دانستنی‌های معده

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: ● همسایگان معده
معده همسایگان متعددی دارد و البته بسته به این‌كه معده پر باشد یا خالی، این همسایگان تغییر می‌كنند. در بالای معده، پرده دیافراگم قرار دارد که به واسطه آن، معده از قلب و ریه جدا می‌شود. در سمت چپ و بالایی معده هم طحال حضور دارد. در سمت راست فوقانی معده، كبد نشسته است. وقتی معده خالی است، كولون (روده بزرگ) عرضی نیز در بالای معده قرار می‌گیرد. سطح پشتی معده با قسمت بالای كلیه چپ، غدد فوق كلیوی و لوزالمعده مجاور است.
● معده چکار می‌کند؟
معده محلی است برای تجمع و هضم اولیه غذاهای خورده‌شده. مواد غذایی در معده ۳ تا ۴ ساعت توقف می‌کنند و با ترشحات معده مخلوط می‌شوند. به این مخلوط، سوپ معدی یا كیموس می‌گویند. سوپ معدی یك ماده نیمه‌مایع است. البته مایعات بلعیده‌شده مثل آب، مستقیماً و در عرض چند دقیقه از معده و روده عبور می‌كنند. زمانی که این سوپ در حال شکل‌گیری است، دریچه بالایی معده بسته است و نمی‌گذارد محتویات معده به مری برگردد. پس از آماده شدن سوپ، تحت تاثیر pH اسیدی آن، دریچه پایینی معده باز می‌شود و محتویات معده وارد دوازدهه (قسمت ابتدایی روده کوچک) می‌شود. به علت اسیدی بودن محتویات معده، بروز زخم‌های مخاطی در دوازدهه شایع است. از دیگر وظایف معده، ترشح آنزیم‌های گوارشی، اسید معده و فاكتور ضد كم‌خونی است.
● هضم غذا در معده
هضم غذا، که وظیفه اصلی معده است، به دو شکل مكانیكی و شیمیایی انجام می‌شود:
▪ هضم مكانیكی
هضم مكانیكی توسط عضلات معده و حرکات منظم و مستمر آن صورت می‌گیرد. حرکت این عضلات بعد از ورود غذا به معده آغاز می‌شود و بر دو نوع است: حركات دودی‌شكل و حرکات موضعی. حركات دودی معده شبیه حرکات سایر قسمت‌های دستگاه گوارش است. غذا در طول لوله گوارش به وسیله توالی مداوم انقباضات عضلانی، یا همان حركات دودی، به جلو رانده می‌شود. برای راندن لقمه غذا به جلو، عضلاتی که در پشت توده غذایی قرار دارند منقبض می‌شوند، در حالی که عضلات جلوی توده غذایی، شل می‌شوند. عملكرد این لایه عضلانی غیر ارادی است و توسط دستگاه عصبی خودكار، هورمون‌ها و پیام‌های شیمیایی موضعی كنترل می‌شود. اما حركت موضعی در یك نقطه از معده آغاز و سپس به نقاط دیگر منتقل می‌شود. حركات معده سبب ترشح شیره معده از دیواره‌ها و مخلوط شدن غذا با این شیره می‌شود و این یعنی هضم بهتر غذا. انقباضات دیواره معده، غذا را با آنزیم‌های گوارشی و اسیدكلریدریك مخلوط و آن را به یک توده نیمه‌مایع تبدیل می‌كند.
▪ هضم شیمیایی
سه ماده مختلف توسط سلول‌های معده ترشح می‌شود که به هضم شیمیایی کمک می‌کند. اسید كلریدریكِ ترشح‌شده باعث می‌شود آنزیم پپسینوژن فعال و تبدیل به پپسین شود. پپسین هم به نوبه خود پروتئین‌ها را به اجزای كوچك‌تر تجزیه می‌کند. در هر لیتر شیره معده حدود ۲ گرم اسید كلریدریك و ۱ گرم كلرورهای سدیم، پتاسیم و منیزیم، سولفات‌ها و فسفات‌های قلیایی خاكی وجود دارد. یكی از مواد آلی شیره معده، موسین است كه از مخاط معده در برابر آنزیم‌ها محافظت می‌کند. احتمالاً ایجاد زخم معده ناشی از اختـلال در ترشـح موسیـن یا غیر فعال شدن آن توسط آنزیم‌های موسیناز و لیزوزیم است. آنزیم پپسین از سلول‌های اصلی دیواره معده به صورت پپسینوژن غیر ‌فعال ترشح می‌شود. سلول‌های اصلی دیواره معده نیز آنزیم رنین را ترشح می‌کنند. این آنزیم در مجاورت یون كلسیم، روی شیر اثر می‌کند و موجب انعقاد آن می‌شود و آن را در اختیار پپسین قرار می‌دهد.
