقيت فراهم نمي‌گردد، ناگزير بيشترين نقش و مسئوليت متوجه صدا و سيما، به عنوان كانون مؤثرترين و پايدارترين يادگيري‌ها و مهمترين عامل در احياء و پرورش خلاقيت است. (يادگيري مشاهده‌اي)

نتيجه‌گيري

بايد تلاش شود كه خلاقيت‌هاي بالقوه در نزد كودكان و نوجوانان شناسايي شده، فرصت‌هاي لازم براي رشد و توسعه آن فراهم گردد. در نيل به اين هدف نيز بها دادن به تخيل كودكان و حساس بودن نسبت به آن فوق‌العاده مهم است.

در حقيقت تخيل در رشد و توسعه تكنولوژي جديد نقش بسيار مهمي دارد. اگر تخيل و آگاهي با هم توام شوند، زمينه خلاقيت و نوآوري‌ها به معناي دقيق آن فراهم مي‌گردد، به شرط آن كه بتوانيم به تخيل شكل داده، آن را پرورش دهيم.

اين كه تخيل و پديده خلاقيت در كودكان امري است همگاني و در نزد بزرگسالان بندرت مشاهده مي‌شود، بيانگر مسئوليت خطير مربيان، صاحب‌نظران تعليم و تربيت و فرهنگ جامعه در پرداختن به اين مهم و ارائه طريق براي احياء و توسعه خلاقيت‌ها در جامعه است. مهمترين وظيفه و رسالت پدران و مادران در ارتباط با پرورش قدرت تخيل كودكان، ارائه اطلاعات لازم و مفيد و همراه نمودن فعاليت تخيلي كودكان با شناخت و آگاهي و فعاليت‌هاي تجربي است. مسلماً از كودكاني كه صرفاً غرق در تخيل شده، از واقعيات زندگي دور مي‌مانند و تمايل به گوشه‌گيري و انزوا دارند، نمي‌توان تفكر خلاق و مولد انتظار داشت. بنابراين، ارزشمندي تخيل در هدايت و پرورش آن است.

تهيه و تدوين:

زهرا حيدري - دانشجوي فوق‌ليسانس فلسفه آموزش و پرورش، كارشناس توانبخشي آموزش و پرورش استثنايي

منابع:‌

- افروز، غلامعلي (1372)، روان شناسي و تربيت كودكان و نوجوانان، چاپ چهارم، انتشارات انجمن اولياء و مربيان جمهوري اسلامي ايران

‌- شريعتمداري، علي(1369)، روان شناسي تربيتي، چاپ چهارم، انتشارات اميركبير(ص11-409)

يکشنبه 5 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 281]