وضعیت آسمان در هفته اول و دوم مرداد 1389

واضح آرشیو وب فارسی:پی سی سیتی: جدای از ماه شب چهارده که جلوه‌ای دیگر به نورافشانی‌های نیمه شعبان می‌بخشد، سیاره ناهید و نزدیک شدنش به سیارات مریخ و زحل به همراه سرک کشیدن سیاره عطارد از افق غربی، مهم‌ترین رویدادهای نجومی هفته اول مردادماه را تشکیل می‌دهند. تصویر آغازین مطلب نیز خورشیدگرفتگی دو هفته پیش را در آمریکای جنوبی نشان می‌دهد.

در طی این هفته، ماه هر شب نسبت به شب قبل، حدود یک ساعت دیرتر غروب می کند و به تدریج بر قسمت روشن آن افزوده می‌شود؛ تا این‌که در ساعت 6:07 دوشنبه چهارم مرداد به وضعیت ماه کامل (بدر) می‌رسد. در غروب این روز، ماه هم‌زمان با غروب خورشید، از افق شرقی طلوع می‌کند و مشاهده و عکاسی از آن در کنار منظر زمینی جالب خواهد بود. در این روز ماه در در کل شب قابل رویت است. در ساعت 4:21 هفتم مرداد، ماه به اوج فاصله خود از زمین می‌رسد و در آن هنگام، فاصله‌اش از زمین به 405,954 کیلومتر خواهد رسید.

سیارات

عطارد / تیر: در آسمان شامگاهی قرار دارد و پس از غروب خورشید در ارتفاع حدود 15 درجه از افق غربی دیده می‌شود. در شامگاه 5 مرداد در فاصله بسیار نزدیکی از ستاره قلب‌الاسد قرار می‌گیرد و اصطلاحا به مقارنه با این ستاره روشن خواهد رسید.

زهره / ناهید: در صورت فلکی اسد قرار دارد و پس از غروب خورشید، درخشان ترین جرم سماوی در غرب آسمان است. در طی این هفته به تدریج به سیارات مریخ و زحل نزدیک‌تر می‌شود و فرصت خوبی است تا جابه‌جایی روزانه این سیاره درخشان را متوجه شوید.

مریخ / بهرام: در ابتدای شب در جنوب غربی آسمان و بین سیاره ناهید و زحل قرار دارد. در شب‌های آینده به زحل نزدیک‌تر می شود و رنگ سرخ‌فام آن، نشانه خوبی برای شناسایی این سیاره است.

http://khabaronline.ir/images/2010/7/29july-planets.jpg

مشتری / برجیس: حدود ساعت 11 شب از افق شرقی طلوع می کند و تا صبح در آسمان قرار دارد.

زحل / کیوان: پس از غروب خورشید در جنوب غرب آسمان و نزدیک سیاره مریخ قرار دارد. در 7 مرداد، فاصله‌اش از سیاره مریخ به حدود 2 درجه می رسد.

قمرهای گالیله ای مشتری
مشتری بیش از 70 قمر دارد که چهار عدد از آن‌ها به مراتب از بقیه بزرگ‌ترند و اولین بار توسط ستاره‌شناس مشهور ایتالیایی، گالیلئوگالیله کشف شدند. بدین جهت به آن‌ها اقمار گالیله‌ای مشتری می گویند. این چهار قمر به ترتیب فاصله از سیاره عبارتند از: آیو، اروپا ، گانیمد و کالیستو. گالیله وقتی در اواخر سال 1609 میلادی با تلسکوپ دست‌ساز خود به سیاره مشتری نگاه کرد، متوجه آنها شد. وی در رصدهای اولیه، آن‌ها را ستارگان ثابتی در کنار مشتری دانست؛ اما مشاهداتش در شب‌های بعد نشان داد که آن‌ها جابه‌جا می‌شوند و حتی گاهی اوقات یک یا دو عدد از آن‌ها به پشت سیاره مشتری می‌رود. این چنین بود که گالیله نتیجه گرفت آن‌ها به دور مشتری گردش می‌کنند. در آن روزگار، این قمرها اولین اجسام شناخته شده‌ای بودند که به دور زمین یا به دور خورشید گردش نمی‌کردند و این نظر در ذهن گالیله تقویت شد که زمین نمی‌تواند مرکز عالم باشد.

