كاف مثل [...]

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: كاف مثل [...]
قالب جديد- در نسخ كهن اينگونه توضيح داده شده: نوعي من درآوردي مدرن- و به اصطلاح معناگرايانه سريال هاي توليدي ماه رمضان كارگردانان را مجبور كرده است تا براي موجه ساختن مجموعه خود و دوري از هرگونه شخصي سازي و اعمال نظر غيرديني، تنها به ذكر نام مشاور مذهبي كه اكثرا از جامعه روحانيت انتخاب مي شوند، در تيتراژ پاياني فيلم، بسنده كنند و هر اتفاق ديني و به اصطلاح معنوي فيلم را چه خوب و چه بد به حساب مشاور مذهبي بگذارند و بسازند و بدهند به خورد ملت، قبول نداريد، به گفتگوهاي خودم با برخي كارشناسان توجه بفرمائيد...
حميد برقباني
بي توجهي يا كم سوادي، مسئله اين است...
بدسليقگي در ارائه مفاهيم ديني و به عبارتي عدم تخصص و دانش كافي در ارائه مضامين معنوي و انتزاعي در برنامه هاي تلويزيوني در ميان فيلم نامه نويسان، كارگردانان، ناظران و مسئولان پخش و برخي از مديران شبكه ها ، از دلايلي است كه براي توجيه استفاده از مشاور مذهبي در فيلم ها، كافي به نظر مي رسد.
جواد گلي كه ركورددار حضور در چندين مجموعه تلويزيوني با مضامين ديني، به عنوان كارشناس و كارشناس مذهبي است، خودش در تعريف كارشناس مذهبي مي گويد: «كارشناس (مشاور) مذهبي كسي است كه با شناخت از دو ساحت موضوعات ديني و رسانه، گام به گام تلاش مي كند موضوعات ديني به خوبي در فيلم نامه بنشيند نه اينكه فقط يك مجموعه موضوعات را از فيلم نامه نويس طلب كند.»
تعريفي اين چنين زيبا و كليشه اي از وظايف كارشناسان مذهبي، همه را اميدوار مي كند تا به آنها به عنوان فرشته نجاتي نگاه شود كه آمده اند تا فيلم را به صورتي هنرمندانه، صبغه اي مذهبي و ديني بدهد و با استفاده از ظرفيت هاي رسانه بويژه قابليت هاي سينما و جادوي سينما، گام هايي براي تبليغ مفاهيم ديني بردارند اما تعريف حجت الاسلام گلي با آنچه در سينما و تلويزيون ايران در حال وقوع است، فاصله اي از زمين تا آسمان دارد چرا كه آنچه در خروجي آثار ديده مي شود نه تنها هيچ نشانه اي از وجود كارشناس مذهبي ندارد كه تا مدت ها پس از پخش اين گونه مجموعه ها، مي توان بازتاب آنرا كه منجر به اعتراض هاي شديد عالمان و فاضلان ديني است در جامعه مشاهده كرد.
ميثم حسني سعدي، كه خود از كارشناسان مركز پژوهش هاي صداوسيما است، ضرورت حضور كارشناس مذهبي را اينگونه توصيف مي كند: وقتي اسم فيلم يا مجموعه مذهبي شد يا مجموعه مناسبتي، ناگزير هستيم كه از كارشناس مذهبي هم استفاده كنيم. اما اينجا به يك كارشناس ميان رشته اي نياز داريم كه هم متخصص و عالم در دين باشد و هم مهارت و دانايي كافي از رسانه و قابليت هاي آن داشته باشد.
او معتقد است كه كارشناسان به وظيفه اصلي خود عمل نكرده اند و مي گويد: اگر بخواهيم بگوييم كه چقدر كارشناسان به وظيفه خود عمل كرده اند بايد بگوييم كه هيچ... بيشتر و بزرگترين دليل اين كم كاري هم در اين است كه كارشناسان مذهبي ما بيشتر در همان بحث ديني و مذهبي متخصص هستند، اما در بحث برنامه سازي و رسانه آنقدر خبره نيستند كه بتوانند مباني ديني را در عرصه رسانه متجلي كنند.
