خوابگرد، هوشنگ گلشیری

واضح آرشیو وب فارسی:پی سی سیتی: خوابگرد

هوشنگ گلشیری

http://pic.aryabooks.com/images/17122726208467758764.jpg

مشکلش اين بود که در هر کس جايي را مي‌پسنديد. خيالش از رنگ چشم‌ها و شکل و ‏حتي اندازة مژگان‌ها راحت بود. چند بار ديده بودش. ساية چشم نمي‌زد يا چيزي که به ‏انتهاي مژگان‌ها انحنايي بدهد. همان‌طور بود که او هم در خواب‌هاش ديده بود، براي همين ‏لرزيده بود و جز همان بار اول به چشم‌هايش نگاه نکرد. از آن شکل بيني و آن گردي چانه ‏بسيار ديده بود. شايد هم بيشتر رنگ بشره‌ها نااميدش مي‌کرد. چشم‌ها درست، اما ‏رنگ صورت مي‌بايست سبزه مي‌بود. يادش بود. همين‌طورها شد که ديگر دوره افتاد، ‏البته به پاي چشم. اگر گريباني گشوده مي‌ماند يا به عمد گشوده مي‌شد، مي‌ديد و ‏مي‌گذشت که مي‌دانست اين دو خط نازک و لرزان که در کار منحني شدن بود نه به دو ‏گوي غلتان و تپان که به گوشت‌پاره‌اي آويخته از اين سينة استخواني مي‌آن‌جامد. وقتي ‏هم، به سرانگشت، صاحب آن دو خط نازک و لرزان چاک سينه را مي‌پوشاند، گو که به ‏غريزه، دلگير نمي‌شد؛ که حالا ديگر پوشيده و نيمه‌عريان همه‌چيز را به عرياني همو ‏مي‌ديد مي‌ديد که ديده بودش. مهمتر از همه، از آن دو لب گذشته که اميد ديدنش را ‏نداشت، آن خال بود. اگر رمزي از وحدتش گفته بودند، او که حالا از کثرت به کسرات ‏رسيده بود، مي‌دانست که از هر جاي ديگر مهمتر است؛ مَثَل مهر نماز مومنانش مي‌ديد ‏که خاطر پريشانشان را مجموع مي‌کرد، که حالا هم و هرجا موهاي حلقه‌حلقه با آن دو ‏مرغولة بر بناگوش خفته و بته‌جقة انگار خيس بر پيشاني نشسته آشفته‌اش مي‌کرد ‏که اگر هم به سلسله‌اش بسته بودند زنجير مي‌گسست و سر به بيابان مي‌گذاشت. ‏البته مي‌رفت، وقتي به این‌جاها مي‌رسيد: چيزي به پا مي‌کرد و به چيزکي شانه‌هاي ‏لرزان را مي‌پوشاند و سر به گريبان کرده راه مي‌افتاد، از کوچه به خيابان و از پياده‌روها به ‏هرجا که مي‌کشيدش، گاهي هم البته سر برمي‌داشت که مگر در اين زن ببيندش که ‏ساک خريد به دست از پياده‌رو چهارباغ مي‌آمد و کاکلي از موي خرمايي از روسري‌اش ‏بيرون زده بود يا در آن که خم شده بود تا به دستمالي بيني پسرکش را بگيرد. قيد ‏انحناي ميان او را هم بايست مي‌زد. گاهي هم بر نيمکت ميداني مي‌نشست و در ‏دفترچة بغلي طرحي مي‌زد، طرح يک بيني، استخوان ترقوه‌اي که ديده بود، از دستي ‏تنها سرانگشتي را که شايد از سوز انگار نگار بسته بود. بعد هم از بس رفته بود و ‏نشسته بود، مجبور مي‌شد تاکسي بگيرد، گاهي حتي نمي‌دانست کجاست. يک بار ‏حتي _ بعد فهميد _ خوش‌خوشک رسيده بود به تپه‌هاي هزارجريب؛ يک بار هم تا آن ‏طرف جادة خوراسگان رسيده بود.‏
سوار شده بود و تا آخر خط نشسته بود. فقط وقتي راننده گفته بود آخرش است، پياده ‏شده بود، و بعد راه افتاده بود. فکر مي‌کرد دارد به طرف جنوب مي‌رود، اما وقتي قلة ‏برف‌پوشيده را نديد، دانست که گم شده است. اتوبان بود و دو سويش بياباني بود که تا ‏افق مي‌رفت. راه رفته را برگشت، هيچ‌وقت برنمي‌گشت. مگر نه رسمش همين بود؟ ‏مي‌دانست که همه‌چيز خراب مي‌شود. براي همين هم مجبور شد تاکسي بگيرد و بگويد ‏برساندش به چهارباغ. حتي گفت که گم شده است.‏
راننده تعجب کرد، گفت: «چي؟ شما؟»‏
چطور جرئت کرد براي او بگويد، شايد هم او مي‌گفت که مي‌گويند در اندرون ماست، ‏آن‌هم او که به هيچ‌کس نگفته بود. راننده کامله‌مردي بود با شارب آويخته بر لبها. پرسيد: ‏‏«نفهميدم، مطمئنيد که به خواب بوده؟»‏
گفت: «بله، من تنها زندگي مي‌کنم.»‏
و گفت که در طبقة کدام‌يک از اين ساختمانهاي بلند نوساز زندگي مي‌کند. مي‌دانست. ‏گفت، مي‌رساندش.‏
گاهي هم زيرچشمي نگاهش مي‌کرد. بعد تا فکر نکند که مست است يا دود و دمي در ‏کار است، طرح‌هاي آن روز را نشانش داد. ده بيست تا فقط طرح بيني بود، دو تايي هم ‏گوش که يکي فقط گوشواره داشت و فقط يک ساق پا. اين يکي را توي اتوبوس کشيده ‏بود. از زن روپوش و روسري به‌تن فقط ساق پايش پيدا بود. راننده زد توي دندة معکوس و ‏ايستاد. گفت: «ببينم.»‏
بد نشده بود. ياد آن صوفي افتاد که واقعه‌اش ديدن ساق پايي چنان زيبا بود. براي راننده ‏هم تعريف کرد. راننده شايد خوشش نيامد که ماشين را روشن کرد و راه افتاد. تند ‏مي‌رفت. مسافر ديگري هم سوار نکرد. گفت: «شايد خيلي محروميت کشيده بوده، و ‏گرنه براي ديدن ساق پاي نامحرم آدم با گزن‌هاش نمي‌زند تخم چشم خودش را درآورد.»‏
گفت: «بعدها از اولياء شد، از مقربان خدا.»‏
‏ «بشود. پس من روزي هزار بار بايد با آن پيچ‌گوشتي بزنم توي هر دو تخم چشمم.»‏
از زبانش گذشت: «کاش من جاي شما بودم.»‏