http://khabaronline.ir/images/2010/7/jupiter_moons_m.jpg

بزرگ‌ترین آن‌ها، گانیمد با قطر 5276 کیلومتر است که بزرگ‌ترین قمر منظومه شمسی لقب گرفته است. گانیمد حتی از سیاره عطارد هم بزرگ‌تر است. آیو دارای فعالیت شدید آتشفشانی است و فعال‌ترین قمر در منظومه شمسی محسوب می‌شود. اروپا دارای سطحی بسیار صاف وهموار است و کاملاً از یخ پوشیده شده است. کالیستو نیز دارای سطحی تیره و بسیار قدیمی است و با بیش از 4.5 میلیارد سال سن، احتمالاً کهنسال‌ترین قمر منظومه شمسی است.

هنوز هم تجربه رصد قمرهای گالیله‌ای سیاره مشتری یکی از فعالیت‌های مهیج برای علاقمندان و منجمان آماتور است. با یک دوربین نجومی با بزرگ‌نمایی 10 برابر نیز می‌توان این کار را انجام داد. کافی است در شب‌های مختلف به سیاره مشتری نگاه کنید. سعی کنید دوربین لرزش نداشته باشد. در این صورت می توانید اجرام ستاره مانند نزدیک مشتری را مشاهده و موقعیت نسبی آنها را ثبت کنید. اگر در شب‌های بعد نیز این کار را ادامه دهید، خواهید دید که موقعیت آنها تغییر می‌کند. گاهی دو تا از آنها در سمت راست و دوتای دیگر در سمت چپ مشتری هستند، گاهی ممکن است فقط دو یا سه عدد از آنها را ببینید، چرا که بقیه در پشت یا جلوی قرص درخشان سیاره مشتری پنهان شده‌اند. جالب است بدانید که سال 2009 به مناسبت چهارصدمین سال کشف این اقمار، سال جهانی نجوم نامگذاری شده بود.

آشنایی با نجوم کروی
هنگامی‌که در یک محیط باز به آسمان نگاه می‌کنیم، این تصور پیش می‌آید که آسمان همانند نیمکره‌ای در بالای سر ما قرار دارد. شاید همین تصور باعث شد تا گذشتگان ما این تفکر را مطرح کنند که همه ستارگان و اجرام سماوی بر روی کره‌ای قرار دارند که تمام عالم را در بر گرفته و زمین در مرکز آن قرار دارد. اما امروزه می‌دانیم که اجرام سماوی در فواصل متفاوتی از ما قرار دارند. در واقع چشم انسان به تنهایی قادر به تشخیص فاصله اجرام دوردست نیست، زیرا فاصله دو چشم ما نسبت به فاصله اجرام سماوی بسیار کم است. در نتیجه قدرت تشخیص اینکه کدام جرم دورتر و کدام‌یک نزدیک‌تر است، از ما گرفته می‌شود.

http://khabaronline.ir/images/2010/7/halfsphere.gif.jpg

شما این موضوع را در زندگی روزمره خود به خوبی درک می‌کنید، زیرا تشخیص فاصله اجرام نزدیک به مراتب راحت‌تر از تشخیص فاصله اجرام دورتر است. می‌توانید این آزمایش را با درختانی که در فاصله زیادی از شما هستند، انجام دهید. ستارگان نیز به همین گونه‌اند. فاصله‌ی بسیار زیاد آنها از ما باعث شده که نتوانیم دوری یا نزدیکی آنها از یکدیگر را تشخیص دهیم و این گمان برای ما به وجود می‌آید که تمام اجرام سماوی در یک فاصله از ما و بر روی یک کره واقع شده‌اند.

