جنگندههاي ليزري در تعقيب اخترشناسان

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

- استفاده از ليزر روز به روز گستردهتر ميشود، از بمبافكنهاي مجهز به تسليحات ليزري تا بزرگترين رصدخانههاي جهان

مجيد جويا: شركت بوئينگ اعلام كرد كه در اواسط ماه سپتامبر / شهريور يك هواپيماي پيشرفته ليزري تاكتيكي (ATL) را آزمايش كرد كه توانست در جريان يك آزمايش، يك وسيله نقليه متحرك را روي زمين هدف قرار دهد. اين اولين باري است كه هواپيماي سي130-اچ بهينهسازي شده اين شركت از ليزر شيميايي خود براي هدف قرار دادن يك هدف متحرك استفاده كرد. بوئينگ اطلاعاتي در مورد اتومبيل مورد آزمايش ارائه نكرد، به غير از اينكه از راه دور هدايت ميشد. در مورد سرعت اتومبيل، وضع هوا، سرعت هواپيما و ارتفاع هواپيما نيز چيزي اعلام نشد.

ميزان خسارت نيز البته زياد نبود: ليزر تنها يك سوراخ روي گلگير اتومبيل ايجاد كرد. ولي با اين كار گام كوچك ديگري براي نمايش توانايي اسلحههاي هدايت انرژي برداشت. چند هفته قبل از آن نيز، ايتيال يك حمله ليزري عليه يك هدف ثابت انجام داده بود. در آن مورد، بوئينگ در بيانيه مطبوعاتي 1 سپتامبر اعلام كرده بود كه «انرژي پرتو ليزر وسيله نقليه را شكست داد». عبارت «شكست داد» در اين مورد به اين معنا است كه وسيله نقليه به طور موقت و يا دائم از انجام هدف خود ناتوان ماند.

انتظار آتش بازيهاي هاليوودي را نداشته باشيد. در فيلمهاي ويديويي كه بوئينگ از عملكرد ايتيال در تابستان امسال منتشر كرد، ليزر فقط يك سوراخ شبيه سوراخ جوشكاري در سقف چيزي كه به نظر ميرسد يك وانت باشد ايجاد كرد.

بوئينگ در تلاش است تا مشكلات ايتيال را براي نيروي هوايي ايالات متحده برطرف كند و قصد دارد كه يك ليزر هوابرد بزرگتر را كه بر روي يك هواپيماي 747 سوار ميشود، براي هدف قرار دادن موشكهاي بالستيك بسازد. ايتيال پرتوهاي ليزر را از يك برج متحرك در ميانه بدنه هواپيما تابش ميكند، در حاليكه در ليزر هوابرد بعدي، ليزر شيميايي پر انرژي از نوك هواپيما شليك خواهد شد.

جنبههاي ناخوشايند
ولي اين داستان جنگ ستارگان ليزري جنبه ديگري هم دارد كه خيلي خوشايند نيست و از قضا با خود ستارگان هم كار دارد. ليزر كاربردهاي مختلفي دارد كه به غير از مورد بالا، اكثر موارد ديگر آن كاربردهاي غير مخرب هستند. يكي از آنها در تلسكوپها است كه از تاباندن ليزر به آسمان براي كمك به تنظيم تلسكوپ بهره ميبرند. ولي گويا ليزرهاي اين تلسكوپها دردسرهايي براي ماهوارههاي جاسوسي ايجاد كردهاند و هنگامي كه به طور تصادفي در معرض ديد دوربينهاي اين ستارهها قرار ميگيرند، ديد آنها را كور ميكنند. از همين رو نيروي هوايي ارتش ايالات متحده استفاده از اين ليزرها را محدود كرده است. ولي برخي از منجمين هشدار ميدهند كه در اين صورت آنها برخي از مشاهدات كليدي خود را تحت اين قوانين از دست ميدهند، قوانيني كه هر سال از سال قبل سختتر ميشوند.

بسياري از بزرگترين رصدخانههاي دنيا مانند ليك، جميني، پالومار و كك در ايالات متحده و رصدخانه جنوبي اروپا در شيلي، پرتوهاي ليزر را به آسمان ميتابانند تا اغتشاشاتهاي اتمسفري را كه بر تصاوير تاثير ميگذارند، اندازه بگيرند.
اين ليزر، سبب تابش لايهاي از اتمهاي سديم در ارتفاع 90 كيلومتري از سطح زمين ميشود و ستارهاي مصنوعي ايجاد ميكند كه چشمك زدن آن، اغتشاشات را آشكار ميكند. سپس آينههاي انعطافپذير تلسكوپ كه اپتيك سازگار ليزري نام دارند، تغييرات معكوسي را روي پرتوهاي ورودي اعمال ميكنند تا اثر مخرب جو خنثي شود و تصويري با شفافيت تصاوير تلسكوپ فضايي هابل كه خارج از جو زمين است، تهيه كنند. البته براي رسيدن به كيفيت مناسب، اين آينهها در هر ثانيه چند صد بار تغيير شكل ميدهند!