‏ «چه حسني دارد؟»‏
نگفت. گاهي از آينه مي‌بينند و گاهي به گوشة چشم. مجبور هم نيستند اين‌همه راه ‏بروند، و گاهي حتي آن‌قدر بايستند تا طرف از دکان کاموافروشي درآيد.‏
راننده به دستة طرح‌هايش اشاره کرد: «حالا این‌ها را چه‌کار مي‌کني؟»‏
‏ «خوبهاش را نگاه مي‌دارم و بقيه را مي‌ريزم دور.»‏
‏ «خوب که چي؟»‏
‏ «بالاخره پيداش مي‌کنم.»‏
بدجوري نگاهش کرد. مهم نبود. ديگر نمي‌ديدش. جلو ساختمان پول خوبي بهش داد. ‏گفت: «باور کن ماخلق‌الله من عيبي نکرده. نقاش‌ها همه اين‌طورند.»‏
راننده خنديد: «اي بابا، مي‌دانم.»‏
بعد که مي‌خواست راه بيفتد گفت: «به دل نگير.»‏
اشکال که داشت، ولي بالاخره راهش همين بود، مگر تا خضر بيايد چهل روز صبح زود ‏نبايد جلو خانه را آب و جارو کرد؟ در اتاقش را که باز کرد اول بوي غذايي را شنيد که صبح ‏بار گذاشته بود. يک ساعتي از ظهر گذشته بود اما رفت به آتليه‌اش، يعني همان که ‏اتاق پذيرايي به حساب مي‌آمد، اگر او نبود. کسي اگر مي‌آمد توي همين نشيمن ازش ‏پذيرايي مي‌کرد. در آتليه را هميشه مي‌بست. آن ‌طرف صندلي چرخان بوم سفيد بزرگ ‏اصلي بود، پشت به پنجره، بر سه‌پايه‌اي که به سقف مي‌رسيد. نردباني هم کنارش بود. ‏بقية تابلوهايش را جمع کرده بود و بر هم اين طرف و آن طرف گذاشته بود و ديگر هر ‏گوشه‌اي بومهاي کوچک بود بر سه‌پايه‌اي معمولي و با طرح‌هاي معمولي. دورتادور بر ‏ماهوت سبز و گاه صورتي قاب کرده همين طرح‌ها را سنجاق زده بود، از بالا به پايين، ‏يعني مثلا گوشي اگر کشيده بود، آن‌جا مي‌گذاشت که بايد، دقت داشت که ديگر خودش ‏آشفته‌ترش نکند، البته گاهي جاي اجزاء را عوض مي‌کرد و بعد مي‌رفت بر صندلي ‏چرخانش مي‌نشست و نگاهشان مي‌کرد، گاهي حتي چشم‌بسته به سه سو ‏مي‌چرخيد و مي‌چرخيد. نه، نبود، و سوت بلند زودپز هم ديگر نمي‌گذاشت.‏
البته مدل زنده هم داشت، اما کمتر به آتليه مي‌بردشان. به يکي‌شان گفته بود: «زاوية ‏من آن‌جاست.»‏
نفهميده بود. تازه بديش اين بود که با این‌ها همه‌شان يک‌راست مي‌رفت سراغ همآن‌جا ‏که بايست مي‌رفت. دستي بر لب و يا چانه، بوسه‌اي بر شانه يا گردن، فقط چند بار گوي ‏پستان را _ اگر گوي بود _ به نوازشي تقديس کردن و بعد همان کاري را مي‌کرد که ‏نمي‌بايست، فقط هم به اين دليل که تازه بعد مي‌توانست مثلا گونه‌اش را ببيند يا از پرة ‏بيني‌اش اگر خوابش برده بود طرحي بزند. بعد هم ديگر نمي‌آمدند، هيچ‌کدام. به بهانة ‏ديدن تابلوهاش مي‌آوردشان. مي‌شناختندش. سال‌ها پيش نمايش‌گاه‌هايي در مرکز و ‏حتي همين‌جا گذاشته بود و حالا چندسال بود که هيچ‌کس حتي يک تابلو از او نديده بود. ‏اما وقتي مي‌ديدندش که مدام طرح مي‌زند فکر مي‌کردند که دارد کار مي‌کند. گاهي به ‏شوخي و يا حتي به زور مي‌خواستند به زاويه‌اش بروند که نمي‌گذاشت. کتاب‌هاش را هم ‏گذاشته بود توي اتاقک پارکينگ. هر خانوار يکي داشت. به آن‌جا هم مي‌بردشان. حالا ديگر ‏نه. از وقتي از زن و بچه‌هاش جدا شد ديگر دل و دماغ کتاب خواندن نداشت، چه برسد به ‏اين‌که بخواهد با کسي حرف‌شان را بزند. اصلاً عزتش سر همين کتاب‌ها باش لج افتاد، از ‏بس مهمان دعوت مي‌کرد و ميان آنها بالاخره يکي پيدا مي‌شد که برود سر قفسه‌ها که ‏از ناچاري توي ميهمانخانه هم بودند و حتي توي راهرو. همين شد. آن‌جا زاويه‌اش زيرزمين ‏بود. عزت مي‌گفت: «پس بفرماييد خانه دربست در اختيار آقاست؟»‏
بعد بي‌خوابي‌هاش شروع شد. نصف‌شب راه مي‌افتاد، و با يک پتو مي‌رفت توي همان ‏زيرزمين دراز مي‌کشيد. گاهي حتي توي سرسرا سر بر متکا يا حتي دست گذاشته ‏خوابش مي‌برد. اولش بهانه خواندن کتابي بود، يا تجديد خاطره يا تذکر وصفي از زني. بعد ‏هم خوابش مي‌برد. زنش به مهمان‌ها مي‌گفت: «ترا به خدا ببينيد، نصف‌شب مي‌رود چه ‏چيزهايي را مي‌خواند.»‏
و بعد مي‌خواند، هماني را که کاغذ برش گذاشته بود و علامت هم زده بود: «و زليخا زن ‏فوطيفرع بود که عزيز مصر بود که در همة مصر به جمال وي نبود و هنوز بکر بود، از ‏فربهي و لطافت بدان جايگاه بود که بدشواري بر پاي خاستي و بدشخواري رفتي.»‏
غلط هم مي‌خواند. مي‌گفت: «ترا به خدا ببينيد سليقه را.»‏
خودش حمام سونا مي‌رفت، هفته‌اي دوبار، دوشنبه و چهارشنبه. باسنش را هم ماساژ ‏برقي مي‌داد. شايد مي‌خواست هنوز هم همان‌طوري باشد که روزي تحسين کرده بود و ‏حتي کشيده بود. گاهي حتي گريه مي‌کرد که تو ديگر دوستم نداري.‏

مقصودش همان‌طور بود که وقتي مدلش مي‌شد و ساعت‌ها بي‌حرکت مي‌نشست، ‏بالاخره هم يک روز ديگر تمام شد. صاف و ساده راهش نداد.گفت: «حالا که دوست داري، ‏چرا نمي‌روي تنها زندگي کني؟»‏