می توان این‌گونه تصور کرد که تمام اجرام سماوی بر روی کره بسیار بزرگی قرار دارند که ناظر در مرکز آن قرار گرفته است. به این کره، کره آسمان (کره سماوی) می‌گوییم. بررسی موقعیت اجرام و زوایای بین آنها در کره آسمان در شاخه‌ای از نجوم به نام «نجوم کروی» مطرح می‌شود. چون فرض می‌شود که اجرام بر روی این کره‌ قرار دارند، بنابراین نمی‌توان از هندسه‌های مسطحه رایج استفاده کرد و ناچار به استفاده از مثلثات کروی هستیم.

پیمایش در آسمان
مهم‌ترین کاربرد نجوم کروی، تعیین مکان اجرام سماوی در کره آسمان است. به دلیل شباهت‌های زیاد بین کره زمین و کره آسمان، منجّمان برای مشخص کردن موقعیت اجرام نجومی از روش‌هایی مشابه با مختصات جغرافیایی استفاده می‌کنند. در کره آسمان نیز قطب و استوا تعریف می‌شود. قطبین سماوی نقاطی هستند که به نظر می‌رسد تمام ستارگان به دور آنها گردش می‌کنند که از امتداد محور دوران زمین به دور خودش در کره آسمان پدید می‌آیند.

http://khabaronline.ir/images/2010/7/celestial.jpg

تصویر استوای زمین بر کره آسمان نیز استوای سماوی نامیده می‌شود. برای تجسم بهتر، اگر صفحه استوای زمین را از اطراف تا بینهایت ادامه دهیم تا کره‌ی آسمان را قطع کند، دایره‌ای فرضی به وجود می‌آید که آن را استوای سماوی می‌نامند.

از چشم‌انداز دیدنی هم‌نشینی چهار سیاره منظومه شمسی در آسمان شامگاهی تا مقارنه ماه و اجرام سماوی و هم‌چنین آشنایی با نجوم کروی و قوانین تدوین تقویم هجری قمری را در هفت‌شب، هفت آسمان این هفته بخوانید.

در طی این هفته، ماه از ابتدای شب در آسمان نیست و اواخر شب از افق شرقی طلوع می‌کند. در طول هفته به تدریج، از بخش روشن ماه کاسته می‌شود تا این‌که در ساعت 9:29 دوازدهم مرداد، به تربیع دوم می‌رسد.

http://khabaronline.ir/images/2010/7/10-7-31-243381.jpg

در این روز، ماه در نیمه شب طلوع می‌کند و نصف سطح آن روشن است و در زمان طلوع خورشید در میانه آسمان قرار دارد. بنابراین در صبح بعد، در روشنایی روز هم قابل مشاهده خواهد بود. البته رویت ماه در طول روز منحصر به این روز نیست و ماه نزدیک به 20 روز از هر ماه قمری در طول روز دیده می‌شود.

هم‌چنین در ساعت 1:30 بامداد 14 مرداد، ماه به فاصله 3 درجه‌ای از خوشه ستاره‌ای پروین خواهد رسید. خوشه پروین که به ثریا هم مشهور است، معروف‌ترین خوشه ستاره‌ای آسمان است که با چشم غیرمسلح، هفت ستاره آن را می‌توان دید. به این پدیده، مقارنه ماه و خوشه پروین یا هم‌نشینی ماه و خوشه پروین می‌گویند.

سیارات

عطارد / تیر: در آسمان شامگاهی قرار دارد، به تدریج جدایی زاویه‌ای آن از خورشید بیشتر می‌شود و شرایط رصدی بهتری پیدا می‌کند. برای مشاهده‌ آن نیازمند افق غربی بازی هستید تا نیم ساعت پس از غروب خورشید، بتوانید این سیاره را در ارتفاع حدود 9 درجه‌ای از افق رویت کنید.

