شهرسوخته،ميراث ايران/ ردپاي ديروز ايرانيان نيازمند برنامه امروز مدير

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: شهرسوخته،ميراث ايران/ ردپاي ديروز ايرانيان نيازمند برنامه امروز مدير
فرهنگي. ميراث. باستاني . شهرسوخته
زاهدان - وقتي به پيشينه ايران و دانش ايرانيان قبل از ميلاد مي‌باليم نام شهر سوخته، اين دانشگاه و مركز علمي، پزشكي و شهرنشيني در راس قرار مي گيرد اما كمتر اتفاقي در ارتقا جايگاه اين ميراث گرانبهاي تاريخي مشاهده مي شود!
چرا شهر سوخته با قدمتي پنج هزار ساله هنوز كه هنوز است نبايد موزه اي مناسب و درخور شان براي نمايش آثار كشف شده و تاريخ آن داشته باشد؟ اين سووال‌هاي هر گردشگري است كه پس از ورود به محوطه شهر سوخته مي‌خواهد بزرگترين كانون شهرنشيني تاريخ بشريت را ببيند و از سطح دانش و علم ايرانيان در قرون گذشته، بر تمدن خود ببالد.

شهر سوخته با تمدن هوشمند و خلاق خود به عنوان بزرگترين محل استقرار شهرنشيني بشر در ‪۵۶‬كيلومتري جنوب زابل در شمال سيستان و بلوچستان قرار گرفته است.

شهر سوخته نخستين و بزرگترين استقرار شهرنشيني در شرق فلات ايران است كه كمتر ابزار جنگي در آنجا كشف شده و ساكنان در صلح و آرامش زندگي مي‌كردند شهر سوخته همان شهري است كه به گواه كشفيات باستان شناسي، نخستين جراحي هاي پزشكي جمجمه و قرنيه چشم جهان از سوي دانشمندان آن، انجام شده است.

شهر سوخته همان مركزي است كه ساكنان آن در توليد جواهرآلات و وسايل تزييني هنرهايي داشته‌اند كه پس از قرن‌ها اكنون وقتي به دست يافته‌هاي آنان مي نگريم در تعجب و بهت فرو مي‌رويم كه با استفاده از چه وسايلي و چگونه اين توليدات را خلق كرده اند.

آري، شهر سوخته همان تمدن شهر نشيني است كه هنوز تاريخ نمي‌داند ساكنانش پس از ترك شهر و در آتش سوختن آن، به كجا رفته اند، همانطور كه نمي‌دانيم ساكنان اين شهر از كجا آمده بودند.

بي تعارف بايد اعتراف كنيم كه شهر سوخته همان شهري است كه اكنون هر ايراني و هر يك از مسوولان با مثال زدن آن در مقابل مقام ساير ملل بر ايران و ايراني بودن خود مي‌بالد و از اين شهر و ساكنان ايراني‌اش مايه مي گذارد اما وقتي امروز با هزار اشتياق براي ديدن اين ميراث تاريخي مي شتابيد، دلتان مي‌گيرد و مهجوري و وضعيت نابسامان محوطه آن آه و ناله را از نهادتان بر مي‌خيزاند.

آري، همانان كه قلبشان با تمدن ديروز ايران و تاريخ و هويت امروز ايران مي تپد، وقتي وارد محوطه شهر سوخته مي‌شوند، نه درختي، نه محل اقامتي مناسب، نه موزه‌اي براي نگهداري آثار كشف شده و نه امكانات ديگري كه نيازمند مجموعه آثار تاريخي است، در آن نمي‌بينند و اشك در چشمانشان حلقه مي‌زند.

وقتي از وضعيت شهر سوخته و رسيدگي به اين ميراث كهن سخن به ميان مي‌آيد، مسوولان و متوليان اين اثر تاريخي بيشتر از ديگران زبان به گلايه و بيان درددل هايشان مي‌گشايند و تخصيص نيافتن اعتبارات مناسب را مهمترين مشكل مي خوانند.

با اين حال، اميد مسوولان ميراث فرهنگي با اشاره به عنايت ويژه دولت نهم براي توجه مناسب به شهر سوخته افزايش يافته است و انتظار مي‌رود گام‌هاي اساسي در اين زمينه برداشته شود.

اين اميد وقتي فراتر رفت كه استاندار سيستان و بلوچستان اواخر هفته گذشته ساعت‌ها از وقت خويش را به مشاهده ميراث كهن و تاريخي شهر سوخته گذاشت.