2

آخرين نمايشگاهش را براي تدارک پول رهن همين خانه گذاشت. يک چيزي هم ماند. ‏همه‌اش گل و گياه و پرنده بود. چند تک‌چهره هم داشت، نيم‌رخ زني که ديگر عزت نبود، ‏فقط رنگ سبز به‌کار برده بود و يک نيمتنه هم بود، سه‌رخ، انگار که از مس ريخته باشند. ‏خانه را که در اين ساختمان‌ها گرفت چيزي هم براي خورد و خوراک اين سال‌هاش ماند. ‏عزت بچه‌ها را هم شير کرده بود، بيشتر خسرو را. حتي حاضر نشد در را به رويش باز ‏کند. گفت پس اقلاً رنگ‌هام را بدهيد.‏
خسرو در را باز کرد و کارتن را گذاشت کنار پاشنة در.‏
صورت پري را از شکاف ميان دو پرده ديد: با بيني پخ‌شده بر شيشه و موي کوتاه‌شده‌اش ‏نگاهش مي‌کرد. از همان شب هم شروع شد. البته سابقه داشت، مگر همان ‏شب‌گرديهاش توي خانة خودشان نبود؟ عزت مي‌گفت: «چرا شب‌ها مثل ارواح توي اين ‏خانه مي‌گردي؟»‏
بي‌خوابي نبود. گاهي حتي خودش هم نمي‌دانست که چرا توي آشپزخانه، سر بر ميز ‏نهاده، خوابش برده است. يک بار حتي صبح توي مهتابي با يک پتو پيداش کرده بودند. ‏حالا ديگر مي‌دانست چه‌کار کند. طرح‌هايش را که به ماهوت‌هاي دورتادور چسباند، چيزي ‏توي آشپزخانه خورد، تلفن را کشيد، رفت رخت‌خوابش را درست رو به بوم پهن کرد. ‏نورافکن‌هاي رو به ماهوت‌هاي سبز و صورتي را خاموش کرد، جز يکي که بوم بزرگ را ‏روشن مي‌کرد. دست‌بند و زنجير و دو قفلش را برداشت و به زاويه‌اش رفت. دو تا واليوم ‏پنج خورد، سيگاري هم کشيد. و بعد شروع کرد به کشيدن. هميشه اول چند گل و برگ ‏مي‌کشيد، و يک منظره که در خواب هم نديده بود. همان جويبار و يک درخت توت و بعد ‏هم نيزار دو سو که انگار جهت حرکت آب را از انحناي ني‌ها مي‌شد فهميد و بالاخره ‏مي‌رسيد به آنچه دست مي‌خواست، يا آنکه مي‌گويند در اندرون دل خسته‌اي چون او ‏بود: سردر قلعه‌اي و تنه و بعد چتر توتي کهن. تابلو معروف کوزة ديو را همين‌طورها ‏کشيده بود. ديو از کوزه دارد تنوره مي‌کشد، سر و سينه‌اش بيرون آمده است، و نه ‏ماهيگير که او مي‌خواهد با فشار دست برش گرداند آن تو.‏
بعد هم اول سر زنجير را به ميلة شوفاژ و يکي را هم به ميز ناهارخوري اين طرف قفل ‏کرد و حلقه‌هاي دست‌بند را به دست کرد و هر دو کليد را جايي پرت کرد. گرچه هنوز پس ‏از يک سال و اندي عادت نکرده بود، اما بالاخره خوابش مي‌برد. راستش بيشتر به گذر ‏آرام آن آب قنات فکر مي‌کرد که مي‌آمد و مي‌آمد و دست و سينه‌اش را مي‌شست و ‏مي‌رفت و خواب انگار از اعماق و با بوي خاک نم‌زدة رس مي‌آمد و بعد ديگر تمام بود. ‏صبح گرگ و ميش بيدار مي‌شد، همان‌قدر روشن که سفيدي سربي‌رنگ دو طرف بوم را ‏هم مي‌ديد. هميشه هم تا هر دو کليد را پيدا کند به زحمت مي‌افتاد. گاهي حتي مجبور ‏مي‌شد با خط‌کش يا چوب قاب يک تابلو کليدي را جلو بکشد. تلفن را سر صبحانه وصل ‏مي‌کرد. اولين زنگ را هم عزت مي‌زد. «هستي؟»‏
‏ «آره جانم.»‏
‏ «ديشب خوب خوابيدي؟»‏
‏ «بد نبود.»‏
‏ «مي‌خواهي چه‌کار کني؟»‏
مقصودش طلاق بود. خسرو نگذاشت. گفت: «مگر جدا نشديد؟»‏
گفت: «مي‌خواهم بروم مسافرت.»‏
‏ «کجا؟»‏
‏ «هنوز نمي‌دانم.»‏
‏ «مي‌خواهي بيايم چمدانت را ببندم. مي‌داني که ما هنوز دوستت داريم.»‏
‏ «نه، متشکرم. خودم هم مي‌توانم.»‏
از اداره‌اش هم زنگ مي‌زد، عصر هم. خودش سپرده بود به همه و بيشتر به این‌ها که ‏مي‌آمدند تا مدل بشوند که هيچ‌وقت جواب تلفن را ندهند. عزت گفته بود: «چي شده که ‏زرنگ شده‌اي؟»‏
‏ «چطور؟»‏
‏ «این‌جا که بودي ما همه‌اش بايست تلفن را برمي‌داشتيم تا کسي مزاحم آقا نشود؟»‏
‏ «تنها هستم.»‏
عزت «دروغگو» را با کوبيدن گوشي بر تلفن موکد مي‌کرد. باز زنگ زد. اين بار خودش ‏گفت: «مي‌بخشي عزيزم، مي‌داني که دوستت دارم.» راستش تنها بود، اما اگر اين ‏تکه‌پاره‌ها را به حساب نمي‌آورد که در مجموع حتي همو نبودند که ديده بود، شايد به ‏خواب. همه‌اش زيادي يا کم داشتند. يکي از پستان‌هاي يکي‌شان نوک نداشت. عزت ‏اشتباهش اين بود که مي‌خواست همان‌طور بماند که بود، در آن‌همه نيم‌رخ که از او زده ‏بود و آن يکي دو برهنه که پيش خودش بود. شکم‌بند مي‌بست و هر روز هم پيش يک ‏دکتر پوست بود. نه، ديگر ترک خورده بود و همان گويي نبود که افلاطون مي‌گفت کامل ‏است و مي‌غلتد و مي‌آيد و بعد دونيمه مي‌شود و هر نيمه نيمة ديگرش را مي‌جويد و ‏اگر روزي فکر کرده بود که نيمه‌اش عزت است، حالا ديگر عزت رفته بود خيلي دور از او. ‏خودش چي؟ هزار پاره شده بود، هزار تکه‌گوشت و هر تکه‌اي به دست يکي مانده بود، ‏مثل تابلوهاش. اول هم عزت شروع کرد، شايد براي برانگيختن حسادتش از همکارش ‏مي‌گفت ياستارة سينمايي، وقت و بي‌وقت، انگار که برنامه‌ريزي کرده بود _ حالا ‏مي‌فهميد_ حتي سعي کرد يک بار بکشاندش به خانة همکاري که مثلا روابط خانوادگي ‏هم پيدا کنند؛ تا مگر به ضرب چشم شهلاي همکار مردش دو نيمه بغلتند به طرف هم و ‏بعد باز يکي بشوند، کره‌اي يگانه و کامل. ديگر هر حرکت، هر حرف و حتي اشاره معني ‏دوگانه‌اي داشت. براي همين هم او راه افتاد، توي خواب حتي. يک بار حتي توي جادة ‏يزد پيداش کرده بودند. خواب بوده و پشت فرمان. نفهميده بود کي و چرا به این‌جا آمده ‏است. خاک‌آلوده هم بود، سر تا پا، و آن‌جا کنار جاده دهانة يک قنات بود. عزت جاي تنش ‏را بر پشتة قنات پيدا کرد. پليس راه خبرش کرده بود. شنيد انگار که شايد سکته کرده و ‏مثلا گذرانده و حالا خواب است، اما خودش مي‌دانست که وقتي فهميده که حالا توي ‏بياباني است که نمي‌شناسد، دو قرص و شايد سه تا پنج‌ميلي خورد و خوابيد، سر بر ‏فرمان. عزت مي‌گفت: «آخر چرا رفته بودي دم چاه؟»‏
خسرو گفت: «بابا حتماً از قبل نقشه کشيده بوده، اگرنه چرا دو تا پتو برداشته؟»‏
بعد هم پتوها را نشانش داد و خنديد.‏
برگشت، عزت رانندگي مي‌کرد، مي‌گفت: «ماتم که چطور توانسته‌اي توي خواب اين‌همه ‏راه را رانندگي کني؟»‏
سر بر داشبورد ماشين گذاشت و منتظر ماند. هميشه ترکيب‌بند هر تلفنش يا دعوايش ‏اين بود: «من باور کن دوستت دارم.»‏
وقتي توي جادة شيراز تصادف کرد، ديگر ماشين را بهش ندادند. دست خسرو بود. ‏تصديق هم داشت. عزت گفت: «تو فقط تلفن کن، من يا خسرو مي‌آييم مي‌بريمت، هر ‏جا بخواهي.»‏
اگر هم خانه نبود، ردش را پيدا مي‌کرد. به اين دوست و آن دوست تلفن مي‌زد، گاهي ‏هم مي‌آمد که ببيند مبادا باز تلفن را کشيده باشد، همان‌طور بلندبالا و حتماً شکم‌بند ‏بسته، کيف سياه بر شانه، روپوشي آخرين مدل بر تن. مي‌گفت: «نگران شدم.»‏
نمي‌آمد تو. مي‌فهميد که دارد بو مي‌کشد، اگرکسي آمده بود، آن‌هم توي اين راهروهاي ‏طولاني و اين درهاي هميشه‌بسته رو به هرجا، حتماً عطري مانده بود. براي همين به ‏دختري که مدام تلفن مي‌زذ تا نقاشي‌هايش را بياورد که استاد ببيند گفته بود فقط به يک ‏شرط مي‌تواني بيايي که هيچ عطري نزني.‏
پيشنهاد دست‌بند و زنجير را او کرد. تابلوهاش را حتي باز نکرد، فقط از خودش گفت. ‏روان‌پزشکي مي‌خواند و توي تيمارستان کار مي‌کرد. ‏
گفت: «حتماً شب‌ها توي خواب راه مي‌رويد؟»‏
فقط گفت: «شايد.»‏
چطور مي‌توانست بگويد، آن‌هم براي او که آن‌همه لاغر بود با آن دو پستان کوچک انگار دو ‏ليموي کوچک با آن شکم آن‌همه صاف. يک دستش را به پاية شوفاژ بست و يکي را هم ‏به پاية ميز، بعد هم کليد قفل‌ها و دست‌بند را انداخت جايي. گفت: «حالا ديگر ‏نمي‌تواني برداري.» همان‌طور خفته بر قالي نگاهش مي‌کرد و وقتي پشت به بوم سفيد ‏ايستاد و گفت: «چرا مرا نمي‌کشي؟»‏
گفت: «شوخي نکن.»‏
‏ «چرا، مگر من چه عيبي دارم؟»‏
گريه هم کرد، وقتي بر دو پا نشست سر خم‌کرده بر دو کاسة زانو انگار که اندوه ون‌گوگ ‏باشد، اما از روبه‌رو. هيچ توضيحي فايده نداشت. عزت مي‌گفت: «نکند مي‌ترسي آخرش ‏باشد و بعد فردا ديگر نتواني دلگي بکني.» يعني که مثلا داشت مي‌مرد. همان‌شب چند ‏بار زنگ زد. چقدر التماس کرد تا دختر گوشي را برندارد. حالا ديگر شوخي‌اش گرفته بود، ‏قلقلکش مي‌داد و مي‌خواست باز هم. بالاخره خودش را کشاند تا کنار تلفن. ‏نمي‌گذاشت. روي سينه‌اش آن‌همه موي سفيد داشت و نمي‌دانست. وقتي باز تلفن ‏زنگ زد برداشت. معلوم بود که عزت است:‏
‏ «کجا بودي؟»‏
‏ «دستشويي.»‏

