جهش آسياي مركزي به سوي توسعه‌

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: جهش آسياي مركزي به سوي توسعه‌

روابط اقتصادي ايران و ازبكستان با برگزاري 9 كميسيون مشترك وارد مراحل تازه‌اي از همكاريهاي بلندمدت دو كشور در منطقه آسياي مركزي شده است و نشان‌دهنده نگاه ويژه اين كشورها به گسترش روابط با جمهوري اسلامي ايران است.‌

مطلب زير با اين ديدگاه توسط دكتر بهرام امير احمديان استاد دانشگاه، پژوهشگر و كارشناس مطالعات اوراسيا نوشته شده و در اختيار سرويس اقتصادي روزنامه اطلاعات قرار گرفته است:

پس از فروپاشي اتحاد شوروي در سال 1991 مردم مسلمان ازبكستان اعلام استقلال كردند و به جرگه كشورهاي عضو سازمان ملل پيوستند. از آن زمان كوششهاي دولت و ملت ازبكستان براي احياي مجدد دولتمداري و بازيابي فرهنگ و هويت ملي و اسلامي خود كوششهاي فراواني بكار برده و توانسته‌اند با جمعيت 27 ميليوني خود علاوه بر پرجمعيت‌ترين كشورهاي آسياي مركزي، به يكي از كشورهاي قدرتمند و تاثيرگذار اين منطقه آسياي تبديل شوند. عضويت ازبكستان در سازمان كنفرانس اسلامي، سازمان اكو، سازمان همكاريهاي شانگهاي و همكاريهاي اقتصادي نزديك با جمهوري اسلامي ايران، سبب نزديكي هر چه بيشتر دو كشور شده است.‌

توجه به برقراري روابط بازرگاني و اقتصادي بين جمهوري اسلامي ايران با ازبكستان از زمان استقلال ازبكستان و به همراه روابط ديپلماتيك، سفارت جمهوري اسلامي ايران در شهر تاشكند را به مركزي براي توسعه روابط نزديك دو كشور تبديل كرده و با برگزاري 9 كميسيون مشترك همكاريهاي اقتصادي و فرهنگي دو كشور، زيرساختهاي حقوقي و قانوني مناسبي براي همكاريهاي همه جانبه فراهم آمده است.

رايزني بازرگاني ايران كارهاي زيادي براي توسعه روابط اقتصادي انجام داده است. رايزني فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در تاشكند نيز در زمينه توسعه مناسبات فرهنگي دو كشور فعاليت مي‌كند و اقدامات زيادي انجام داده است.

در شهرهاي سمرقند و بخارا كانونهاي فرهنگي زيادي در رابطه با روابط فرهنگي بين دو ملت و دولت دوست و برادر فعاليت دارند.

جمهوري ازبكستان در بخش مركزي آسياي ميانه و بخش بزرگي از سرزمين‌هاي واقع در بين رودخانه‌هاي سير دريا و آمو دريا قرار گرفته است. ازبكستان با پنج كشور قرقيزستان در شمال شرقي، قزاقستان در شمال و شمال غربي، تركمنستان در جنوب غربي، تاجيكستان در جنوب شرقي و افغانستان در جنوب هم مرز است.

ازبكستان پرجمعيت‌ترين كشور در ميان جمهوري‌هاي آسياي ميانه (بيش از 60 درصد) است و از لحاظ شمار جمعيت، سومين كشور در بين اتحاديه‌هاي كشورهاي مشترك‌المنافع بعد از روسيه و اوكراين مي‌باشد. در سال 2007 جمعيت ازبكستان به 26 ميليون نفر رسيد كه حدود 63 درصد آنها در روستاها زندگي مي‌كنند. از لحاظ تركيب جنسيتي 5/49 درصد جمعيت را مردان و 5/50 درصد آن را زنان تشكيل مي‌دهند. همچنين از لحاظ ترتيب سني، كودكان و نوجوانان تا 14 ساله 8/40 درصد و جوانان 15 تا 29 ساله 3/28 درصد جمعيت كشور را تشكيل مي‌دهند تا سهم كودكان، نوجوانان و جوانان در جمعيت كشور به 70 درصد برسد.‌