علي محمد آزاد كه قصد سفر به منطقه سيستان را داشت همراه با تعدادي ديگر از مديران استان پس از قرائت فاتحه در محل يادمان شهداي تاسوكي، وارد محوطه تاريخي شهر سوخته شد.

خبرنگار اعزامي ايرنا كه همراه با اين هيات بود از نزديك مشاهده كرد كه با وجود تنگي وقت و اصرار مديران شهرستان زابل براي تسريع در حركت به سمت اين شهر، استاندار سيستان و بلوچستان وقت بسياري براي شنيدن توضيح كارشناسان باستان شناسي و پيگيري موضوع‌هاي مربوط به اين ميراث كهن گذاشت پيشنهادهايي كه استاندار براي ساماندهي وضع موزه و همچنين ساخت نمونه اي از موزه اصلي و استقرار آن در محل شهر سوخته در همين بازديد مختصر ارايه داد، دلسوزان به تاريخ و تمدن ايران باستان را شادمان كرد.

استاندار سيستان و بلوچستان كه مدت زيادي از انتصاب او در اين سمت نمي گذرد، با مشاهده چند اثر و قطعه كشف شده از شهر سوخته شامل نخستين سبد تزييني بافته شده به شكل و سياق حرفه‌اي و زيبا و مهره‌هاي بسيار ريز اما سوراخ و تزيين شده و غيره كه در اتاقك خشتي به نمايش گذاشته شده بود، اشتياق خود را براي بازديد مجدد از اين محوطه باستاني اعلام كرد و گفت:
لازم است سفر بعدي تنها به بازديد از شهر سوخته اختصاص يابد.

دكتر روح الله شيرازي استاد باستان شناسي دانشگاه سيستان و بلوچستان درجريان اين بازديد توضيح داد كه با وجود كاوش‌هاي بسيار و كشف آثار متعدد و فراوان از شهر سوخته، محل مناسبي به عنوان موزه براي نگهداري آثار كشف شده وجود ندارد.

بنا به گفته اين باستان شناس، شهر سوخته آزمايشگاه بزرگ طبيعي بشريت به شمار مي‌آيد كه ساكنان آن در چهار دوره استقرار داشته‌اند و پس از ترك شهر معلوم نيست به كجا رفته اند.

دكتر شيرازي افزود: زمين‌هاي مشرف به شهر سوخته از شاخه‌اي از رودخانه هيرمند مشروب مي‌شده و انواع درختان و محصولات كشاورزي در منطقه به توليد مي رسيده است.

او اضافه كرد: رژيم غذايي گياهي و محصولاتي همچون غله، عدس، گشنيز، خيار و غيره توسط ساكنان شهر سوخته استفاده مي‌شده و از دام‌هايي چون گوسفند، بز، گاو، شتر، گورخر و خوك نگهداري مي‌كردند كه بقاياي آنها نيز كشف شده است.

وي گفت: كشف تور و قلاب‌هاي ماهيگيري مشخص كرده كه در شمال منطقه درياچه اي وجود داشته و ساكنان شهر سوخته ماهي‌گيري مي‌كرده اند.

دكتر شيرازي سپس به دانش بالاي پزشكي ساكنان شهر سوخته اشاره كرد و گفت:
در حفاري‌ها به ويژه در گورستان شهر سوخته، جمجمه دختركي ‪۱۴‬ساله كشف شده كه نشان مي‌دهد به بيماري آب گرفتگي سر مبتلا بوده و پس از جراحي جمجمه ماهها نيز زنده بوده است.

براي بيان ابهت تاريخ و دانش والاي ايرانيان در شهر سوخته، زمان بسيار مورد نياز است، اما آنچه مشخص شده اينكه در اين شهر چهار دوره استقرار در ‪۱۱‬لايه شناسايي شده كه اوج شكوفايي شهر در دوره دوم استقرار ( سالهاي ‪۲۵۰۰‬تا ‪۲۸۰۰‬قبل از ميلاد) بوده است و شهر به پنج بخش منطقه بزرگ مركزي، مسكوني شرقي، بناهاي يادماني و مذهبي و بخش صنعتي تقسيم مي‌شود.

گورستان شهر سوخته سال ‪۱۳۴۵‬خورشيدي به شماره ‪۵۴۲‬در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.