«من خيلي زنگ زدم، دوباره داري هله و هوله مي‌خوري؟»‏
‏«نه، حالم خوب است.»‏
‏ «دله شده‌اي عزيزم، دله. گوشي را بده دست او.»‏
اين ديگر شيوة قديمي‌اش بود. پرسيد: «خسرو چطور است؟»‏
‏ «عاشق شده. حتماً به تو رفته.»‏
دختر باز داشت قلقلکش مي‌داد. با سر و دست التماسش کرد و بعد منتظر ماند تا باز ‏بشنود: «مي‌داني که دوستت داريم، يعني من دوستت دارم. خسرو که نمي‌خواهد سر ‏به تنت باشد.»‏
اين جملة آخر ديگر تازگي داشت.‏
شايد اگر از نفرت خسرو نگفته بود آن‌طور نمي‌کرد. به دختر گفت: «نه، جانم. تو مثل ‏شاهدهايي، پسربچه‌هاي نوخط، با اين کمرت و اين سرين که فقط توي دو مشت جا ‏مي‌گيرد، زن مجلس و محفلي، دست بالاش يک ساقي کمرباريک. آمديم و زد و آبستن ‏شدي، مي‌خواهي بچه را کجات جا بدهي؟»‏
حسابي عصبي شد، داد مي‌زد، نزديک بود بوم بزرگ را بيندازد روي او. بالاخره هم با ‏خط‌کش چوبي کليد را کشيد جلو. ناچار شد فرود بيايد. گفت: «شايد هم بعد از يک ماه ‏که خانة شوهرت نان و سيب‌زميني و پلو به چنگ و چنگال خوردي عوض بشوي.»‏
يعني بعدها که مثلا دو سه شکم زاييد. دختر داد مي‌زد: «پس تو زني مي‌خواهي با ‏سينه‌هاي مَشکي که ران‌هاش اين‌هوا باشد.»‏
خنده‌دار بود، تصور آن دو ران انگار خيزران که قرار بود بعدها اين‌همه جا باز کند. عزت هر ‏هفته مي‌رفت ماساژ مي‌داد و بيشتر مي‌خواست کفل‌هاش پي نياورند. نياورده بودند. ‏فقط از پوست چروک‌خوردة شکمش مي‌شد فهميد که زاييده است. فردا پياده و سواره ‏تا ميدان کهنه رفت. طرحي نزد. همآن‌جا چيزي خورد. پياده و سواره تا پل آمد و به پارک ‏آن‌طرف رفت. چطور نفهميده بود که پاييز رسيده است. فقط دو طرح زد، آن‌هم روي دو ‏کاغذ به اندازة کف دست. و بعد روي نيمکت، سر بر پشتي نهاده، خوابش برد. عزت ‏مي‌گفت: «هر وقت چلچلي‌ات گذشت، قدمت روي چشم.»‏
مگر چقدر خوابيده بود که پارک اين‌همه خلوت بود. مفصل زانوي چپش درد مي‌کرد. با ‏کسي قرار نداشت. وقتي هم رسيد تلفن را کشيد. بايست کاري مي‌کرد. آن بار توي ‏ماشين شايد سکته بوده. وقتي زنگ در را زدند فهميد که دخترک طرح‌ها يا شايد ‏نقاشي‌هايش را نبرده است. حتماً زن چاق سرايدار گفته که هستند. کاش فقط عزت ‏نباشد. چطور وقت پيدا مي‌کند؟ پري بود. با روپوش و مقنعه وکيف مدرسه. يک‌راست به ‏آتليه‌اش رفت، گفت: «بابا تو که هنوز يک خط هم نکشيده‌اي؟»‏
مقنعه و روپوشش را که کند گفت: «مي‌خواهي من مدلت بشوم؟»‏
نگاهش نکرد، حتماً با همان پستان انگار دو ليمو بود. دستي تکان داد، گفت: «خجالت ‏بکش!»‏
‏ «ببينم بابا، مگر مدل‌هاي تو همه بايد حتماً لخت باشند؟»‏
گفت: «تو ديگر شروع نکن.»‏
اصلاً نيامده بود که شروع کند. با هم چيزي گرم کردند و دوتايي توي آشپزخانه روبه‌روي ‏هم نشستند و خوردند. پرسيد: «مادرت مي‌داند؟»‏
‏ «گفتم مي‌روم خانة يکي از دوست‌هايم.»‏
‏ «پس تو هم راهش را ياد گرفته‌اي؟»‏
با آن دو چشم سياه براق نگاهش کرد. اين چال روي چانه به کي رفته بود؟
‏ «من نمي‌خواهم مثل تو بشوم.»‏
‏ «چي؟»‏
سر به زير انداخت: «تو خيلي بدبختي!»‏
با همان لحني مي‌گفت که عزت دوستت دارم‌هاش را مي‌گفت. بعد از دبيرستانش حرف ‏زدند، اعتراف نکرد که کسي را پيدا کرده. گفت: «من مي‌خواهم فقط يکي را دوست ‏داشته باشم، تا آخر براي يکي فقط...»‏
حتماً عزت توي غرغرهايش گفته بوده که چه پدر دله‌اي داشته‌اند. از همان ماه اول ازدواج ‏شروع شد. ايام عيد رفته بودند کاشان و او يک‌دفعه آن دو چشم را ديد، در فاصلة يک بار ‏بسته و باز کردن چادر که مثلا به جاي اين چشم آن يکي را به ديده‌باني بنشاند. ديگر ‏فهميد. وقتي به هتل برگشت آن روي عزت را ديد. طرح‌ها را هم که نشانش داد باور نکرد ‏که براي طرح زدن بوده است. پاره‌شان کرد و تا صبح لباس‌پوشيده پشت به او خوابيد و ‏خودش وقتي بلند شد ديد توي پاگرد زير يک پتو خوابيده است. زن نظافتچي بيدارش کرد. ‏اگار عادت داشت، گفت: «تا در را باز نبسته، برويد تو.»‏
در واقعا باز بود. اما عزت همان‌طور پشت به جاي او خوابيده بود. چه پيش آمد که ‏بعدازظهر مهربان شد، حتي سعي کرد تکه‌پاره‌هاي طرح‌ها را بچسباند، نشد. با دندان ‏پاره کرده بود و يکي دو تا را حتي جويده بود. براي همين مجبورش کرد باز سري به بازار ‏بزنند. این‌ها را به پري نگفت، فقط توضيح داد که شکاف ميان آن دو از کجا شروع شده ‏است، بعد هم گفت: «مادرت فکر مي‌کرد با تحريک حسادت من مي‌تواند نگهم دارد.»‏
نمي‌فهميد، مثلا اگر گوينده‌اي حتي سر و شکلي داشت سوت مي‌کشيد و مي‌رفت جلو ‏تلويزيون ميخ مي‌شد. جوان‌هاي بلندقامت چهارشانه را مي‌پسنديد. مي‌گفت: «اگر من ‏مي‌توانستم بکشم.»‏
پري نيامده بود این‌ها را بگويد يا چيزي بشنود. حتي وقتي پرسيد: «بابا، هنوز شبها توي ‏خواب راه مي‌روي؟» مقصودي نداشت. از عزت هم گفت که اخيرا به در چشمي گذاشته ‏است و يک چفت و کلون اضافي. مي‌خنديد: «از ترس توست، بابا.» بالاخره گفت. پول ‏مي‌خواست، نگفت براي چي. او هم نپرسيد. قول داد و براي همين از فردا افتاد دنبال ‏پيدا کردن جايي براي نمايشگاه. به همة گالري‌دارهاي تهران تلفن کرد، مي‌دانست که ‏آخري است. همين‌ها هم برايش مانده بود که داشت، جز چند چهره‌اي که از عزت زده ‏بود و بهش نمي‌داد. خوب، حالا فقط مي‌توانست گل و گياه‌هاش، پنجره‌هاي بسته و باز با ‏آن شاخة شکستة شکوفه‌داده را به نمايش بگذارد. ديوش خوب فروش رفت. تلفني ‏بهش گفتند. خودش فقط براي شب اول رفت، خسرو بردش. نيم‌ساعت بيشتر نماند. ‏مي‌ترسيد که باز با آن يکي روبه‌رو شود، اسمش چي بود؟ پستان چپش نوک نداشت و ‏حالا شوهر و دو بچه داشت، يکي هفت و يکي سه‌ساله. اول، هميشه شب افتتاح ‏مي‌آمد. نه‌انگار که مي‌شناختش. ديگر طرحي ازش نداشت. سه‌رخ مسي رنگ را از روي ‏او ساخته بود. خسرو را مجبور کرد همان شبانه برش گرداند. ساعت يازده و نيم بود. ‏قرص‌هاش را خورد و دست‌بندهايش را زد و دو کليد را جايي پرت کرد و خوابيد، رو به بوم ‏سفيد. زاويه‌اش خالي بود. البته آن‌همه سياه‌قلم‌هاي روي ماهوت‌ها و بر کاغذهاي ‏خشتي کوچک برايش مانده بود. تلفن را هم کشيد. وقتي بلند شد، هرچه گشت ‏کليدهاش را پيدا نکرد. کجا گذاشته بودشان؟ يادش بود که با لباس خواب خوابيده بود، اما ‏حالا اور تنش بود. کليدها توي جيب اورش بود. يک کليد ديگر رويش بود. حتماً جايي رفته ‏بود. کتابها را که توي آشپزخانه دسته‌کرده بر ميز ديد فهميد. ديگر منتظر آسانسور نشد. ‏در انباري اختصاصي‌اش قفل بود، اما چراغش روشن بود. وقتي در را باز کرد کاغذهاي ‏نم‌کشيده به ياد چيزي‌اش انداخت که نمي‌دانست چيست. سه‌کنج بالا چه تارعنکبوتي ‏بسته بود. روي ميز کوچکش هم يک دسته کتاب بود. گردشان گرفته شده بود. قفسه‌ها ‏تارعنکبوت نداشت، رد دستمالي جلو کتابها خط انداخته بود. کي اين کارها را کرده بود يا ‏اصلاً کي کرده بود؟ دستة کارد را که ديد، تيرة پشتش همان‌طور عرق کرد که اغلب ‏شنيده بود. مي‌شناختش. لاي ديوان منوچهري بود. چيزي مثل لکة خون خشک‌شده بر ‏تيغه‌اش بود.‏
ديوان را هم برداشت. چطور توانسته بود کليدهاي دست‌بند و زنجيرش را توي آن تاريکي ‏پيدا کند، و اين يکي کليد را از کجا پيدا کرده بود؟ در که باز شد باز زن سرايدار را ديد، جارو ‏به دست. تمام چارچوب هم انگار کمش بود. دهانش کجاي صورتش بود که حالا به خنده ‏باز شده بود؟ آن‌هم با جاي خالي اين دو دندان پيشين که اين را هم ديده بود. غبغب ‏فرخ‌لقا همين‌طورها بوده که امير ارسلان مي‌توانسته به مشت بگيرد؟ نکند اين لب‌هاي ‏زنگيانه را مزيده باشد؟ زن گفت: «چرا ايستاده‌ايد، زود باشيد و بياييد بيرون.»‏
چوبي به دنبالش مي‌کشيد که بر سرش کهنه‌اي زده بود. اگر مي‌خواست طرحي از او ‏بزند اولش همه‌اش بايست دايره مي‌زد: يک دايره براي صورت و بعد نيم‌دايره‌اي به ‏شعاعي دوبرابر صورت، اما شکم بيضي‌شکل بود. ديگر نگاه نکرد. کارد را لاي ديوان ‏گذاشت. سر به زير افکنده تقريبا بيرون دويد. مي‌دانست که بايست بکشد، راهش همين ‏بود. بايست به اختيار دست مي‌گذاشت که ديگر آزموده بود. به قصد نيم‌دايره زدن هم ‏مداد طرح بر کاغذ گذاشت. نمي‌خواست اما در مي‌آمد، انگار که ديده بود، حتي دست ‏کشيده بود. به حمام رفت و وقتي برگشت ديگر مي‌دانست که کجاست و يا حداقل پا بر ‏کدام پله بايست مي‌گذاشت تا فرو رود يا برآيد. با اين‌همه بايست مطمئن مي‌شد. تلفن ‏را وصل کرد. دفترچة تلفن را جلوش گذاشت. به قول معروف، اول ساقي، بعد باقي، که ‏تلفن زنگ زد. عزت بود: «کجا بودي؟»‏
‏ «اول تو بگو.»‏
‏ «شوخي نکن، گفتم کجا بودي؟ من هيچ، جدا شده‌ايم، اما خوب، قيم بچه‌هات که ‏هستم.»‏
‏ «نمرده؟»‏
‏ «گفتم شوخي نکن!»‏