اگر چه اين كارشناس، بي سوادي كارشناسان را در بي سوادي رسانه اي آنها خلاصه مي كند، اما از سوي ديگر برخي هم معتقدند ضعف اصلي اين كارشناسان را بايد در بي سوادي ديني و مذهبي آنها هم جستجو كرد. حجت الاسلام محمد آراد نيك، ضعف كارشناسان مذهبي را تنها در علم رسانه اي آنها نمي داند و معتقد است: وقتي كسي مي خواهد به عنوان متخصص در كنار يك كار تخصصي حضور داشته باشد، بايد تخصص آن حوزه را به تمام معنا در خود داشته باشد كه متأسفانه كارشناسان مورد استفاده در مجموعه هاي مذهبي ما نه تنها از ضعف رسانه اي، كه حتي از عدم علم ديني و مذهبي عميق نيز برخوردارند.
تزريق دين با قرص و آمپول!
گويي براي برخي مديران، مذهب يك عنصر خارجي است كه هر زمان خواستيم به مجموعه تزريقش مي كنيم مثل تيتراژ سريال روز حسرت كه بعد از پخش چهار قسمت يك آيه قرآن به ابتداي تيتراژ اضافه مي كنيم و تمام!
يك فيلم نامه نويس اظهار نظر صريح تري نسبت به وضعيت كارشناسان مذهبي دارد. وي مي گويد: كار مشاوران مذهبي، ظاهرا اين است كه يك مفهوم ديني را به يك فيلمنامه تزريق كنند! يا اينكه فيلمنامه اي را كه در آن مفهومي ديني آمده، مطالعه و مراقبت كنند! يا اينكه در كنار فيلمنامه نويس، كمبودهاي سواد ديني او را جبران كنند و يك مفهوم ديني را بدهند به يك فيلمنامه نويس و از او بخواهند تا حول آن مفهوم، يك سريال مناسبتي بنويسد. اين فيلم نامه نويس كه خواست نامش فاش نشود، تصريح مي كند: برخلاف ادعاي نوشته ها و تيتراژ سريال ها، اوضاع سرشكن شدن آن مفاهيم ديني، وخيم تر از آن است كه بشود با آوردن نام يك مشاور مذهبي، روغن ريخته را به نفع صدا و سيما جمع كرد، يا آب رفته را به جوي جام جم بازآورد!
بي ميلي و بي هنري بعلاوه دستور مديريتي
نبود رغبت اغلب برنامه سازان به ساخت مجموعه هاي تلويزيوني مذهبي را نيز بايد از ديگر دردسرهاي اين مجموعه ها دانست كه اين بي ميلي نه تنها خود برنامه ساز كه كارشناس و ديگر عوامل را هم تحت تأثير قرار مي دهد. در واقع منشاء بي هنري و بدسليقگي در ارائه مفاهيم ديني را مي توان تا حدودي در اين عامل جستجو كرد. يك عضو مركز پژوهش هاي صداوسيما با تأييد اين نكته در ضعف برنامه هاي مذهبي معتقد است: البته اين بدان معنا نيست كه برنامه سازان انسان هاي بي ديني هستند، اما معتقدم كه برنامه ساز مذهبي بايد به كاري كه در حال ساخت آن است اعتقاد و اعتماد راسخ داشته باشد. اما لازم و ضروري است كه علاوه بر جلوگيري از سفارشي شدن مجموعه هاي تلويزيوني مذهبي، كساني به ساختن مجموعه تلويزيوني در اين حوزه وارد شوند كه خود علاقه و علم خاصي به مباحث دين داشته باشند كه اين مسئله شامل همه عوامل است، از تهيه كننده تا بازيگر و ديگر عوامل...
«حسني» دليل ديگر خروجي ضعيف در سريال هاي مذهبي را عدم رغبت و تمايل كارگردانان و فيلم نامه نويسان به حضور كارشناس مذهبي عنوان مي كند: «سيستم استفاده از كارشناسان الان اينطور نيست كه كارگردانان و فيلم نامه نويس ابتدا براي مشاوره و استفاده از نظرات يك كارشناس مذهبي به سوي او بروند، بلكه حالتي دستوري و فرمايشي دارد.»
