امكانات و محدودیتها در زمینه گیاهان دارویی ایران

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: چكیده:

به دلایل متعددی معتقدیم- ایران پتانسیل بزرگ گیاهان دارویی- است. تنوع اكولوژیكی زیاد درایران،( بیش از7500 گونه گیاهی كه گفته می شود 10تا15درصدآن دارویی است)دراین مناطق متنوع انواع گیاهان می توانند ازعرصه هاجمع آوری شوند یا كشت گردند.پیشینه تاریخی ودانش بومی این گیاهان وكاربردهای آنها،وجودخیل گسترده نیروی انسانی متخصص وساده،تعداد پزشكان سنتی، 6000عطاری كه به خریدوفروش آن می پردازند،72شركت فعال دراین زمینه وبه دلایل متعدددیگرمعتقدیم كه ایران دارای امكانات بالقوه وبالفعل بسیاری دراین زمینه است.

بررسی تولیدوصادرات اقلام این گیاهان نشان می دهد كه جمع آوری از عرصه هاعلاوه براینكه باعث تخریب عرصه های طبیعی نمی تواند مبنای اقتصادی مناسب وقابل اعتمادی برای آن باشد.فعالیت زراعی دراین زمینه هنوزبسیارمحدوداست وتولیدانبوه تنها به چندقلم محدودمنحصراست كه نقش آن چندقلم در صادرات نشان می دهد،اهلی كردن و تولیدزراعی بسیاری ازاقلام است كه می تواند مبنای برنامه ریزی اقتصادی این فعالیت باشد.
واژه های کلیدی : گیاهان داروئی ، ایران ، امکانات ، محدودیتها .
مقدمه:

گرایش روز افزون به استفاده از گیاهان دارویی و داروهای گیاهی در جهان توجهی ویژه به این گیاهان را بر انگیخت. حتی امروزه بنا به اظهار سازمان بهداشت جهانی 25 درصد از داروهای متداول دارای منشا گیاهیاند و 74% از داروهای گیاهی كه به شكل جدید استفاده میشوند، شناخت اثرات دارویی شان به طور سنتی از قدیم صورت گرفته(1).باوجودپتانسیلهای موجود تولید و صادرات گیاهان دارویی بسیار كمتر از انتظار است.
مواد و روشها:

در اولین مرحله مطالعات به روش اسنادی و كتابخانهای صورت گرفت. اطلاعات مربوط به تولید و صادرات و فرآوری به روش اسنادی جمع آوری شد. با مشخص شدن اقلام اصلی گیاهان دارویی تولیدی، با مراجعه به برخی مناطق تولید و صادر كنندگان گیاهان دارویی به روش مصاحبه اطلاعاتی جمع آوری گردید ، از مرحله جمع آوری (یا تولید) تا مرحله عمده فروشی و صادرات به خارج از كشور با دست اندر كاران و نیز با تعدادی از مسئولین و مطلعین مصاحبه به عمل آمد.
بحث و نتایج