‏ «من ديشب نيامده بودم آن‌جا؟ مي‌دانم، در را از تو کلون مي‌کني، اما خوب، ممکن است ‏يادت رفته باشد.»‏
‏ «ممکن نيست. در ثاني، من خوابم سبک است.»‏
و بعد خيلي جدي گفت: «من ديشب این‌جا توي اتاقم نبوده‌ام، کجا بوده‌ام، نمي‌دانم.»‏
‏ «خوب، جايي نرو. من همين حالا به دکتر اردلان تلفن مي‌کنم.»‏
‏ «نه، خواهش مي‌کنم. من حالا خوبم. فقط خواستم مطمئن بشوم که آن‌جا نيامده باشم و ‏تو هم سالمي.»‏
‏ «پس چرا خودت تلفن نکردي؟»‏
‏ «تو که مجال نمي‌دهي.»‏
قهقهه زد: «آخر من که مي‌داني خيلي دوستت دارم. ازصبح تا حالا باور کن ده بار ‏شماره‌ات را گرفته‌ام.»‏
بعد نوبت ساقي شد. با چشم‌بند مي‌خوابيد، مي‌دانست. مي‌گفت: «واقعا که... ‏نمي‌دانم چطور رويت مي‌شود تلفن کني؟»‏
‏ «رو شدن ندارد، خواستم بپرسم ديشب خرسي کفتاري به سراغت نيامده يا حداقل ‏کسي به درت پنجه نکشيده؟»‏
‏ «کليد من را که داري.»‏
‏ «براي همين هم مي‌پرسم.»‏
‏ «نه.»‏
بعد هم ساقي پرسيد: «مي‌خواهي بيايم سراغت؟»‏
‏ «نه، طوري نشده.»‏
ساقي گفت: «ببين پسرم، تو بايد بيايي بخوابي، يک ماه استراحت کني. مي‌خواهي با ‏دکتر صفا حرفش را بزنم؟»‏
‏ «خرگوش تازه؟»‏
باز هم گفت و شنيد. نمي‌خواست برنجاندش. باز هم تلفن کرد. به ترتيب الفبا، اگر ‏شماره‌شان را داشت، هر بار هم به همان عضوي که مي‌پسنديد فکر مي‌کرد، همان‌قدر ‏هم حرف مي‌زد که مي‌فهميد ديشب اتفاقي نيفتاده است. پري‌اش خودش تلفن کرد. ‏گفت: «بابا چي شده؟»‏
‏ «هيچي پدر. يک کاري بکن آن قيم محترمت این‌جا پيداش نشود، اگر نه از همين پنجره ‏مي‌اندازمش پايين.»‏
ژينوس يا نمي‌دانست کي، اصلاً به‌جاش نياورد. چه بهتر! عزت راست مي‌گفت، دله بود. ‏عزت به کنار، شايد از همان کاشان شروع شد، اين عادتش بد بود که تا اين خارخار ‏راحتش نمي‌گذاشت نمي‌توانست درست ببيندشان، حتي لمس‌شان کند.‏
کليد دخمة پايين را خود سرايدار آورد. از چشمي در ديدش. عجيب لاغر بود. ‏نمي‌خواست اين‌طور ببيندش، شورت به پا، حولة حمام بر دوش. گفت: «اجازه ‏بفرماييد حالا مي‌آيم.»‏
وقتي چراغ اتاق خواب روشن نشد، فهميد که چرا خود زن نيامده است. برق ‏اضطراري که نداشتند. بايست پولي مي‌دادش، اما نه به سرايدار. چند اسکناس ‏توي جيب شلوراش آماده گذاشت. در را که باز کرد، حلقة کليد به تکمة برق ‏آويخته بود.‏
ظهر فهميد ديگر نمي‌تواند جلو خودش را بگيرد. چمدان سفري باز و خالي روي ‏تخت بود. با اين‌همه طرح، باز جايي چيزي کم بود. اما خوابش مي‌آمد. نان و پنيري ‏خورد. رگي در شقيقه‌اش مي‌زد. مي‌دانست که خواب يا بيدار، بسته يا باز، ‏مي‌رود. باز به ساقي‌اش تلفن کرد. هنوز صدايش خواب‌آلود بود. گفت: «من فقط ‏همين امروز را استراحت دارم.»‏
‏ «مگر جمعه است؟»‏
‏ «ساعت خواب!»‏
پرسيد: «تو نمي‌تواني دو تا کند هم براي پاهايم کش بروي؟»‏
‏ «خيلي خوب، تکان نخور، دارم مي‌آيم.»‏
‏ «نه، نه، من شايد بروم مسافرت. ولي براي حالا نمي‌خواهم. مي‌داني، راستش ‏مي‌ترسم، فکر مي‌کنم خودم نيستم که این‌ها را باز مي‌کنم يا مي‌بندم.»‏
‏ «مگر چي شده؟ نکند ديشب باز دست‌بندها را باز کرده‌اي؟»‏
«صبح که بسته بود.»‏
‏ «حالا مي‌خواهي چه‌کار کني؟»‏
‏ «فعلا هيچ. وقتي برگشتم، بهت تلفن مي‌زنم.»‏