كارشناس ارشد مركز پژوهش هاي صداوسيما در تشريح وضعيت فوق مي گويد: فيلم نامه هاي مذهبي كه براي تصويب به شوراي فيلم نامه سازمان ارسال و تصويب مي شوند، بنابر نظر دستوري مديران بايد از نظرات كارشناسان مذهبي استفاده كنند و نظرات آنها را جويا شوند. اگر همين الان اين سؤال از مديران صداوسيما مطرح شود كه نقش كارشناس در ساخت مجموعه هاي تلويزيوني مذهبي چيست! حتما خواهند گفت كه: خب، حضور دارند. اما آيا اطلاع دارند كه وقتي كار نظارت كارشناس مذهبي و استفاده از نظرات او، دستوري و فرمايشي شد آن تهيه كننده و كارگردان يا نظرات و تغييرات مورد نظر كارشناس مذهبي را اعمال نمي كند و يا اگر هم اعمال كند، طوري اعمال مي شود كه نظرات و ايده هاي خود را هم در نظر داشته باشد.
از هفت دولت آزاد...
خيلي جستجو كرديم تا بفهميم و بدانيم كه نظارتي هم بر كار كارشناسان مذهبي مجموعه هاي تلويزيوني صورت مي گيرد يا خير. تنها نتيجه اي كه دستمان را گرفت اين بود كه دبير شوراي معارف سيما دو سال پيش مثل ما از وضعيت اين كارشناسان گله مند بوده و گفته كه بايد دستورالعملي براي نظارت و بهينه سازي كارشان تهيه و تنظيم شود كه متأسفانه «تاكنون» هيچ خبري از آن نشده و ظاهرا كه در مراحل پيش توليد! به سر مي برد.
حجت الاسلام آراد نيك، نبود نظارت بر كار اين كارشناسان را عادي توصيف مي كند و مي گويد: وقتي برنامه اي براي استفاده از كارشناس نداريم و فقط با حالت دستوري مي خواهيم رفع تكليفي صورت گرفته باشد كه در حد اسم از كارشناس در توليد يك مجموعه مذهبي استفاده كرده باشيم، نه تنها نظارتي نخواهد بود، بلكه هيچ وقت به فكر تربيت يك كارشناس كارآزموده براي توليدات خاص خود در حوزه دين نخواهيم بود.
آرادنيك عدم وجود سازوكارها و انتظارات درست و بجا از كارشناسان را عاملي مهم براي انحراف از مسير اصلي در راه ساخت مجموعه هاي مذهبي عنوان مي كند و ادامه مي دهد: به خاطر همين خلأهاست كه متأسفانه مشاهده مي شود برنامه سازان براي سهولت در كار خود و رسيدن به اهدافشان، كساني را براي اين كار پيدا مي كنند كه هم سهل الوصول باشند و هم سهل الهضم كه با استفاده از اين ويژگي ها، او را دور زده و در نتيجه، آن بازدهي و انتظاري كه از كارشناس وجود دارد هيچ وقت عملي نخواهد شد.
ماجراهاي الياس و پژوهان و نرجس خانوم...
با همه اين تفاسير و ادعاها كه كارشناس و مشاور مذهبي داريم، شاهد بوديم مجموعه تلويزيوني و مناسبتي اغما كه سعي در انگاره سازي شيطان داشت، از جمله سريال هايي بود كه اعتراض هاي زيادي را برانگيخت تا آنجا كه مديران سيما در يك نشست مشترك با طلاب حوزه علميه قم مجبور به پاسخگويي همراه با معذرت خواهي شدند و نتوانستند از ميزان خشم و ناراحتي منتقدين نسبت به اين مجموعه تلويزيوني بكاهند. تا آنجا كه رياست سازمان صداوسيما اخيرا در گفتگويي اعلام كرده بود: هنوز هم درباره الياس جواب مي دهم(!) عده زيادي از منتقدين در همان زمان معتقد بودند كه يقينا كارشناسان و مشاوران مذهبي به وظيفه اصلي خود حداقل در مورد اين مجموعه عمل نكرده اند. چرا كه اگر كارشناس مذهبي در تيم توليد مجموعه قرار دارد، پس اينگونه اعتراض هاي جدي آن هم از سوي علماي دين كه خود دستي بر دين پژوهي دارند، چه معنايي جز كم كاري و كوتاهي آنان دارد. اين اعتراضات كه هنوز هم وجود دارد اين گمانه را بيشتر از اين تقويت مي كند كه مشاوران مذهبي نه در جايگاه مشاوره و كارشناسي كه در جايگاه «نامي براي سرپوش گذاشتن بر نقصان هاي مذهبي فيلم ها» مورد استفاده قرار مي گيرند.
