فخر الدین طریحی

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: محله «آل طریح» نجف اشرف، که امروزه به «محله براق» معروف است؛ در سحرگاه روز جمعه اواخر شوال 979ق. شاهد ظهور ستاره ای از ستارگان عالم تشیع بود. مادر وی از شهر مشهد مقدس رضوی و پدرش اهل نجف بود. فخر الدین طریحی نشو و نمای خود را در خانه ای روحانی، آکنده از عطر معنویت و صفا آغاز کرد و در دامان پاک مادری مهربان و پدری دلسوز و صاحب کمال پرورش یافت.[1]
در بلندای تحصیل
وی بیشتر تحصیلات خود را از محضر پدرش شیخ محمد علی طریحی و دایی گرامی اش شیخ محمد حسین فرا گرفت و با سعی و کوشش فراوان به فراگیری علوم مختلف پرداخت و در زمان کوتاهی به مراتب بلندی از علم و فضل رسید. آثار و تألیفات وی نشان از جایگاه و منزلت بالای علمی وی دارد. آفاق اطلاعات فخر الدین طریحی محدود نیست؛ بلکه موضوعات گسترده ای را فرا گرفته است.
اگر کسی به کتاب «غریب القرآن» نظر کند، او را مفسری مسلط به علوم قرآن می یابد؛ اگر «غریب الحدیث» را بگشاید، او را محدثی والا می بیند؛ اگر «الفخریه» را مطالعه کند، او را فقیهی وارسته می شناسد؛ اگر «ایضاح الاحباب» را مرور کند، ریاضی دانی قوی را در برابر خود احساس می کند؛ اگر «جامع المقال» را ملاحظه کند، رجالی بزرگ و آشنا به تراجم و احوال راویان را خواهد دید و اگر به کتاب گرانسنگ «مجمع البحرین و مطلع النیرین» نظاره کند، در تعجب خواهد ماند که چگونه یک نفر این میزان اطلاع وسیع از فنون و علوم متداول زمان خود را به دست آورده است![2]
این فرزانه نامدار و گرانمایه، کلام نورانی امیرالمومنین علی ـ علیه السلام ـ را همیشه پیش چشم خود قرار داده بود که فرمود: «الفرصه تمر مر السحاب»؛ لذا لحظه ای از عمر خود را بیهوده به هدر نداد. از لحظه لحظه زمان در رسیدن به هدف عالی خود، بهره گرفت. سفر های علمی وی دلیل روشنی بر تلاش فراوانش در راه کسب دانش و نشر علم است.
مشایخ و استادان
علامه طریحی همانند دیگر دانشوران در محضر استوانه های علمی زمان خود زانوی ادب زد و با فراگیری علوم در رشته های مختلف، اندیشه و قلب خود را بارور ساخت. در این جا به نام چند تن از آن ها اشاره می کنیم:
1. شیخ محمد علی طریحی؛
2. شیخ محمد حسین طریحی؛
3. شیخ محمود بن حسام مشرفی جزائری؛
4. سید امین الدین علی بن حجه الله شولستانی؛
5. شیخ محمد بن جابر نجفی؛
کرسی تدریس
ستاره نجف در کنار تحصیل بی وقفه، بر کرسی تدریس نشست. شاگردان بسیاری از ملت های مختلف به دور خود جمع نموده و از خود نامداران عالی مقداری را به یادگار گذارد. درس وی در حوزه علمیه نجف یکی از درس های پرجمعیت بود.
درس و بحث او فقط در شهر نجف محدود نبود، بلکه از شهر های نجف و کربلا فراتر رفته، در شهرهایی همچون مشهد مقدس، اصفهان، شیراز، رماحیه نیز ادامه داشت و در آن شهرها به تدریس می پرداخت و به عده ای که شایسته بودند، اجازه تدریس و نقل حدیث می داد.