«مگر نمي‌بيني بيرون چه برفي آمده؟»‏
از کنار پنجرة آتليه‌اش ديد، هنوز هم مي‌باريد. برگشت. پرسيد: «از کي شروع ‏شده؟»‏
‏ «من نمي‌دانم. وقتي بيرون بودم هوا صاف بود.»‏
حالا که ديگر هيچ عضوِ نکشيده نداشت مي‌فهميد که از اول نمي‌بايست به وصف ‏شاعران اعتماد مي‌کرد يا حتي به قلم نقاشان. گل‌بدن‌شان را به اندروني ‏مي‌گذاشتند و به شعر از شاهدان مي‌گفتند و دست بالا از غلامي زرخريد يا ترک ‏شاه‌بخشيده‌اي که از خلخ و فرخار يا حتي ختا آورده بودند. و او تمام عمر دنبال ‏همين‌ها دويده بود، به قول عزت دله شده بود. با اين‌همه این‌ها که داشت تکه‌تکه ‏بود، همان‌طور که این‌جا و آن‌جا ديده بود، بايست يا خود مجموع مي‌شد يا در ‏مجموع مي‌ديدشان. اما از امروز، نه، امشب ديگر گذشته بود، آن‌هم با اين ‏خستگي که گاه سرش تا روي کاغذ خم مي‌شد، و مداد از دستش مي‌افتاد. ‏بايست چيزي مي‌خورد. غذا داشت. گاهي براي چند روز مي‌پخت و هر بار به ‏اندازة چند ملاقه‌اي گرم مي‌کرد. قرص خواب را با همان لقمة اول خورد. ظرف‌ها را ‏که شست اول چمدان سفرش را آماده کرد. بيشتر از کاغذ سفيد و بوم لوله‌کرده ‏و مداد، تيوب و جعبه‌هاي رنگ، شستي و قلم‌مو انباشتش. چند لباس گرم هم ‏برداشت. شناسنامه‌اش را هم برداشت و بعد که بستش، لباس‌هاش را آماده بر ‏دستة صندلي آويخت، چتر و يک کلاه پوستي هم روي چمدان گذاشت. حالا ديگر ‏خيالش راحت بود. اگر باز امشب بازش مي‌کردند يا خودش باز مي‌کرد همه‌چيز ‏آماده بود. اين‌طور لخت که حالا مي‌خواست بشود با برفي که حتماً بيرون مي‌باريد ‏به هيچ‌جا نمي‌رسيد. بعد لباس کند. سردش نمي‌شد. خوبي اين مجتمع همين ‏بود. يک نورافکن سقف را درست انداخت روي بوم سفيد که حالا حداقل قبلة ‏خوابش بود، و باز همان جلوش رختخواب آورد و چراغ مطالعه را آورد و بالاي سرش ‏روشن کرد و ديوان منوچهري را کنار دستش گذاشت. وقتي مي‌خواست کليد ‏حلقة دست و پاهاش را يک جايي پرت کند فهميد ديگر در اين زاويه پشت و ‏پسله‌اي نمانده است. دورتادور خالي بود. گذاشت زير سرش، و تا باز کسي، ‏غريبه‌اي بازش نکند، به رسم چله‌نشيني يا مُعَزمان با کارد دورتادورش دايرة ‏مندل را کشيد. خوابيده به پشت کتاب را به دست گرفت و خواند. هميشه تا گريز ‏به ممدوح را مي‌خواند. آشنا بودند گرچه خيلي وقت بود که نخوانده بود، اما ‏قصيدة در مدح شيخ‌العميد را حفظ بود، انگار همين ديشب يا شايد همين امروز ‏خوانده بود. عجيب بود، منوچهري در قصايد و بخصوص مسمط‌هايش گاهي ‏قصه‌گوي وقايع ايام او بود:‏
چنين خواندم امروز در دفتري/که زنده است جمشيد را دختري
بود ساليان هفتصد هشتصد/ که تا اوست محبوس در منظري‏
و بعد هم حتماً وصف بي‌خوابي مدام دختر را مي‌آورد تا آن‌جا که راوي به آن خانة ‏باستاني مي‌رود، خانه‌اي از سنگ سياه. مي‌دانست. کتاب را بست، شايد هم ‏بسته شد و همان‌قدر فرصت کرد که غلتي بزند و دکمة چراغ مطالعه را بزند و ‏يکي دو بيت به‌خاطر مانده را از حفظ بخواند:‏
گشادم در آن به افسونگري/ بــــرافــروخــت زروار آذري‏
چراغي گرفتـم چنان‌چون بود / ز زر هريــــوه ســـر خنــجـري‏
وقتي برخاست، متوجه شد به خواب حتي آن عروس کلان‌‌سينه را نديده است. ‏مندل شايد مانع شده بود. پس اين‌بار خودش بايست مي‌رفت. دايرة طلسم را ‏شکست. لباس‌هايش را پوشيد، کلاه بر سر و چمدان به دست با آسانسور تا ‏همکف آمد. زن سرايدار از پشت شيشه مي‌ديدش. لبخند مي‌زد. حتي حفرة ‏جاي دو دندان را ديد. بيرون همچنان برف مي‌باريد، ريز، اما نشسته بود و باز ‏مي‌نشست. در حياط جاي پاهايي بود، اما کوچه سفيد سفيد بود. مگر چه ‏ساعتي بود که او اولين نفر بود و بکارت اين سفيد خفته؟ هيچ‌وقت نمي‌توانست ‏بکشد، بخصوص ته خيابان را با درخت‌هاي سرخم‌کردة کاج و اين ساقه‌هاي نزديکتر ‏چنار که يک بند برف روي‌شان نشسته بود و پرده‌اي که جدا از اين برف‌ريزه، ميان ‏آن آسمان گرفته و اين زمين سفيد معلق بود. در خيابان جاي تاير ماشين بود. ‏اميدي بود و براي هر ماشيني دست بلند کرد. تا بر خيابان اصلي مي‌خواست ‏برود. و بعد هم تکه‌تکه مي‌رفت تا مي‌رسيد به ميدان احمدآباد. رانندة اول را ‏حتي نديد. پولي هم نگرفت. فقط يادش بود که گفت: «مسافرت تشريف ‏مي‌بريد؟»‏
‏ «نه، مي‌خواهم بروم همين چندفرسخي.»‏
‏ «توي اين برف؟»‏
‏ «خوب، بالاها، طرف کوير شايد نبارد.»‏
تا ميدان شاه يادش مي‌ماند. با وانت رفت. چمدان را هم گذاشت پشت وانت. ‏راننده از سختي زندگي گفت. قيمت يک جفت لاستيک انگار همين يکي دو ماه ‏شده بود دوبرابر. خوب، حتماً استهلاک اين چندتا را او بايست مي‌پرداخت. در ‏حافظ کمي پياده رفت، بعد حتي وقتي پياده شد يادش نماند کي بود و يا ماشين ‏چي. ميدان احمدآباد را ميان‌بر زد. به جاي مجسمة وسط نفهميد اين چيست که ‏گذاشته‌اند. بيايند و بروند و بنشينند و برخيزند اما او بايست مي‌رفت، يا ‏کش‌کشانش مي‌بردند. بالاخره هم يک باري نصيبش شد. راننده هم‌سن‌وسال ‏خودش بود. تا کرمان مي‌رفت. تا خوابش نَبَرد سوارش کرد. مي‌گفت، شاگردش ناز ‏کرده است. مي‌گفت: «اگر قبل از يخ بستن از خوراسگان رد بشويم، ديگر قسر ‏دررفته‌ايم.»‏
توي قهوه‌خانة خوراسگان فقط براي چاي خوردن نگه داشت، مي‌شناختندش. ‏علي‌خان بود. از قوطي کبريتش بسته‌اي درآورد، دو حب درست کرد، گفت: «شما ‏هم مي‌خوريد؟»‏
مي‌شناخت، اما مگر نمي‌بايست هوشيار مي‌رفت و يا مي‌رسيد؟ تا سگزي ‏ساکت رفتند. ديگر فقط نم‌نم باران بود. مي‌گفت: «اين بار هم جستيم.»‏
بعد ديگر فقط گاهي مي‌گفت: «آخر بابا تو هم حرفي بزن.»‏
از کدام بايست مي‌گفت؟ پرسيد: «شاگردت چرا قهر کرد؟»‏
‏ «معلوم است، به ريش که مي‌رسند، ديگر رکاب نمي‌دهند.»‏
سيگار علي‌خان را که روشن کرد، افتاد به حرف. همه‌اش همين جاده را رفته بود، ‏مثل کف دست مي‌شناخت. انگار چرت هم زده بود، وقتي علي‌خان نگه داشت، ‏فهميد به کوهپايه رسيده‌اند. گفته بود: «من نرسيده به يزد پياده مي‌شوم.»‏
سر صبحانه علي‌خان از اين يکي گفت که چه زحمت‌هايي پاش کشيده بود. ‏مي‌گفت: «يک الف بچه بود، اين‌قدر. بيني‌اش را نمي‌توانست بالا بکشد. اول بردم ‏براش لباس گرفتم، سر تا پا. فرستادمش حمام. پشت دست‌هاش از بس چرک ‏بود ترک خورده بود. خوب، همه‌چيز يادش دادم. انگار بگير بچة خودم باشد. ‏اولش، باور کن، دو سه سالي نگذاشتم دست به سياه و سفيد بزند. فقط بايست ‏مي‌نشست وردستم، سيگاري برايم روشن مي‌کرد، يا مثلا نواري مي‌گذاشت، يا ‏مي‌بخشيد، گاهي استکاني برايم پر مي‌کرد. آن‌وقت‌ها مي‌خوردم. صداي بدي هم ‏نداشت، از همين تصنيف‌ها برايم مي‌خواند. هرجا لنگ مي‌کردم شب ده بار ‏مي‌پريدم که مبادا رويش پس رفته باشد. بگويي يک بار، به مويت قسم، تلنگر ‏بهش نزدم. خوب، باهوش هم بود، زبل، همه‌چيز را ياد گرفت. تا چشم به هم ‏مي‌زدم لاستيک عوض مي‌کرد، دست تنها. من هم تلافي مي‌کردم. اگر مسافري ‏سوار مي‌کردم، پولش مال او بود. از صاحب بار، هرکس بود، اول شاگردانگي او را ‏مي‌گرفتم. اولين پياله را من دستش دادم. با زن من آشناش کردم. حالا براي من ‏شاخ و شانه مي‌کشد، کرة بازوش را به رخم مي‌کشد. تف، که دستم نمک ‏ندارد.»‏
اشک گوشة چشمش را که ديد سر به زير انداخت.‏