مركز پژوهش ها... پر!
يكي از فيلترها و مكان هايي كه مي تواند خلأ حضور فعال(!) كارشناس مذهبي را پر كند و آب رفته را به جوي بازگرداند، همين مركز پژوهش هاي صداوسيماست كه در خلال گزارش از نظر كارشناسانش استفاده كرديم. عده زيادي از كارشناسان همين مركز معتقدند كه يافته ها و نظرات مركز هيچ اهميتي براي مديران و برنامه سازان رسانه ملي ندارد، چرا كه تاكنون در مورد بسياري از فيلم ها و مجموعه ها اظهارنظر كرده اند اما هيچ تاثيري در روند توليد آن اثر نداشته و در حد يك نظر شخصي(!) باقي مانده است.
يكي از كارشناسان اين مركز مي گويد: تا به حال طرح و فيلم نامه هاي زيادي به مركز رسيده است كه علي رغم مخالفت هاي كارشناسان كارآزموده مركز، هيچ گونه اهميتي به نظرات كارشناسي اين مركز داده نشده كه به عنوان مثال يكي از فيلم هاي تاييد نشده مركز، هم اكنون در حال پخش از تلويزيون مي باشد. در كنار اين اظهار نظر، يك منبع آگاه در صدا و سيما هم اظهار نظر جالبي نسبت به وضعيت مركز دارد و مي گويد: مركزي كه مي تواند خود عهده دار و متولي نظارت بر مجموعه هاي مذهبي باشد آن هم نه از نوع تشريفاتي اش و به جايگاهي برسد كه نياز به كارشناس مذهبي مجموعه هاي تلويزيوني را تامين كند و بازار مجموعه هاي مذهبي را از اين آشفتگي نجات دهد، امروزه به يك موسسه تقريبا بي رمق تبديل شده است... متاسفانه مديران ارشد نگاه كاربردي به اين مركز ندارند و وجود چنين ديدگاهي در اين سازمان، باعث شده است كه تحقيقات و ديدگاه هاي كارشناسي كارشناسان مركز پژوهش ها، در حد جزوات در كتابخانه ها باقي بماند.
اين منبع آگاه، با بيان اين مطلب كه مركز پژوهش ها از ابتكارات لاريجاني در دوران مديريتش مي باشد، تاكيد مي كند: ايشان در آن زمان تشخيص شان اين بود كه بايد مركزي براي تغذيه مذهبي و ديني برنامه سازان وجود داشته باشد، كه همين دلايل باعث تاسيس مركز شد اما امروز تبديل شده است به مكاني براي تشكيل جلسات و گردهمايي هايي كه به رغم مفيد و كارسازبودن، هيچ كاربرد عملي در تصميمات و برنامه سازي هاي مديران ندارد.
وي ادامه مي دهد: البته عدم استفاده از نظرات كارشناسان اين مركز، بي هزينه نبوده است. به عنوان مثال، مشكلات و ابهامات موجود در جريان توليد و پخش مجموعه هاي تلويزيوني به اصطلاح مذهبي، همه ناشي از اين بي توجهي ها بوده است...
¤¤¤
با اين حال تقريبا مطمئن هستيم (!) كه سال ديگر و يا محرمي كه در پيش است باز هم همين آش و همين كاسه به موضوع اصلي رسانه ها تبديل مي شود و چند روزي درصدر اخبار مي ماند و بعد هم... در واقع ديگر عادت كرده ايم!
دوشنبه 15 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 161]