زهد و تقوا
«وی عابد ترین و با تقواترین اهل زمان خود بود. و در تقوای وی همین بس که لباسی را که با نخ ابریشم دوخته شده بود، به تن نمی کرد بلکه لباس های او را با نخ پنبه ای می دوختند.»[3]
زیارت و سیاحت
طریحی برای زیارت خانه خدا و دیدار با دانشمندان و فرزانگان، دوبار عازم مکه مکرمه شد، که یک بار آن در سال 1062 ق. بود. او در این سفر علاوه بر انجام مراسم حج، مدت زیادی را نیز برای تحقیقات علمی در کنار خانه خدا اقامت کرد و سه بار نیز به شهر مقدس مشهد مسافرت کرد و به زیارت حرم مطهر امام هشتم ـ علیه السلام ـ و تدریس پرداخت. او کتاب نفیس و جامع خود، یعنی «مجمع البحرین» را در کنار بارگاه ملکوتی آن امام همام نوشته و به برکت روح مطهر آن امام بزرگوار، از کتابهای بی نظیر در زمینه لغات قرآن و حدیث بهره مند شد. فرزانه عالی قدر ما از شهر های شیراز و اصفهان نیز دیدار، و با دانشمندان و عالمان آن دیار بحث علمی داشت و به اجازه و استجازه پرداخت. او کتاب «ایضاح الاحباب» را در سال 1071 ق. در اصفهان نوشت.[4]
میراث جاویدان
شیخ فخر الدین، اولین کسی است که در علم رجال، در باب «تمییز مشترکات رجالی» کار کرده و همچنین در مورد واژه های حدیثی کتابی با عظمت نوشته است. تلاش خستگی ناپذیر وی آثاری جاویدان در موضوعات اصول، فقه و رجال را پدید آورده است که برخی از آن ها عبارتند از:
1. الاحتجاج فی مسائل الاحتیاج.
2. الادله الداله علی مشروعیه العمل بالظن المستفاد من الکتاب و السنه.
دو نسخه خطی از این کتاب در کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی ـ رحمه الله ـ به شماره 3028 و کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به شماره 1/383 موجود است.
3. الاربعون حدیثاً، چهل حدیث.
یک نسخه خطی از این کتاب در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران به شمار 3/2115 موجود است.
4. ایضاح الاحباب فی شرح خلاصه الحساب، در علم حساب.
5. ترتیب خلاصه الاقوال علامه حلی ـ رحمه الله علیه ـ.
6. ترتیب مشیخه من لا یحضره الفقیه للشیخ الصدوق ـ رحمه الله علیه ـ.
7. تحفه الوارد و عقال الشارد، در علم لغت.
8. تحفه الاخوان فی تقویه الایمان.
این کتاب خطی منسوب به وی در کتابخانه مجلس شورای اسلامی به شماره 557 موجود است.
9. تقلید المیت.
رساله ای در مسائل تقلید از مجتهد مرده.
10. التکمله و الذیل و الصله للصحاح جوهری، در لغت.
11. جامع المقال فیما یتعلق باحوال الدرایه و الرجال (تمییز مشترکات من الرجال).
این کتاب در موضوع خود، اولین نوشته می باشد که در سال 1053 ق. تألیف. و در سال 1355 ش در تهران توسط انتشارات جعفری منتشر شده است.
12. جامع الفوائد
رد بر اخباری گری و اندیشه های میرزا محمد امین استر آبادی. دو نسخه خطی از این کتاب در کتابخانه آیه الله مرعشی ـ رحمه الله علیه ـ به شماره 3028 و کتابخانه دانشکده ادبیات تهران به شماره 3/383 موجود است.
13. جواهر المطالب فی فضائل الامام علی بن ابی طالب ـ علیه السلام ـ به احتمال قوی این کتاب همان «الاربعون حدیثا» است.
14. المستطرفات فی شرح نهج الهداه، در شرح «نهج البلاغه».
15. مشارق النور، معروف به «مشارق الطریحیه» تفسیر مختصر در قرآن.
16. مجمع البحرین و مطلع النیرین؛ توضیح بیشتری درباره این کتاب خواهد آمد.