● شیره معده کی ترشح می‌شود؟
ترشحات معده در سه مرحله صورت می‌گیرد: مرحله اول، قبل از خوردن غذا و با دیدن یا بوییدن غذا آغاز می‌شود. مرحله دوم مرحله معدی است که با ورود غذا به معده آغاز و بیش از دو‌سوم كل ترشحات در این مرحله صورت می‌گیرد. در این حالت، اعصاب معده تحریك ، گاسترین ترشح و این هورمون موجب ترشح شیره معده می‌شود. مرحله سوم هم مرحله روده‌ای است که وجود غذا در ابتدای روده باریك موجب ترشح شیره معده می‌شود.
● وقتی گرسنه‌ایم
هنگام گرسنگی، افراد دچار درد معده می‌شوند. این درد بیشتر حالت چنگ زدن دارد. در‌واقع انقباضات دودی و مخلوط‌كننده، تنها انقباضات معده نیستند. سومین نوع انقباضات معده، همین انقباضات گرسنگی است. وقتی معده برای مدت طولانی خالی بماند، امواج دودی ریتمیكی در تنه معده ایجاد می‌شود. این امواج با یكدیگر پیوند می‌خورند و یك انقباض مداوم را به‌ وجود می‌آورند كه حدود ۲ تا ۳ دقیقه به طول می‌انجامد. این انقباض در افراد سالم بسیار قدرتمند است و زمانی كه قند خون پایین بیاید، شدیدتر هم می‌شود. دردهای گرسنگی معمولاً زودتر از ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از صرف آخرین وعده غذایی به وجود نمی‌آیند و اگر آدم غذا نخورد، ظرف ۳ تا ۴ روز به حداكثر شدت خود می‌رسد و سپس ضعیف می‌شود. این انقباضات به نوعی فرد را تحریك می‌كند تا زودتر غذا بخورد.
● معده و چاقی
یكی از فرایندهای سیری بعد از غذا خوردن، افزایش حجم معده و تحریك گیرنده‌های عصبی جدار معده در اثر فشار مواد غذایی خورده‌شده است. به‌طور طبیعی وقتی شما غذا می‌خورید، معده متسع می‌شود و فشار داخل آن افزایش می‌یابد. به این ترتیب، مغز می‌فهمد که باید غذاخوردن متوقف شود. خوردن غذای زیاد در درازمدت باعث افزایش حجم و ظرفیت معده می‌شود. از طرف دیگر، تحقیقات نشان می‌دهد که گیرنده‌های عصبی جدار معده در افراد چاق نسبت به افراد لاغر دیرتر تحریك می‌شود. این مسأله باعث می‌شود تا قبل از این‌كه فشار معده این افراد بالا برود، غذای بیشتری در معده جا بگیرد. در حقیقت، شخص چاق بدون این فشار احساس پری یا سیری نمی‌كند. اما با این معده بزرگ چه باید كرد؟ آیا می‌شود آن را كوچك کرد؟ این کار شدنی است، اما باید زیر نظر پزشك انجام بگیرد. استفاده از یک رژیم غذایی صحیح که در آن مقدار و حجم غذا به خوبی تعریف شده باشد، به کوچک شدن معده کمک می‌کند. به علاوه، آموزش‌های لازم برای تغییر در رفتارهای غلط غذایی نیز باید به فرد داده شود. رژیم‌های غذایی نامناسب و غیر علمی مقدار و حجم غذا را یک‌باره و سریع کاهش می‌دهند. این رژیم‌ها كه متأسفانه تبلیغات وسیعی هم روی آن‌ها انجام می‌شود، كاهش سریع وزن را در پی دارند اما در بلند‌مدت کمکی به فرد نمی‌کنند و وزن او دوباره به حالت اول برمی‌گردد. این‌گونه رژیم‌ها هیچ‌گونه تغییری را در سیستم گوارشی افراد چاق ایجاد نمی‌كنند. رژیم غذایی مناسب در درازمدت باعث سازش سیستم گوارش با مقدار غذای خورده‌شده و تغییر حجم و توده دستگاه گوارش می‌شود. به این ترتیب، معده این افراد در درازمدت توانایی پذیرش حجم زیاد مواد غذایی را نخواهد داشت.
