خرد در سياست (3)مباني و انواع پلوراليسم سياسي

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: خرد در سياست (3)مباني و انواع پلوراليسم سياسي
خبرگزاري مهر - گروه دين و انديشه: در علم سياست، سابقه استعمال واژه پلوراليسم چندان دراز نيست و از اوايل اين قرن عقبتر نمي‌ر‌ود. غرض از آن ترتيباتي خاص به منظور توزيع قدرت سياسي ميان گروهها و سازمانهاي مستقل از دولت و از يكديگر و، در نهايت امر ، جلب علاقه و مشاركت آنها ومآلاً افراد جامعه در صحنه سياست و سياست‌گذاري است.

مراد از پلوراليسم به طور كلي هر نظريه‌اي است كه در آن اصل و ريشه امور يا عدد چيزها يا نوع آنها بيش از يكي دانسته شود .

پلوراليست كسي است كه كثرت يا چند گانگي را اصل قرار مي‌دهد ( در مقابل وحدت يا يگانگي ). از اين رو، مي‌توان او را كثرت گرا يا چند گانه گرا خواند . پلوراليسم در فلسفه اخلاق و نظريات اجتماعي نيز كاربرد داشته است. در اخلاق كسي كه بگويد مبدأ و معيار خوبي و بدي بيش از يكي است، و در علوم اجتماعي دانشمندي كه معتقد باشد جامعه بر حسب گروههاي متعدد قومي يا نژادي آرايش مي‌يابد، پلوراليست خوانده مي‌شود.

در علم سياست ، سابقه استعمال واژه پلوراليسم چندان دراز نيست و از اوايل اين قرن عقبتر نمي‌رود . غرض از آن ترتيباتي خاص به منظور توزيع قدرت سياسي ميان گروهها و سازمانهاي مستقل از دولت و از يكديگر و، در نهايت امر ، جلب علاقه و مشاركت آنها ومآلاً افراد جامعه در صحنه سياست و سياست‌گذاري است. پلوراليستها معتقدند كه تعدد و تنوع گروهها ( دست كم در دموكراسيها ) نه تنها يكي از واقعيات زندگي است ، بلكه بايد و مطلوب است كه چنين باشد . بنابراين ، دلايلشان ، هم از آنجه هست اخذ مي شود وهم از آنچه بايد باشد .

گفته مي‌شد كه دولتهاي امروزي آنچنان بزرگ و پيچيده و زورمند شده‌اند كه نه مي‌خواهند و نه مي‌توانند نيازهاي انساني شهروند را بر آورند، بنا بر اين مي‌بايست آنها را از مسند به زير كشيد و اختياراتشان را محدود كرد و تنها به حدي رسانيد كه در درون مرزهاي كشور نگهدار و پرورنده تشكلهاي خود گردان باشند و نظم و آرامش را ميان گروههاي رقيب حفظ كنند.

در آثاري كه در دو دهه آغاز قرن بيستم از متفكران پلوراليست انگليسي ، مانند لسكي و فيگيس و هابسن و تاني و كول انتشار مي‌يافت همه جا بهره‌كشي در نظام سرمايه داري و حاكميت دولت هدف حمله بود. اين كسان و همفكران ايشان جملگي با اين انديشه مخالف بودند كه دولت تجسم اراده عام و قانوناً تواناي مطلق و جلوه بروني عقل محض است . البته پلوراليستها ضرورت وجود دولت را انكار نمي‌كردند ، و خطاست كه كسي آنان را آنارشيست قلمداد كند . سخن بر سر اين بود كه فرد به ميل و اختيار به عضويت گروهها در مي‌آيد و، بنابراين، گروهها به طور مستقيمتر – و لذا قويتر و طبيعي‌تر – از جانب او نمايندگي دارند .

دولت به جاي اينكه راساً و از راه اقدام مستقيم دست به تعيين مشي سياسي و اقتصادي كشور بزند ، صرفاً هماهنگ‌كننده‌اي خواهد بود كه در پاسخ به خواستها و نيازهاي گروهي وارد عمل خواهد شد و وظايفي معادل يك شركت خدماتي خواهد داشت.
پلوراليسم دموكراتيك در دهه 1930 پلوراليسم حقوقي كنار گذاشته شد، اما پس از چندي ، در دهه 1950 و 1960 ، پلوراليسم باز در قالبي ديگر و اين بار به صورت پلوراليسم دموكراتيك ظاهر شد . اين دفعه محل تأكيد ، به جاي حاكميت ، ضروريات نظام دموكراسي قرار گرفت.

پلوراليسم شراكتي – در دهه 1980 ، پلوراليسم شعار مخالفان حكومتهاي تك حزبي در اتحاد شوروي و كشورهاي اروپاي مركزي و شرقي شد كه ، مانند پلوراليستهاي حقوقي و دموكرات در گذشته ، بر ضرورت وجود گروههاي مستقل در سياست و اقتصاد و جامعه پافشاري مي‌كردند . اين پلوراليستها ، بر خلاف پيشينيان خود ، هيچ نظريه مدون و منسجمي در مخالفت با دولتهاي قدرتمدار و انحصار طلب كشورهاي خويش پديد نياوردند ، ولي از آنچه در باره ضرورت پلوراليسم به عنوان يكي از پايه‌هاي دموكراسي و مشاركت سياسي مي‌گفتند چنين بر مي‌آيد كه عقايدشان آميزه‌اي از اصول پلوراليسم حقوقي و دموكراتيك است.

پلوراليسم بيشتر در واكنش سرطان‌وار قدرت مركزي دولت و تحولات صنعتي و تكنولوژيك و پيامدهاي ناخواستني آن در جوامع بزرگ توده‌اي پديد آمد . ترديد نيست كه انگيزه پلوراليستها همواره از يك سو بشردوستي و حفظ حقوق اكثريتي بوده است كه ياراي بيان خواستهاي خويش و تأثير گذاشتن در مصادر امور را نداشته‌اند ، و از سوي ديگر دفاع از دموكراسي و آرزوي برقراري حكومتهاي براستي منتخب مردم و پاسخگو در برابر ايشان .

پلوراليستها گروه را شايسته‌ترين مجرا براي تضارب آراء و انتقال خواستهاي فرد مي ديدند و عقيده داشتند كه بجز ايجاد و تقويت گروههاي مستقل ، چاره‌اي بر آفات مترتب بر تمدن صنعتي متصور نيست ، و اگر گروهها نباشند كه با قدرت محصول تجمع افراد در برابر دولت بايستد ، مشكل رشد سرطاني و بي‌اعتنايي دستگاه حكومتي راه حل ديگري نخواهد داشت.
شنبه 13 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 211]