اصلاحات انجام شده در ازبكستان منجر به رشد پوياي اقتصادي شده كه اخيرا در اين كشور ديده مي‌شود. طي 5 سال گذشته رشد سالانه توليد ناخالص داخلي بيش از 7 درصد بوده و در سال 2007 و نيمه نخست سال 2008 به بيش از 9 درصد رسيده است. البته رشد قيمتهاي جهاني هيدروكربورها (كه ازبكستان نيز به عنوان كشور صادركننده گاز از آن بهره‌مند شده است) در اين زمينه تاثير داشته است.‌

بنا به گزارشهاي رسمي منتشرشده از سوي دولت ازبكستان، توسعه اقتصادي پايدار در اين كشور نه تنها در گسترش رشد متمركز و بدون مانع استخراج هيدروكربورها و قيمت‌هاي جهاني بالاي نفت و گاز است، بلكه بيشتر در سايه انجام هدفمند اصلاحات بازار، اصلاحات ساختاري عميق در اقتصاد، نوسازي و تجهيز فني دوباره بخشها و كارخانه‌ها و تاسيس رقابت‌هاي نو در صنايع صادرات بنيان دارد.

هم‌چنين توسعه كسب و كار و كارآفريني‌هاي كوچك و متوسط كه در توليد ناخالص فقط يك درصد را تشكيل مي‌داد، در نيمه اول 2008 به بيش از 40 درصد رسيد.

با گذشت 5 سال از استقلال، اقتصاد ازبكستان بيش از 100 ميليارد دلار سرمايه‌گذاري را جذب كرده است كه از آن ميان 25 ميليارد دلار، سرمايه‌گذاري خارجي است.

ازبكستان در تجارت خارجي رشد صادرات بيش از 5/1 برابر را تجربه كرده كه خود به موازنه مثبت در گردش كالاي خارجي و ذخاير طلا و ارز اين كشور منجر شده است.

ازبكستان از نظر توليد مواد غذايي مورد مصرف مردم، به خودكفايي رسيده است. با بكارگيري امكانات اقليم و سرزمين و كوشش نيروي انساني، ازبكستان از روزهاي آغازين استقلال خود به دوره‌اي از خودكفايي براي تامين غذا، به ويژه غلات و انرژي دست يافته است. در آغاز استقلال ازبكستان سالانه فقط 300 - 400 هزار تن غلات توليد مي‌كرد در حالي كه اكنون در اين كشور بيش از 6 ميليون تن محصول غله توليد مي‌شود.‌

اقتصاد ازبكستان در زمان آغاز استقلال، همانند ديگر جمهوريهاي مسلمان‌نشين اتحاد شوروي سابق با وابستگي بسيار به توليد مواد خام و اقتصاد عمده و نابرابري منطقه‌اي مشخص مي‌شد. در واقع همه بخش‌هاي تكنولوژي توليدي غيركافي بود، غالبا در مرحله ابتدايي فرآيند مواد خام، و بخش مهمي از كالاي صنعتي تمام شده، رقابتي نبود. بيش از 60 درصد كالاهاي مصرفي و حتي سهم بزرگي از كالاهاي صنعتي وارد مي‌شد و تراز منفي تجاري سالانه 3 ميليارد دلار بود. كه اين شرايط سبب تشديد افت استانداردهاي زندگي شده بود.

يكي از مهمترين مسائل ازبكستان ثبات اقتصاد كلان و رشد اقتصادي قوي تضمين شده بود كه بدان دست يافته است. در سالهاي 2000 - 2005 حجم اقتصاد ملي ازبكستان به تنهايي يك سوم افزايش يافته، و طي سه سال گذشته توليد ناخالص داخلي سالانه 7 درصد رشد داشته است.

ازبكستان در فضاي پيچيده دوره گذار و رويارويي با فقدان جدي منابع، دوره تسريع توسعه بخشهاي بيناني، استعداد بخش‌هاي اقتصادي صادرات محور - توليد نيرو، معادن طلا،‌ توليد فلزات غيرآهني، توليد اتومبيل و صنايع سبك، شيميايي و پتروشيمي و هم‌چنين استخراج معادن را هدف‌گذاري كرده است.