● زخم معده از کجا می‌آید؟
زخم معده، در‌واقع آسیبی است که به مخاط معده وارد می‌شود و در پیدایش آن، اسید و پپسین معده نقش مهمی دارند. اولین ‌بار در سال ۱۸۳۵ میلادی، محققی به نام جین كوویلیه، منظره میكروسكپی زخم معده را توصیف كرد و به همین جهت زخم معده در آن زمان بیماری كوویلیه نام گرفت. با آغاز قرن بیستم، شیوع این بیماری بسیار زیاد شد، به گونه‌ای كه به یكی از شایع‌ترین بیماری‌های مهم انسان تبدیل شد. در حال حاضر نیز به نظر می‌رسد شیوع زخم معده در جامعه غربی در مردان ۱۰ درصد و در زنان ۴ درصد باشد. درد در ناحیه وسط و بالای شكم، زیر استخوان جناغ، شایع‌ترین علامت زخم معده است. كیفیت درد اغلب به صورت تیز، سوزشی یا مالشی است ولی ممكن است گاهی حالت مبهم و با حدود نامشخص نیز داشته باشد.
● زخم معده و رژیم غذایی
در گذشته، رژیم‌ها و برنامه‌های غذایی پیچیده‌ای برای بیماران مبتلا به زخم معده تجویز می‌شد. هنوز هم خیلی‌ها فکر می‌کنند که برای درمان زخم معده باید غذاهای ساده نظیر گوشت آب‌پز و سوپ‌ مصرف کرد و دور غذاهای سرخ‌شده و ادویه را خط کشید. اما امروزه مشخص شده كه هیچ رژیم غذایی خاصی موجب تسریع بهبود زخم نمی‌شود و هیچ رژیم غذایی خاصی نیز بهبود آن را به تأخیر نمی‌اندازد. تنها كافئین و الكل است كه در این بیماران اصلاً نباید استفاده شود.
● باكتری‌های ساکن معده
معده هر روز با اسید شستشو می‌شود. شیره معده نه تنها اسیدی است، بلكه حاوی آنزیم‌های گوارشی هم هست؛ همان آنزیم‌هایی كه پروتئین‌های غذا را تجزیه می‌كنند و البته باكتری‌ها را هم به همان سرنوشت دچار می‌كنند. دانشمندان سال‌ها تصور می‌كردند که به دلیل همین خواص ضد میكروبی شیره معده، معده یك محیط استریل و عاری از میکروب به حساب می‌آید اما كشف باکتری هلیكوباكتر در سال ۱۹۸۳ به افسانه عاری از میكروب بودن معده پایان داد. هلیكوباكتر پیلوری یك باكتری مارپیچی است كه نه تنها از اسید معده گریزان نیست، بلكه درست برعكس، محل زندگی‌اش را درست در همان نقطه‌ای انتخاب كرده كه قتلگاه دیگر باكتری‌ها به حساب می‌آید؛ یعنی معده و ابتدای روده كوچك. البته این میكروب ضد ضربه نیست، بلکه موقعیت‌شناس است. واقعیت این است كه هلیكوباكتر پیلوری برای آن‌كه از شر شیره معده در امان باشد، در مو***** یعنی همان لایه محافظت‌كننده مخاط معده زندگی می‌كند و هنر دیگرش این است كه اگر مقداری از اسید معده به زیر منطقه محافظت‌شده نفوذ كند، او به وسیله آنزیمی كه ترشح می‌كند و «اوره‌آز» نام دارد، باعث تبدیل اوره (كه به مقدار زیاد در شیره معده وجود دارد) به آمونیاك و بی‌كربنات می‌شود. هر دوی این‌ها خاصیت قلیایی دارند و اسید معده را خنثی می‌كنند. زندگی كردن در لایه مو***** معده برای هلیكوباكتر امتیاز دیگری هم به همراه دارد و آن، این‌که سیستم دفاعی بدن نمی‌تواند علیه آن عمل كند. یعنی در‌واقع جایی زندگی می‌كند كه دست هیچ گلبول سفیدی به آن نمی‌رسد. البته این به آن معنا نیست كه بدن هیچ واكنشی در برابر حضور هلیكوباكتر در مو***** معده نشان