تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1835010964
نخستین شاعر روشنفکر ایران در گفت وگوی خبرآنلاین با حجت الله اصیل، پژوهشگر ادبیات مشروطه
واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: تاریخ - یادنامه خبرآنلاین در 2 اردیبهشت، سالمرگ ملک الشعرای بهار/ گفت وگو با حجت الله اصیل، پژوهشگر ادبیات مشروطه هومان دوراندیش - حجت الله اصیل پژوهشگر ادبیات مشروطه است. از وی تا کنون آثاری چون " دهخدا در افق روشنفکری ایران "، " رساله های میرزا ملکم خان ناظم الدوله " و " میرزا ملکم خان ناظم الدوله و نظریه پردازی مدرنیته ایرانی " منتشر شده است. او محمد تقی بهار را خاتم الشعرای شعر کلاسیک ایران و نخستین شاعر روشنفکر تاریخ معاصر ایران می داند. حجت الله اصیل در این گفتگو از فراز و فرودهای زندگی و شعر بهار می گوید. از قصیده پندامیزش به محمدعلی شاه تا قصیده ستایش آمیزش درباره رضاشاه؛ قصیده ای که خزان روزگار بهار را مجبور به سرودن آن کرد. لطفاً ابتدا درباره جایگاه محمد تقی بهار در تاریخ شعر معاصر ایران توضیح بفرمایید. شاید بهترین صفتی که من می توانم برای بهار ذکر کنم، " شاعر روشنفکر " باشد. بهار علاوه بر اینکه شاعر بزرگی است، ادیب و روشنفکر بزرگی هم است. او از انقلاب مشروطیت تا آخرین سال زندگی اش، به رغم تمام زجرهایی که کشید، تبعیدهایی که رفت و زندان هایی که متحمل شد، پرچم مبارزه را بر زمین نگذاشت. بهار روشنفکر بزرگی بود. او آخرین و بزرگترین شاعر کلاسیک معاصر است. علیرغم اینکه خیلی ها جامی را خاتم الشعرا می دانند، من تا جایی که به شعر کلاسیک مربوط است، بهار را خاتم الشعرا می دانم. یعنی بهار را بالاتر از شهریار و رهی معیری و سایه می دانید؟ اجازه بدهید بین این افراد درجه ای قائل نشویم. ولی شاید بتوان از نظر تنوع موضوعی اشعار و شعرهای زنده ای که مخصوصاً در عصر خودش بسیار موثر بودند، بهار را بالاتر از دیگران دانست. اما من نمی خواهم بر روی این مدعا اصرار کنم که جایگاه بهار از شهریار یا امیری فیروزکوهی و دیگران بالاتر است. به هر حال بهار شاعر بزرگی است و من، چنانکه گفتم، او را خاتم الشعرا در شعر کلاسیک می دانم. ما قبل از بهار پدیده " شاعر روشنفکر " را در جامعه خودمان نداشتیم؟ روشنفکری در ایران پدیده ای جدید است. این پدیده از غرب وارد ایران شد. ما قبل از مشورطه هم روشنفکرانی مثل اخوندزاده و میرزا ملکم خان داشتیم اما آنها شاعر نبودند. بعد از مشروطیت، روشنفکری در ایران جدی تر می شود و ابعاد وسیع تری پیدا می کند؛ زیرا مسائل متنوع تر و پیچیده تری در جامعه ایران پدیدار می شود. مسائلی مثل آزادی، ناسیونالیسم، اختلاف طبقاتی و حقوق زنان، قبل از مشروطیت هم کمابیش مطرح بودند ولی در دوران انقلاب مشروطه، این مسائل به شکل بسیار جدی تری مطرح می شوند و در " شعر مشروطه " هم انعکاس تام و تمامی می یابند. ما تا پیش از مشروطه، چنین مفاهیمی در شعرمان نداشتیم. بهار یکی از بزرگترین شاعرانی است که درباره این مفاهیم داد سخن سر می دهد و به همین دلیل به حق او را " شاعر آزادی " لقب داده اند. ما تا قبل از مشروطه " شاعر روشنفکر " نداشتیم و بهار اولین نمونه چنین پدیده ای در جامعه ایران بود. البته در کنار بهار میرزاده عشقی، فرخی یزدی و عارف قزوینی هم بودند اما بهار به دلیل فضل بیشتر و مقام بالاتر در شعر و سیاست، برجسته تر از دیگران بود. پیوند شعر و سیاست که جنبه نوآورانه کار بهار بود، با اعتراض شاعران و ادیبان سنتی آن زمان مواجه نمی شد؟ نه. ما در عصر مشروطه دو دسته شاعر داشتیم. شاعران نوپرداز و شاعران سنت گرا. البته نوپردازان در مفاهیم نوپرداز بودند نه در قالب شعر. کسانی مثل بهار، میرزاده عشقی و فرخی یزدی نوپردازانی منتقد بودند که با مفاهیم جدید سر و کار داشتند و در پی نوآوری بودند. این ها حتی تلاش کردند شعر نو بوجود بیاورند ولی در نهایت قرعه نوآوری به نام نیما زده شد. شاعران قبل از نیما نتوانستند از قالب های کهن فراتر روند. شاعران سنت گرا در آن دوران اصلاً جلوه ای نداشتند. به هر حال در آن دوران به شعر بهار و امثال او اعتراض جدی ای نشد؛ زیرا در عصر مشروطه، نوآوری و نگاه کردن به افق های نو چنان در فضای شعر ایران غالب بود که ظاهراً کسی در حوزه شعر یارای ایستادن در برابر این جریان روشنفکری را نداشت. به همین دلیل، این چند تا شاعر تا کودتای 1299 یکه تاز باقی ماندند. پس از آن البته فضا تا حدی تغییر کرد؛ چرا که در دوره حکومت رضاشاه میرزاده عشقی و فرخی یزدی کشته شدند و اشرف الدین حسینی در 1312 در تیمارستان درگذشت. به نظر شما محمد تقی بهار تا چه حد تجدد و مدرنیته را می شناخت؟ خوب می شناخت. بهار در جایی می گوید: " یا مرگ یا تجدد ". بهار در این جا در واقع می گوید ما باید سراپا نو شویم. یعنی در تمام ارکان زندگی مان باید نو شویم. این که همان حرف تقی زاده است که می گفت ما باید از فرق سر تا ناخن پا فرنگی شویم. آیا بهار هم مثل تقی زاده غربگرا بود؟ بهار در یکی از قصایدش می گوید حواسمان جمع باشد که فریب غرب را نخوریم. البته ما نباید این نکته را فراموش کنیم که شاعر در شعر خودش اصولاً محقق به آن معنایی که ما انتظار داریم، نیست. یعنی این گونه نیست که یک فکر منسجم یکنواخت را دنبال کند و به نتیجه ای واحد برسد. شاعر گاهی دستخوش احساسات می شود. پس می توان گفت که این دو حرف بهار متناقض اند. از یکسو می گوید ما باید تماماً غربی شویم و از سوی دیگر هشدار می دهد که مبادا به دام غرب بیفتیم. بهار می گوید پدیده های نو را با اصالت ایرانی خودمان بپذیریم. نوگرایی به نظر من هیچ مغایرتی با حفظ اصالت ملی ندارد. او می گوید ما باید ایرانی نوگرا باشیم. بهار مذهبی هم بود؟ بله، بهار آدمی مذهبی بود. او در دیوانش در منقبت پیامبر اسلام و ائمه شیعه، اشعار فراوانی دارد. او مسلمانی معتقد بود. البته مسلمان معتقدی که با نگاه نو به جهان می نگرد. یعنی قائل به جدایی نهاد دین از نهاد دولت بود؟ بله، در زمان مشروطیت اساساً چنین نگاهی رایج بود. البته روشنفکران مشروطه چندان به این موضوع نمی پرداختند. یعنی فکر می کردند که تعارضی بین دین و سیاست وجود ندارد. یعنی حساسیت ویژه ای بر روی جدایی دین از سیاست نداشتند. بهار از بعضی گروهها انتقاد می کرد و می گفت این ها به هر چیز نویی ایراد می گیرند. بهار کتابی با عنوان " تاریخ مختصر احزاب سیاسی " دارد. به نظر شما، دانش سیاسی بهار در چه حد بود؟ ما در دوران مشروطیت با مفهوم آزادی به معنای جدید آن آشنا شدیم. بهار در یکی از اشعارش صریحاً می گوید آزاد زندگی کن و مانع آزادی ما هم نشو. این حرف نشان می دهد که بهار با افکار منتسکیو درباره آزادی کاملاً آشناست. منتسکیو می گوید حد آزادی آن جاست که آزادی دیگران نقض شود. بهار هم این حرف را می گوید. علاوه بر این، بهار رابطه آزادی با آبادانی، پیشرفت، فعالیت و خلاقیت را به خوبی می شناخت. بنابراین به نظر من، بهار سیاستمدار آگاهی بود. رابطه بهار و محمد علی فروغی چطور بود؟ چون فروغی یکی دو بار در تنگناهای سیاسی به کمک بهار آمد. بهار آدم سرشناسی بود و فروغی هم یکبار او را از تبعید خلاص کرد. وقتی که بهار در دوران رضاشاه کارش به حبس و تبعید شد، فروغی جزو کسانی بود که به بهار کمک می کند تا خردک قصیده ای بگوید و خودش را از آن مخمصه عجیب نجات دهد. همان قصیده ای که برای جمهوریت گفته است؟ نه، قصیده ای سرود که در آن دوره رضاشاه را با دوران قبل مقایسه می کند و حکم به ترقی ایران در زمان رضاشاه می دهد. البته بهار مجبور به سرودن این قصیده شد. یعنی به او گفتند چنین شعری بگو و او هم در نهایت از سر استیصال این توصیه را پذیرفت. خودش در اصفهان در تبعید بود و قرار بود که او را به یزد تبعید کنند. زن و بچه اش هم با مشکل معیشتی روبرو بودند و نان شبشان را هم نداشتند؛ به گونه ای که مجبور شدند کبوترهای بهار را، که بهار خیلی به آنها علاقه داشت، بفروشند تا زندگی شان بگذرد. این وضع وخیم باعث شد که بهار آن قصیده اجباری را بگوید. بهار و فروغی دوستی خاصی با هم داشتند یا اینکه فروغی به دلیل جایگاه ویژه بهار در شعر و سیاست ایران، از او حمایت می کرد؟ بهار رجل سیاسی مهمی بود و ممکن است بین او و فروغی مراوده و دوستی هم بوده باشد اما بعید است که دوستی گرم و صمیمانه ای بین آنها بوده باشد. من در آثار بهار اشاره به چنین چیزی یا سرودن شعری برای فروغی را ندیده ام. رابطه بهار با قوام السلطنه خیلی گرمتر از رابطه اش با فروغی بود. حتی وزیر کابینه قوام هم شد. حتی عضو حزب قوام السلطنه ( حزب دموکرات ) هم بود. بله. بهار به تشویق حیدر عمو اوغلی عضو شاخه خراسان حزب دموکرات شده بود. بهار در سال 1323 به دعوت دولت شوروی به آذربایجان می رود و در جشن بیست و پنجمین سالگرد انقلاب اکتبر شرکت می کند. در آن جا قصیده ای یوتوپیایی با عنوان " هدیه باکو " می سراید. در این شعر، بهار از شوروی ستایش می کند و می گوید در این کشور همه شغل دارند و بهداشت مجانی است و ... خلاصه می گوید شوروی یک یوتوپیا است. من در کتاب " آرمانشهر در اندیشه ایرانی "، این شعر بهار را جزو یوتوپیاهای سوسیالیستی آورده ام. یعنی شما می فرمایید بهار سوسیال دموکرات بود؟ بله. اما چون خیلی آن را در آثارش تبلیغ نکرده است، ما به درستی نمی دانیم که بهار تا کی به صورت محکم و استوار چنین عقیده ای داشت. اما به هر حال گرایش به عدالت اجتماعی همیشه در اندیشه بهار وجود داشت. سابقه دوستی بهار و قوام السلطنه به چه زمانی برمی گردد؟ به همان زمان مشروطیت بازمی گردد. دختر بهار هم در خاطراتش می گوید که پدرم مرا به خانه قوام فرستاد و قوام به من چنین گفت و چنان گفت. بهار یک قصیده هم خطاب به محمدرضا شاه سروده و او را اندرز داده است. بله. بهار در آن قصیده می گوید قلم از نوک خنجر تیزتر است و آزادی قلم به مردم بده. در واقع می توان گفت نصیحت محمدرضا شاه از سوی بهار، تکرار همان نصیحت بهار به محمدعلی شاه است. بهار در آن قصیده، محمدعلی شاه را از پیمودن راه خطا نهی می کند. انگار بهار در فردوسی شناسی هم دستی داشت. قصیده درباره فردوسی سروده است. بهار محقق ادبی بزرگی بود و مسلماً با فردوسی هم آشنا بود. به هر حال او عاشق شعر خراسانی بود و از فردوسی هم تاثیر پذیرفته بود. بهار در اواخر دهه 1320 یکی از پایه گذاران " جمعیت ایرانی هوادار صلح " بود. چرا این جمعیت را تاسیس کرد؟ این کار برخاسته از چپگرایی بهار بود؛ چرا که " جمعیت ایرانی هوادار صلح " تشکلی چپگرا بود. به هر صورت گرایش های دموکراتیک بهار در ایجاد این جمعیت موثر بود. بهار در 1330 درگذشت. آیا موضعی در قبال ملی شدن صنعت نفت از او دیده اید؟ نه. من در اشعار او چنین چیزی ندیده ام. مثلاً دهخدا مستقیماً از مصدق دفاع می کند و از مردم می خواهد که به او رای دهند اما تا جایی که من می دانم، بهار چنین کاری نکرد. شاید دلیل عدم حمایت بهار از مصدق این بود که او هوادار قوام السلطنه بود. البته من در این باره حکم قطعی صادر نمی کنم. /62
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 710]
-
گوناگون
پربازدیدترینها