17. المقتل یا المنتخب فی جمع المراثی و الخطب»؛
مجمع البحرین
در این کتاب ابتدا آیات قرآنی و احادیث و بعد از آن ها مطالب مورد نیاز ـ که اشاره کردن به آن لازم بوده ـ مورد پژوهش قرار گرفته است، مانند اشاره به نام های انبیا، محدثان، پادشاهان و شخصیت های معروف تاریخی و موارد غیر لغوی دیگری همچون تفسیر، عقائد و شرح حدیث. در حقیقت می توان این کتاب بی نظیر را راهی به اقیانوس بیکران علوم قرآنی و حدیثی دانست.
شاگردان و راویان
علامه طریحی در طول زندگی پربار خود علاوه بر خدمات بسیار ارزنده فرهنگی و اجتماعی به جهان اسلام، دانشمندان و محققان بسیاری را تربیت کرد، که هر کدام در جایگاه خود از افتخارات عالم تشیع می باشند و نامشان در دفتر شاگردان مکتب جعفری نور افشانی می کند. ما در این جا به نام عده ای از شاگردان و یا کسانی که از وی روایت کرده اند، اشاره می کنیم:
1. علامه مجلسی ـ رحمه الله علیه ـ،
2. سید هاشم بن سلیمان بحرانی.
3. شیخ صفی الدین.
4. شیخ حسام الدین بن جمال الدین طریحی.
5. شیخ حر عاملی محمد بن حسن.
6. شیخ محمد امین بن محمد علی کاظمی.
7. مولی محمد طاهر بن محمد حسن نجفی.
8. شیخ محمد بن عبدالرحمن بن حلی.
9. شیخ عنایت الله بن محمد حسین مشهدی.
10. سید نعمه الله بن عبدالله شوشتری جزائری.
11. سید محمد بن اسماعیل نجفی.
12. سید محمود بن فتح الله نجفی کاظمی،
13. شیخ عبدالواحد بن محمد بورانی نجفی.
14. جمال الدین بن محمد علی طریحی؛
15. شیخ شمس الدین بن فخر الدین طریحی؛
16. شیخ محمد بحرانی.[5]
خزانه فخریه
علمای سلف در جمع آوری و حفظ کتاب های خطی و نفیس، زحمات طاقت فرسایی را متحمل شده اند تا بتوانند از سرایه های معنوی امت اسلام حراست کنند و آن ها را نسل به نسل به فرزندان آینده اسلامی برسانند. ای بسا در این راه کتک خورده و یا شبانه روز برای به دست آوردن یک کتاب کارگری کرده اند؛ به عنوان نمونه می توان به زندگی نامه آیت الله مرعشی نجفی مراجعه کرد.[6]
علامه طریحی از جمله کسانی است که بعد از خود کتاب خانه ای به یادگار گذارد که به «خزانه فخریه» معروف گشت. این گنجینه کتب از قدیمی ترین مخزن های کتاب بعد از خزانه غرویه در نجف و دارای آثار نفیس و گران بهایی بود که اکثر آن ها را علامه در زمان خود وقف طلاب علوم دینی نموده تا شیفتگان علوم آل البیت ـ علیهم السلام ـ از آن ها بهره مند شده و برای نشر آرمان های مقدس اسلامی دریغ ننمایند. اما جای بسی تأسف است که بسیاری از کتاب های گران بهای بزرگان ما از دست ما خارج و در موزه های کشور های مختلف نگهداری می شوند و یا در اثر بی توجهی از بین رفته اند؛ کتابخانه شیخ فخر الدین طریحی از این جمله است چرا که بعد از وفات وی کتابهایش به ورثه اش منتقل شد؛ اما در اثر بی توجهی، بسیاری از آن ها از بین رفته و تباه شده است.![7]
در شهر رماحیه