نمی‌دهد. اتفاقاً سیستم دفاعی بدن، تعداد زیادی گلبول سفید را به جایی كه باكتری حضور دارد، می‌فرستد و درست به همین دلیل است كه حضور هلیكوباكتر باعث ایجاد التهاب در معده می‌شود. در‌واقع هلیكوباكتر پیلوری، باكتری‌ای است كه آن را مسؤول التهاب معده و حتی زخم معده می‌دانند. تحقیقات نشان می‌دهند كه زخم‌های معده در ۹۰ درصد موارد همراه عفونت هلیكوباكتر پیلوری بوده‌اند و در بیشتر آن‌ها با ریشه‌كن‌ شدن این میكروب، زخم نیز پسرفت كرده است. همچنین معلوم شده که در ۸۵ تا ۹۰ درصد بیماران مبتلا به زخم دوازدهه (ابتدای روده كوچك) نیز این باكتری در محل آسیب حضور داشته است. نحوه انتقال این بیماری هنوز كاملاً معلوم نشده است. دانشمندان حدس می‌زنند آلودگی با هلیكوباكتر از طریق دهان به دیگران سرایت می‌كند. حتی آب و غذای آلوده به بزاق افراد مبتلا نیز می‌تواند آلودگی را به دیگران منتقل كند. محققان می‌گویند از آن جایی كه در كشورهای در حال توسعه استانداردهای بهداشتی پایین‌تر است، تقریباً همه افراد در این كشور‌ها تا سنین بزرگسالی به هلیكوباكتر آلوده می‌شوند. این ادعا یعنی این‌که هلیكوباكتر پیلوری در معده دست كم نیمی از مردم جهان حضور دارد.
● الفبای معده
معده یکی از اعضای داخلی بدن و شبیه كیسه یا گلابی است. دیواره‌هایش عضلانی و داخلش نیز از یك لایه بافت مخاطی پوشیده شده که وظیفه‌اش ترشح اسید و آنزیم‌های گوارشی است. معده با حركات موجی‌شكل خاص خود باعث مخلوط شدن غذا با اسید و آنزیم‌های گوارشی می‌شود و به خرد كردن و آسیاب كردن ذرات غذایی كمك می‌‌كند. طول معده ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر است و ضخامتش ۲ تا ۳ میلی‌متر. معده در بالا و سمت چپ حفره شكمی، درست زیر دیافراگم قرار دارد. گشادترین بخش لوله گوارش محسوب می‌شود و در بدو تولد حدود ۳۰ میلی‌لیتر گنجایش دارد. این ظرفیت در بزرگسالان به ۱ تا ۵/۱ لیتر می‌رسد. ظرفیت معده در برخی افراد به ۴ لیتر هم می‌رسد. موقعیت و شكل معده ثابت نیست و تا حد زیادی به حالت بدن، میزان محتویات معده، فشار اندام‌های مجاور و انقباض معدی وابسته است. انتهای بالای معده توسط مری به سمت دیافراگم كشیده می‌شود و انتهای پایینی آن به علت اتصال به دوازدهه تا حدودی متحرك است. معده توسط دو دریچه محدود می‌شود؛ یکی دریچه ورودی معده که در محل اتصال معده به مری قرار دارد و به آن دریچه تحتانی مری یا دریچه مروی ـ معدی می‌گویند و دیگری که در انتهای معده، یعنی محل اتصال معده به دوازدهه قرار دارد و به دریچه پیلور موسوم است. در اتاق تشریح، معده ۴ ناحیه قابل تشخیص دارد که عبارتند از: كاردیا (cardia) در محل اتصال به مری، فوندوس (fundus) یا طاق معده كه فضایی برای تجمع موقت هوا در معده است، تنه معده (body) و پیلور (pylorus) یا باب‌المعده كه در محل اتصال معده به دوازدهه قرار دارد.
● سیگار و زخم معده
یكی از علل افزایش قابل توجه زخم معده در اوایل قرن بیستم مصرف سیگار است. مطالعات متعددی ارتباط بین سیگار و بروز زخم را ثابت كرده است.