برخي از كارخانه‌هاي بزرگ ازبكستان كه در عين‌حال بزرگترين كارخانجات در آسياي مركزي به شمار مي‌روند، مانند كارخانجات معادن و ذوب فلزات نوايي و آلماليك‌، كارخانه ذوب‌آهن بك‌آباد، كارخانه هواپيماسازي چگالف تاشكند، ماشين‌سازي بزرگ مقياس كشاورزي،‌كارخانه سيمان و ديگر كارخانه‌ها تعمير شده و با موفقيت به فعاليت خود ادامه مي‌دهند.

رشد عمده در بهره‌وري كارخانه‌هاي فرآوري، سبب تغييرات ساختاري مثبت در توسعه صنايع شده است. سهم صادرات محصولات بخش فرآوري تقريبا دو برابر شده است. حضور كالاهاي مصرفي توليد شده بومي در بازارهاي محلي افزايش يافته و حجم واردات كالاهاي مصرفي 8/70 درصد كاهش يافته است.‌

همچنين سهم توليد صنعتي در توليد ناخالص داخلي طي 5 سال گذشته از 14 به 22 درصد افزايش يافته است. در اين راستا، برنامه هدف‌گذاري شده در توسعه سريع‌بخش خدمات، كه حدود 25 درصد توليد ناخالص داخلي است، به اجرا گذاشته شده است.

اصلاحات مهم تقريبا در همه شاخه‌هاي اقتصاد انجام گرفته است. براي نمونه، نسبت به اوايل اعلام استقلال‌، استخراج هيدروكربورهاي مايع تقريبا چهار برابر افزايش يافته و توليد گاز طبيعي از 42 به 63 ميليارد متر مكعب رسيده است. اين مورد سبب امكان‌دادن به تكافوي كامل نياز بازار محلي براي توليدات نفت و گاز طبيعي شده است، كه مهم‌تر از همه، با قيمت‌هاي عادلانه براي مصرف‌كنندگان و شركتها شده است. هم‌چنين بنيانهايي براي افزايش صادرات انرژي را ايجاد كرده است.

اصلاحات در صنايع نساجي از توجه بالايي برخوردار شده و ازبكستان يكي از توليدكنندگان پيشرو در پنبه در جهان باقي مانده است. اما نسبت پنبه خام فرآوري شده به محصول نيمه ساخته و ساخته شده تا 1991 به بيش از 7 تا 10 درصد نرسيد. باقي ليف پنبه به ديگر جمهوريهاي شوري سابق برده مي‌شد يا به كشورهاي خارجي صادر مي‌شد. طي سالهاي استقلال، حدود 200 كارخانه نساجي جديد در ازبكستان ساخته يا نوسازي شد و اين كارخانه‌ها اكنون نه تنها نخ و پنبه توليد مي‌كنند، بلكه سهم بالايي از توليد پوشاك و لباسهاي آماده را در اختيار دارد سهم پنبه، كه در اين جمهوري فرآوري مي‌شود، در سال 2005 به بيش از 25 درصد افزايش يافته است و در سالهاي آينده ممكن است به 55 درصد برسد. اين مورد سبب شده سهم صنايع نساجي در توليد ناخالص داخلي از 1/7 جاري به 9/19 درصد برسد.

نقش توليد بخش خصوصي در اقتصاد ازبكستان در حال افزايش است. اين نقش به ويژه در مناطق روستايي نيز در حال رشد است، كه حدود 99 درصد محصولات كشاورزي را توليد مي‌كند. از آغاز سال 2002، توسعه سريع كشاورزي به عنوان كليد جهت‌گيري اصلاحات در كشاورزي انتخاب شده است.‌

به همين دليل بيش از 181 هزار و 700 مجتمع كشاورزي در كشور فعاليت دارند. به سبب ابتكارات، تجربيات، دانش و درك آنان از مالكيت زمين، كشاورزان ازبك 70 درصد توليد پنبه و پشم در سال 2005 كشور را در اختيار داشتند در حالي كه 5 سال پيش اين رقم كمتر از 20 درصد بود. سهم مزارع در توليد غله نيز به 80 درصد در سال 2006 افزايش يافته است.

از سوي ديگر طي سه سال گذشته كاربران اينترنتي در ازبكستان سه برابر شده‌اند و اكنون به بيش از 2 ميليون مورد مي‌رسد (در 2007 اين تعداد 7/1 ميليون، در 2006 حدود 855 هزار و در 2005 حدود 675 هزار بود).‌

دوشنبه 15 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 131]