‏3

«مي‌دانم کي زير پاش نشسته است. بهش گفتم، يک سفر باش برو، بعدش اگر ‏نيامدي کت مرا ببوسي، اسمم را عوض مي‌کنم.»‏

علي‌خان نگذاشت حساب کند. به کفه که رسيدند زمين خشک بود، به زمزمه ‏شروع کرد به خواندن. با صداي خراشيدة بغض‌کرده‌اش فقط دو بيت مي‌خواند. ‏دقیقاً نمي‌فهميد چه مي‌‌خواند، صداي موتور نمي‌گذاشت، يا شايد براي خودش ‏مي‌خواند. نديد، اما فهميد با اشک بر گونه شايد مي‌خواهد اين را بخواند:‏

افتخار همه آفاقي و منظور مني، تو منظور مني

شمع جمع همه عشاق و به هر انجمني، به هر انجمني

به سر زلف پريشان تو دل‌هاي پريش

همه خو کرده چو عارف به پريشان‌سخني، پريشان‌سخني

و بعد ديگر فقط همين مصراع را خواند و خواند:‏

سيم‌اندام و ولي سنگدلي

که ديد گونه‌اش خيس خيس شده است. سريع هم مي‌رفت. آفتاب زده بود اما ‏معلوم بود که باز جلوترها برف است. گفت: «همين‌جا نگه داريد.»‏