ایران دارای قابلیت های گستردهای در زمینه گیاهان دارویی است . پارهای از دلایل آنرا میتوان چنین بر شمرد: ایران كشوری وسیع و با گستردگی قابل توجهی در طول و عرض جغرافیایی است و به جهت تنوع اقلیمی و موقعیت نسبی ویژهای كه در این منطقه از جهان دارد این وضعیت منجر به پیدایش بیش از 7500 گونه گیاهی در كشور شده و گفته میشود تنوع گیاهی ایران به تنهایی، چیزی در حدود تمام قاره اروپا است(2). بسیاری از این اقلام گیاهی را (بنا بر یك ادعا بین 10 تا 15 درصد )(3) گیاهان دارویی تشكیل میدهد. این تنوع اكولوژیكی هم از جهت گیاهان داروئی كه در عرصههای طبیعی میتوان یافت و هم از جهت كشت و اهلی كردن این گیاهان زمینه مناسبی را فراهم می سازد و سابقه تاریخی طولانی و درخشانی از شناسایی و كاربرد گیاهان دارویی و طب سنتی و دانش بومی آن در ایران وجود دارد؛ حتی در زمان حاضر كه طب جدید با داروهایی جدید و عمدتاً غیرگیاهی در ایران به شدت رواج یافته، هنوز بازار داخلی قابل توجهی برای گیاهان دارویی وجود دارد. این بازار شامل 6 هزار عطاری توزیع كنندة این گیاهان است. تعداد 72 شركت در زمینه گیاهان ،وجود مراكز تحقیقات كشاورزی و منابع طبیعی در تمام استانهای كشور و فعالیتهایی كه این مراكز درخصوص گیاهان دارویی انجام میدهند نیز به عنوان پتانسیل جدیدی مطرح است و میتواند زمینه خوبی برای شناسایی اقلام بومی و امكان شناسایی كاربردهای گیاهان فراهم نماید.
بررسی ارقام تولید زراعی سه ساله : 78-77-1376 در كشور نشان دهنده این است كه حتی بازار داخلی ما نیز برای اغلب اقلام مورد نیاز خود به علت تولید ناچیز به شكل زراعی، یا وابسته به مراتع و یا وابسته به خارج است . سه قلم اصلی زراعی شامل زیرة سیاه و سبز، گشنیز و رازیانه با تفاوتی چشمگیر در مقایسه با دیگر اقلام قرار میگیرند. این اقلام به اضافة شیرین بیان چهار قلم اصلی گیاهان دارویی صادراتی كشور را تشكیل میدهند كه صادرات بقیه اقلام در مقایسه با آنها ناچیز است. زراعی بودن تولید سه قلم از چهار قلم اصلی صادراتی حاكی از اهمیتی است كه تولید زراعی گیاهان میتواند به جای روشهای جمع آوری آزاد از طبیعت داشته باشد. عمده اقلام صادراتی گیاهان دارویی را هم از نظر ارزش و هم از نظر حجم همان گیاهان زراعی تشكیل میدهد. مشكلات عمده در زمینه تولید و صادرات گیاهان دارویی را می توان چنین بر شمرد: گران تمام شدن قیمت محصولات نسبت به بسیاری از كشورهای صادر كننده ، عدم شناخت مكفی از بازارهای خارجی و عدم ارتباط مستقیم با خریداران اصلی. مشكل سطح استاندارد و عدم سرمایه گذاری كافی دولتی در زمینه شناخت بازارهای خارجی و عدم آموزش صادر كنندگان (4). در مصاحبه با صادر كنندگان مشخص گردید كه معضل اصلی در مورد این محصولات گران تمام شدن قیمت آنها نسبت به دیگر كشور ها است.
با توجه به جمیع بررسی ها و تحقیقات به علم آمده مشكل اصلی در حال حاضر در تولید دیده نمیشود بلكه مشكل اصلی را باید در بازار این محصولات جستجو كرد و نیز مسئله عدم فرآوری محصولات نیز مطرح است. اقدامات خوبی در زمینه استقرار بسیاری از اقلام صورت گرفته و امكان كشت اقلام زیادی فراهم گشته است. تولید اقلام گیاهان دارویی می باید به صورت اندیشیده و با توجه به نیاز های بازار به صورت تدریجی گسترش یابد. بر روی گیاهانی كه از خارج وارد میشود فعالیت بیشتری صورت گیرد (همچون سنبل الطیب) چنانچه بر روی گیاهانی كه بیشتر -كاربر- هستند تا -سرمایه بر- كار شود میتوان اشتغالزایی بیشتری برای فعالیت روی گیاهان دارویی متصور شد. احداث بانك اطلاعاتی مفید، جامع و روز آمد سازی آن در امر برنامهریزی برای گیاهان دارویی میتواند بسیار مفید باشد (5).

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 227]