اگر چنين ليزري به قسمتهاي اپتيك يك ماهواره جاسوسي بخورد، ميتواند آن را خراب كند. در نتيجه فرماندهي فضاي نيروي هوايي به مدت چندين سال زمان و مكان بهكارگيري اين ليزرها را محدود كرده بود و رصدخانهها نيز داوطلبانه اين محدوديتها را به همراه تاثيرات نه چندان زياد آن بر كيهانشناسي پذيرفته بودند.

اما در حدود دو سال پيش، هنگامي كه مشكلات فناوري ليزر برطرف شد و علاقه به استفاده از آنها نيز فزوني گرفت، محدوديتها بيشتر شد. اكنون به گفته ستارهشناسان و با توجه به داستاني كه اولين بار توسط انجمن فيزيك امريكا گزارش شد، محدوديتها روانفرسا شدهاند.

در گزارش سال 2008 / 1387 اتحاديه پژوهشهاي نجومي دانشگاهها، آئورا مستقر در واشنگتن، آمده است: «تاثيرات منفي چشمگير اين محدوديتهاي جديد روي بهرهوري علمي كاملا احساس ميشود»

غير مجاز

به گفته اين گزارش اكنون محدودههاي ممنوعه آنقدر گسترده هستند كه ميتوانند حتي هنگامي كه يك ماهواره پايينتر از افق قرار دارد مانع از كار رصدخانه شوند.

به ادعاي اين گزارش بين نصف تا دو سوم اشيايي كه ستارهشناسان ميخواهند در يك شب مشخص رصد كنند، در دورههاي غير مجاز قابل رويت هستند. اين دورهها هر يك از چند ثانيه تا چند دقيقه ممكن است به طول بيانجامند.
آنتونين بوچز، مسئول سيستم نوري تطابق ليزري رصدخانه پالومار در كاليفرنيا، ميگويد: «ما معمولا در هر شب (قبل از محدوديتهاي جديد) دو دوره زماني غيرمجاز داشتيم، ولي اكنون چند صد محدوده ممنوعه داريم و هر هدفي را كه بخواهيم بررسي كنيم با چند ده دوره غير مجاز مواجه ميشود».

اين به اين معني است كه بعضي مواقع ستارهشناسان مجبور ميشوند كه عكسبرداري طولاني مدت اشياي كم نور را متوقف كنند. به گفته بوچز ميتوان با تركيب تعداد زياد نوردهيهاي كوتاه مدتتر با اين مسئله كنار آمد، ولي اين كار نويز را به تصوير اضافه ميكند و كيفيت آن را نيز پايين ميآورد.

زمان انتظار طولاني
ولي بزرگترين تاثير اين محدوديتها اين است كه آنها رصدهاي نوري تطابق ليزري از وقايع تكرارنشدني را غيرممكن ميسازند، وقايعي مانند ابرنواخترها، انفجار ستارگاني سنگيني كه در عرض چند روز اتفاق ميافتن؛ يا فورانگرهايگاما، انفجارهاي كيهاني عظيم با پستابهايي در محدوده فروسرخ يا نور مرئي كه معمولا در عرض چند ساعت به پايان ميرسد.

استفاده از ليزر براي اين رخدادهاي كوتاه مدت ناگهاني با قوانين جديد غير ممكن است، چراكه رصدخانههاي امريكا بايد اهداف خود را حد اقل سه روز قبل به نيروي هوايي اعلام كنند.

بوچز ميگويد كه در مورد برداشتن كامل اين محدوديتها بحث نميكند، بلكه خواستار كاهش آنهاست. به گفته او در ماهوارههايي كه سيستمهاي اپتيك آنها به سوي زمين نشانه رفته، برخورد امواج ليزر با قسمت اپتيك آنها ميتواند به خرابي ماهواره منجر شود.

مخاطرات ناشناخته
ولي معلوم نيست كه سيستمهاي اپتيك ماهوارهها چقدر حساسند، يا چقدر احتمال دارد كه ليزر مستقيما با اين قسمتها برخورد كند، چرا كه جزئيات برخي از ماهوارههاي وزارت دفاع امريكا در معرض عموم قرار داده نشدهاند. نيروي هوايي فقط رصدهاي با كمك ليزر ستارهشناسان را بررسي ميكند و بعد از مقايسه آنها با برنامه حركت ماهوارههاي خود ميگويد كه چه زماني بايد ليزر تلسكوپ را در آن جهت خاص خاموش كنند.

او ميگويد: «هيچچ يك از ما نميداند كه چه خطري وجود دارد. احتمالا افراد نيروي هوايي تنها كساني هستند كه ميدانند، چون كه ما نميدانيم كه آن بالا چه خبر است».

به گفته او حتي اگر برخي محدوديتها لازم باشند، پاسخ سريعتر نيروي هوايي آن را قابل تحملتر ميكند. «اگر شما در عرض چند دقيقه پاسخ را دريافت كنيد، آنگاه ميتوانيد پديدههاي آني و وابسته بهزمان را مانند فورانگرهاي گاما را هم (با كمك ابزارهاي مجهز به اپتيك سازگار ليزري) رصد كنيد»

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 365]