زهره / ناهید: پس از غروب خورشید، درخشان ترین جرم سماوی در غرب آسمان است. طی روزهای آینده وارد صورت فلکی سنبله(خوشه) می‌شود و به جمع سیارات مریخ و زحل نزدیک می‌شود.

مریخ / بهرام: در ابتدای شب در غرب آسمان قرار دارد. به سیاره زحل نزدیک‌تر می‌شود تا این‌که در ساعت 21:30 دهم مرداد به مقارنه با سیاره زحل می‌رسد. در این هنگام جدایی زاویه ای آن‌ها کمتر از 2 درجه است.

http://khabaronline.ir/images/2010/7/1aug-planets.jpg

مشتری / برجیس: حدود ساعت 11 شب از افق شرقی طلوع می‌کند و تا صبح در آسمان قرار دارد. در شامگاه 9 مرداد تقریباً هم‌زمان با ماه از شرق آسمان سر بر می‌آورد.

زحل / کیوان: پس از غروب خورشید در غرب آسمان و نزدیک سیاره مریخ قرار دارد. با قدر یک، کمی کم نورتر از سیاره سرخ فام دیده می‌شود.

تصویر زیر، نمایی از مقارنه زیبای سیارات عطارد، ناهید، مریخ و زحل را در آسمان اندونزی نشان می دهد که در هفته آینده با ورود هلال زیبای ماه به این جمع، منظره زیباتری پدید خواهد آمد.

http://khabaronline.ir/images/2010/7/jia-hao1.jpg

پیمایش در آسمان

در نجوم کروی از دستگاه مختصات مختلفی برای بیان موقعیت اجرام استفاده می‌شود که ساده‌ترین آن‌ها دستگاه مختصات افقی (سمت - ارتفاعی) است.

همانطور که اشاره شد می‌توان تصور کرد که آسمان مانند گنبدی است که ناظر در مرکز آن قرار دارد. جایی که به نظر می‌رسد آسمان و زمین به یکدیگر متصل شده‌اند، افق نامیده می‌شود. اگر در یک دشت باز یا در وسط دریا به آسمان نگاه کرده باشید به راحتی می‌توانید تصور درستی از دایره افق داشته باشید. نقطه‌ای فرضی که درست بالای سر ناظر قرار دارد، سمت‌الرأس یا سر سو نامیده می‌شود.

http://khabaronline.ir/images/2010/7/sphere.jpg

در این دستگاه مختصات از دو مشخصه ارتفاع و سمت برای بیان موقعیت اجرام در کره آسمان استفاده می‌شود. ارتفاع یک جسم مشخص می‌کند که جسم چه مقدار بالای افق قرار دارد. ارتفاع ستاره‌ای که در افق قرار دارد، صفر و هنگامی که در سمت‌الرأس قرار دارد، 90 درجه است. اما با دانستن ارتفاع جرم سماوی نمی‌توان موقعیت آن را تعیین کرد. بنابراین به سراغ مشخصه بعدی می‌رویم.

سمت یک جسم عبارت است از زاویه‌ای که جرم سماوی با راستای شمال در راستای افق می‌سازد. سمت از شمال و در جهت شرق اندازه‌گیری می‌شود. مثلاً سمت نقطه شرق دقیقاً 90، سمت جنوب 180 و سمت غرب 270 درجه است. با کمک سمت و ارتفاع می‌توان موقعیت نقطه مورد نظر را در کره آسمان نشان داد. اگر گفته شود که ارتفاع و سمت یک جرم سماوی به ترتیب 30 و 225 درجه است، متوجه می‌شوید که این جرم 30 درجه بالاتر از افق جنوب غربی منطقه قرار دارد.