علامه طریحی مدتی در شهر رماحیه به سر برده و به اقامه جماعت و رسیدگی به امور مردم می پرداخته است. مدت سکونت وی و تاریخ آن در منابع نیامده است. اما جای بسی افتخار است که بزرگان ما در هر زمان و مکان و در هر سن و سال که در منطقه ای به وجود آن ها نیاز شده با آغوش باز به آن دیار هجرت کرده و به خدمات علمی، فرهنگی، اجتماعی و دینی پرداخته اند. از جمله آنان این فقیه نامدار است که در اواخر عمر شریف خود در رماحیه رحل اقامت افکند، و مرجع تقلید و عالم آن شهر به حساب می آمد. خانه وی همانند بیوت دیگر بزرگان دین، پناهگاه بیچارگان و محل مراجعه جویندگان علم و ادب بود که از اطراف به آن منزل سرازیر می شدند و با دستی پر به وطن و منزل خود باز می گشتند.[8]
ندای پرواز
علامه طریحی پس از یک قرن و اندی ـ که از سالخوردگان علما به شمار می آمد ـ در سال 1087 ق.[9] در شهر رماحیه به ندای «یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه» لبیک گفته جان را به جان آفرین تسلیم کرد و دوستداران علم و فضیلت را در فقدان خود به مصیبت بزرگ نشاند. در نجف و رماحیه غوغا شد؛ دوستداران مکتب تشیع اجتماعات عظیمی بر پا کرده، به سر و سینه خود می زدند؛ عاشقان ولایت و امامت تشییع جنازه ای بی سابقه و تاریخی را از شهر رماحیه تا شهر علوی نجف برگزار کردند. شهر نجف سابقه همچو جمعیتی را در تشییع و نماز بر پیکر کسی کمتر دیده بود! گریه موافق و مخالف به حدی بود که قلم از تحریر آن عاجز است. پس از طواف در حرم مطهر امیرالمومنین ـ علیه السلام ـ و اقامه نماز، در پشت حرم مطهر علوی ـ در «محله براق» در نزدیکی مسجدش که معروف و دارای قبه ای است ـ به خاک سپرده شد. هم اکنون نیز مقبره وی در جوار مولا زیاتگاه دوستداران علم و ادب است. تاریخ وفات وی را در آیه کریمه «یطوف علیهم ولدان مخلدون» یافته اند.[10]
[1]. مطلعه البدرین، ص د؛ ماضی النجف و حاضرها، ج2، ص 454؛ طبقات اعلام الشیعه (الروضه النضره) آقا بزرگ تهرانی، ص 434؛ مراقد المعارف، حرز الدین، چاپ قم، ج1، ص 417.
[2]. مقدمه مجمع البحرین، ص8.
[3]. ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج4، ص 33؛ اعیان الشیعه، ج8، ص 395.
[4]. مقدمه جامع المقال، فخر الدین طریحی، تهران، با تحقیق محمد کاظم طریحی، ص یب؛ مقدمه مجمع البحرین، ص11؛ مطلع البدرین، ص و؛ المرجعیه الدینیه و المراجع الامامیه، نورالدین شاهرودی، ص 82 و 83.
[5]. مطلع البدرین، ص د؛ ماضی النجف و حاضرها، ج2، ص 455؛ مقدمه مجمع البحرین، ص10؛ مقدمه جامع المقال، ص یج؛ ریحانه الادب، ج4، ص 55ـ53.
[6]. شهاب شریعت، علی رفیعی (علامرودشتی)، قم 1415 ق، ص 238 و 139.
[7]. مقدمه تفسیر غریب القرآن؛ ماضی النجف و حاضرها، ج1، ص 853.
[8]. مقدمه مجمع البرحین، ص12، مقدمه تفسیر غریب القرآن، ص: کر.
[9]. ریحانه الادب، ج4، ص 55، وفات وی را 1085 ق. ذکر کرده.
[10]. ماضی النجف و حاضرها، ج2، ص 457؛ مراقد المعارف، ج1، ص 418؛ ریحانه الادب، ج4، ص 55؛ نجوم السماء، محمد علی کشمیری، قم، ص 107؛ اعیان الشیعه، ج8، ص 395؛ دائره المعارف الشیعه، اعلمی، ج11، ص 394؛ مقدمه مجمع البحرین، ص 14.
منبع:اندیشه قم

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 5874]