وجود ساختار اقتصادي و اجتماعي، تكامل هنر، علم، صنعت، پزشكي، تجارت ( چرخه جواهرسازي ، ذوب فلز، سفال گري، سنگ تراشي، معرق كاري، پارچه بافي) و نخستين جراحي موفقيت آميز جمجمه از ويژگي‌هاي اين شهر است.

رييس اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري زابل در گفت و گو با خبرنگار ايرنا از كمبود تخصيص اعتبار در سال‌ها و دولت‌هاي گذشته به شهر سوخته و ديگر بناهاي تاريخي سيستان گلايه كرد.

عليرضا خسروي گفت: دولت نهم عنايت ويژه‌اي به اين بناها دارد و انتظار مي رود كه بسياري از مشكلات اين بخش حل شود.

او اضافه كرد: در كاوش‌هاي مختلف انجام شده در اين شهر آثار متعددي كشف شده كه هنوز محل مناسبي براي نگهداري آنها وجود ندارد.

وي گفت: ايجاد مخزني مناسب كه از چندين موزه تشكيل شده باشد در استان براي نگهداري آثار مكشوفه نياز است زيرا با كاوش‌هاي ديگر بناهاي تاريخي مثل دهانه غلامان و كوه خواجه، آثار كشف شده بسيار بيشتر مي‌شود.

اين مسوول در واكنش به پيشنهاد خبرنگار ايرنا براي ايجاد ماكت (نمونه اي ) از مراحل تكوين شهرسازي شهر سوخته و زندگي ساكنان آن در محل محوطه، استقبال كرد و گفت: امكان ايجاد آن از نظر فني وجود دارد و اين، ساده ترين كار محسوب مي‌شود.

او درباره وضعيت محوطه از نظر ايجاد ابنيه گردشگري، درخت كاري و فضاي سبز نيز گفت: ضعف‌هايي در اين محل وجود دارد كه بخشي از آنها به مديران برمي گردد اما در سال‌هاي گذشته و با وجود پيگيري‌هاي متعدد همواره با كمبود اعتبار رو به رو بوده ايم.

خسروي بيان كرد: در چند سال شمار گردشگران بازديدكننده از شهرسوخته افزايش يافته به طوري كه آمار گردشگران فقط در نوروز امسال به افزون بر ‪۱۳۰‬هزار نفر رسيد.

او اضافه كرد: يگان حفاظت رسمي از سه سال گذشته در شهر سوخته ايجاد شده و اين محل نگهبان دارد.

شهر سوخته نام سلسله تپه‌هاي به هم چسبيده وسيعي با ارتفاع بين ‪۱۲‬تا ‪۱۸‬ متر از سطح زمين‌هاي اطراف است كه در سيستان قرار دارد.

به گواه باستان شناسان، ‪۱۲۰‬هكتار از وسعت ‪۱۵۱‬هكتاري شهر سوخته داراي آثار و بقاياي باستاني است.

افزون بر ‪۵۰‬درصد گستره شهر سوخته پوشيده از توده سفال‌هاي شكسته، سنگ، فلز و خرده سنگ‌هاي نيمه قيمتي و ساير مواد منقول باستاني است كه با گام گذاشتن روي آنها امكان حركت و جابجايي وجود ندارد.

توسعه شهر سوخته از نظر فرهنگي، سياسي، اجتماعي و صنعتي در دوره‌اي ‪۴۰۰‬ ساله از زندگاني يكهزار ساله، آن را از شكل يك شهرك كوچك ‪۱۵‬هكتاري خارج كرده و سپس با وسعتي گسترده افزون بر حدود ‪۱۵۰‬هكتار تبديل به يكي از بزرگترين شهرهاي دوران مفرغ خاورميانه كرده كه شهرهاي انگشت شماري چون انشان يا تپه مليان در فارس ، اور در بين النهرين، شوش در دشت خوزيان و يا موهنجودارو در دشت سند قابل مقايسه با آن بوده اند.

براي مشاهده شهر سوخته مي‌توان از مسير جاده زاهدان - زابل در ‪۵۶‬ كيلومتري نرسيده به زابل وارد محوطه تاريخي شهر سوخته شد.

سيستان شامل شهرستان‌هاي زابل و زهك در ‪۲۰۰‬كيلومتري شمال زاهدان قرار دارد. ك/‪۴‬
دوشنبه 22 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 616]