دستگاه مختصات افقی بسیار ساده است و به راحتی می‌توان موقعیت اجرام سماوی را گزارش داد. اما چرخش زمین به دور خودش باعث می‌شود که ستارگان و تمام اجرام نجومی حرکت منظّمی از جهت شرق به غرب داشته باشند. حرکت روزانه خورشید که از حوالی مشرق طلوع می‌کند، آسمان را طی می‌کند و به هنگام ظهر به بیشترین ارتفاع بر فراز جنوب می‌رسد (البته برای ساکنان نیم‌کره شمالی) و پس از آن دوباره جابجا می‌شود تا در حوالی غرب غروب کند، واضح‌ترین نمونه از تغییرات مختصات افقی است.

بنابراین یکی از مشکلات این دستگاه مختصات آن است که سمت و ارتفاع یک جرم سماوی با گذشت زمان تغییر می‌کند. سمت و ارتفاع اجرام سماوی علاوه بر زمان رصد به موقعیت جغرافیایی ناظر نیز وابسته است و با تغییر مکان ناظر، سمت و ارتفاع اجسام نیز تغییر می‌کنند.

ارتباط رویت هلال ماه و تقویم

از آن‌جاکه در آستانه ماه مبارک رمضان قرار داریم و خواهی نخواهی بسیاری از مردم توجه بیشتری به آغاز و پایان این ماه قمری دارند، در این شماره توضیحی درمورد تقویم قمری و ملاک‌های آغاز آن صحبت می‌کنیم.

http://khabaronline.ir/images/2010/7/crescent.jpg

با نگاهی به تاریخ نجوم مشخص می‌شود که بسیاری از اقوام از دیرباز، ماه و تشکیل اهله را برای تقویم استفاده می‌کرده‌اند. ماه با حرکت خود به دور زمین از حالتی به حالت دیگر می‌رود.

از نظر نجومی هر ماه قمری با حالتی شروع می‌شود که ماه نو نام دارد. در این حالت، ماه بین خط واصل زمین و خورشید قرار می‌گیرد و سطح نورانی ماه دقیقاً در طرفی است که ما نمی‌توانیم آن را ببینیم. یک یا دو روز بعد، ماه به صورت هلال شامگاهی دیده می‌شود، پس از چند روز به تربیع اول می‌رسد که در این حالت ماه یک چهارم مدار خود را طی کرده است. ماه با پیمودن نصف مدار خود به وضعیتی می‌رسد که تمام سطح روشن آن مقابل زمین است و به آن ماه کامل(بدر) می‌گوییم. همین مراحل به طور معکوس تا ماه نو بعدی طی خواهد شد. به فاصله زمانی بین دو ماه نو متوالی، دوره تناوب هلالی گفته می‌شود که به طور میانگین، 53/29 روز و برابر طول متوسط یک ماه قمری است. اما از آنجا که طول ماه در تقویم نمی‌تواند عددی غیر صحیح باشد، هر ماه در تقویم قمری 29 یا 30 روز می‌باشد.

http://khabaronline.ir/images/2010/7/phase.jpg

درتقویم هجری قمری قراردادی، ماه‌ها به طور متوالی 29 و 30 روزه در نظر گرفته می‌شود. اما این روش بیشتر برای بررسی‌های محاسباتی و تاریخی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در تقویم هجری قمری مورد استفاده کشورهای اسلامی بر اساس معیارها و ضوابطی 29 یا 30 روزه بودن ماه تعیین می‌شود. مطابق حکم شرعی اگر هلال ماه در شامگاه بیست‌ونهم ماه رویت شود، آن ماه به پایان رسیده و فردا روز اول ماه بعد است؛ ولی اگر هلال ماه در شامگاه روز بیست‌ونهم رویت نشد، ماه 30 روزه است. در این صورت هر ماه قمری مستقل از ماه قبل یا بعد خود است. بنابراین این امکان وجود دارد که چند ماه متوالی 29 یا 30 روزه باشد.

منبع (http://khabaronline.ir/news-79746.aspx)

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: پی سی سیتی]

[مشاهده در: www.p30city.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 287]