انگار نشنيد، همچنان مي‌خواند: سيم‌اندام و ولي سنگدلي.‏

شايد هم مي‌خواند تا بعدش يادش بيايد. رو به او کرد و گفت، با همان بغض: ‏‏«بي‌پير پيرم کرد، باور کن.» نزديک هم بود بزند به يک تويوتا، يا حتي اتوبوسي که ‏از روبه‌رو مي‌آمد. بعد باز هم خواند. ديگر راستش به هق‌هق مي‌خواند، همان ‏مصراع را.‏

بلند گفت: «علي‌خان، من مي‌خواستم "تودشک" پياده بشوم.»‏

‏ «چي؟ این‌جا چرا؟ مگر نگفتي مي‌آيي يزد؟»‏

خلاص کرده بود و حالا داشت با دستمال بيني‌اش را مي‌گرفت: «کاري داري ‏این‌جا؟»‏

‏ «نه، اما يک‌دفعه ياد يک رفيق قديمي افتادم. سري بهش مي‌زنم.»‏

مي‌خواست دور بزند. گفت: «من توي قهوه‌خانه منتظرت مي‌نشينم.»‏

‏ «شايد چند روز بمانم.»‏

‏ «مطمئني؟»‏

‏ «بله، بيست سالي است نديدمش.»‏

‏ «حالا مطمئني يارو زنده است؟»‏

‏ «نمي‌دانم، شايد.»‏

رويش نشد دست توي جيبش کند. علي‌خان گفت: «باز به معرفت ما پيرها. این‌ها، ‏اين جوان‌ها نمک آدم را مي‌خورند...»‏

چمدانش را که از باربند بالاي اتاقک پايين مي‌آورد، گفت: «مي‌داني، دلم از اين ‏مي‌سوزد که باز بايد بگردم دنبال يک شاگرد ديگر، نه از اين نره‌خرها که کرة ‏بازوشان اين‌هواست. مرام من اين است، گفتم انگار، من خودم بايد تربيت‌شان ‏کنم، براي همين هم دلم مي‌سوزد.»‏

حتي مصافحه هم کرد، گفت: «من پنج روز حداکثر بگير يک هفتة ديگر برمي‌گردم، بگو ‏کجايي بيايم سراغت.»‏

گفت: «اگر يکي را در يزد يا بگيريم کرمان يا حتي بندر پيدا کردي چي؟»‏

خنديد: «خدا از دهنت بشنود.»‏

حالا به‌ناگهان مي‌دانست به کجا مي‌رود يا کجا مي‌برندش. گفت: «جدي گفتم، من آن‌جا، ‏ببين پشت آن تپه، بيست يا بيست و دو سال پيش معلم بودم. يک ده بود با شايد پنجاه ‏خانوار و يک قنات. ديوار قلعه‌اش هنوز بود.»‏

و بعد گفت وگفت تا آن‌جا که بانو به سراغش آمده بود، وقتي توي قنات‌خانه غسل ‏مي‌کرد. علي‌خان پرسيد: «چندسالش بود؟»‏

‏ «آن‌وقتها بيست، بيست و پنج سالي داشت. نان‌بند بود، يعني مي‌رفت خانة اين ‏و آن، نان‌شان را مي‌پخت، گاهي هم رخت و ظرف آنان را مي‌شست. شوهرش ‏رفته بود کويت و بعد هم خبرش را آورده بودند. دو تا دختر داشت، حالا بايست ‏شوهر کرده باشند.»‏

اشک باز غلتيد بر گونه‌هاي علي‌خان و سبيل جوگندمي‌اش را هم تر کرد. خم ‏شد و کتش را بوسيد: «بنازم به اين معرفت.»‏

نخواست بگويد که معرفتي نداشته است. علي‌خان اصرار داشت که برساندش، ‏گفت: «فقط دو سه دقيقه طول مي‌کشد.»‏

گفت: «نه، جاده ندارد، مي‌بيني که. فقط مال‌رو است، مثل آن سال‌ها.»‏

بالاخره چمدان به‌دست به راه افتاد. علي‌خان از پنجرة ماشين براش دست تکان ‏مي‌داد. از تپه که پايين مي‌رفت ديگر نديدش. از ديوار قلعه ديگر چيزي نمانده بود، ‏اما دروازه هنوز بود ودرخت توت کنار جوي آب. در جوي آبي جاري نبود. زمين خيس ‏بود و توي جوي این‌جا و آن‌جا آبي جمع شده بود. زن‌ها همين‌جا بر اين سنگ‌ها رخت ‏مي‌شستند. بانو را اولين بار همين‌جا ديده بود. گليمي را لگد مي‌کرد و با تکان ‏پاها حجم عظيم و لرزان سينه‌هاش را مي‌لرزاند. سراغ مدرسه را گرفت. زن‌ها ‏روي‌شان را بيشتر گرفتند، حتي بانو. این‌جا هم مدير بود هم معلم و حتي ‏مستخدم. بانو نشانش داد، اما همچنان پا بر گليم مي‌کوبيد و ران‌هايش تکان‌تکان ‏مي‌خورد. همآن‌جا فکر کرد کاش مي‌شد طرحي ازش بزند، گرچه دو سال بعد به ‏هنرها رفت، اما مي‌کشيد. در کوچه کسي نبود. دبستان سينة تپة روبه‌رو بود، ‏پرچمش حتي پيدا نبود. خانة بانو پايين پاي ديوار جنوبي دبستان بود. دبستان دو ‏اتاق بيشتر نداشت، يکي دفتر بود و يکي اتاق درس. هنوز بود، و بيشتر از چهار ‏کلاس نداشت، با دري بسته و شيشه‌هاي شکسته. ديوارهاي دورتادور، این‌جا و ‏آن‌جا، فرو ريخته بود. مظهر قنات در مزارع تودشک بود، این‌جا فقط سه دهانه به ‏قنات داشت که يکي پانزده و يکي حتي بيست و سه پله مي‌خورد. مدتي توي ‏همان دفتر دبستان سر کرد، بعد که مردها ديم‌شان را کاشتند و به شهر يا کويت ‏يا هر جاي ديگري رفتند، آن‌قدر خانه خالي ماند که توانست خانة قنات‌دار سوم را ‏بگيرد. فقط پانزده پله مي‌خورد. در خانه‌اي که مي‌نشست قفل بود. سگي از ‏جايي پارس کرد. پس کسي حتماً هست. مردها وقتي براي کار مي‌رفتند زن‌ها در ‏چند خانه مي‌ماندند. ديوار خانه‌هاي بعدي همه ريخته بود و يک لنگه در فقط به ‏قفلش بند بود اما قوقولي‌قوقوي خروسي ‌_ چه بي‌وقت!_ به جلو کشاندش. خانه ‏را شناخت. سگ بر ديوار خانه ايستاده بود. ديگر پارس نمي‌کرد. در زد. منتظر صدا ‏نبود. در کلون نبود. پسرکي زير نارون وسط حياط با چيزي بازي مي‌کرد. ماشين ‏باري بود که اتاقکش مانده بود و فقط سه چرح داشت. ديدش. مات نگاه مي‌کرد. ‏به کي رفته بود؟ دست به دهان و بعد يک چشم کشيد و با صدايي مثل زوزه‌اي ‏فروخورده گفت: «بي‌بي.»‏

گفت: «نترس جانم، کاريت ندارم. کسي این‌جا نيست؟»‏

حالا ديگر درست گريه مي‌کرد. تا مگر کسي پيدا شود، همآن‌جا کنار باغچه ‏ايستاد. پشتة آجري دهانة قنات آن‌طرف باغچه بود. حتي زمستا�

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: پی سی سیتی]

[مشاهده در: www.p30city.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 513]