بر اساس تحقیقات انجام‌گرفته مشخص شده است که:
الف) احتمال پیدایش زخم معده در سیگاری‌ها بیشتر از غیر سیگاری‌ها است و این خطر متناسب با مصرف سیگار است.
ب) سیگار كشیدن باعث اختلال در ترمیم زخم و تسهیل عود آن می‌شود.
ج) سیگار باعث افزایش عوارض زخم و نیاز بیشتر به جراحی می‌شود. د) مرگ‌و‌میر ناشی از زخم معده در سیگاری‌ها بیشتر است.▪ تُرش نکنید!
ترش کردن یا سوزش سر دل، از آن علایمی است که اکثر آدم‌ها تجربه‌اش را داشته‌اند. این حالت بر اثر برگشت محتویات معده به مری ایجاد می‌شود. برای جلوگیری از این حالت، توصیه می‌شود ۱۱ توصیه زیر را به كار ببندید:
۱) از افراط در دراز كشیدن، خم شدن یا بلند كردن اشیای سنگین بلافاصله پس از صرف غذا اجتناب كنید.
۲) تمرینات شكمی را پس از صرف غذا محدود کنید.
۳) لباس‌های گشاد بپوشید و از به تن كردن لباس‌های تنگ یا سفت بستن کمربند خودداری كنید.
۴) چنان‌چه اضافه‌وزن دارید، وزنتان را كاهش دهید.
۵) از مصرف غذاهای پرچرب خودداری کنید.
۶) از مصرف شكلات، نعناع، غذاهای تند و ادویه‌دار، غذاهای اسیدی (مركبات، آناناس، گوجه‌فرنگی و فرآورده‌های آن)، نوشیدن چای و قهوه (و هرگونه نوشیدنی كافئین‌دار)، سركه و مشروبات الكلی، به خصوص قبل از خواب اجتناب کنید.
۷) سیگار را کنار بگذارید.
۸) غذای روزانه‌تان را در وعده‌های متعدد اما كم‌حجم و سبك بخورید.
۹) از مصرف غذا حداقل ۲ تا ۳ ساعت قبل از خواب پرهیز كنید.
۱) ۰ از مصرف بی‌رویه قرص‌های ضد‌التهاب غیر استروییدی (نظیر آسپرین، ناپروكسن و ایبوپروفن) اجتناب كنید.
۱۱) سر تـختخـواب خـود را به اندازه ۱۵ تا ۲۵ سانتی‌متر بالا بیاورید یا این‌که یك جسم کوه‌مانند را زیر تشك‌ تخت‌‌تان قرار دهید. بد نیست بدانید که قرار دادن چند بالش زیر سر یا كتف، تأثیر چندانی در این خصوص ندارد.
● معده ناپلئونی
حتماً تا به حال عكس ناپلئون بناپارت، امپراطور ماجراجوی فرانسه، در حالی‌كه دستش را
روی معده‌اش قرار داده، دیده‌اید. این امپراطور کشورگشا همیشه با معده‌ خودش در جدال بود و سرانجام هم در نبرد با معده مغلوب شد. محققان سال‌های زیادی را صرف حل معمای مرگ ناپلئون کردند. او در سن ۵۲ سالگی، در حالی که به جزیره «سنت هلن» در جنوب اقیانوس اطلس تبعید شده بود فوت كرد. از آن زمان، بسیاری معتقدند كه ناپلئون را مسموم کرده بودند. طرفداران این نظریه می‌گویند كه در موهای ناپلئون پس از مرگ وی آرسنیك كشف شده است. در مقابل، برخی نیز می‌گویند در موهای ناپلئون سال‌ها قبل از مرگ وی نیز چنین ماده‌ای كشف شده بود. در آن زمان از این ماده شیمیایی برای تطهیر ظروف مخصوص شراب استفاده می‌شد و بر طبق شواهد تاریخی، ناپلئون شراب‌خوار قهاری بوده است. البته فرضیه‌های دیگری هم مطرح است از جمله این‌كه ناپلئون به ‌دلیل ابتلا به بیماری سوزاك، آرسنیك را به ‌عنوان دارو مصرف می‌كرده است. اما تحقیقات جدید بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از كالبد‌شكافی نشان می‌دهد كه مرگ ناپلئون در اثر سرطان معده بوده و به این ترتیب، نظریه‌های مربوط به قتل عمد ناپلئون رد می‌شود. سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان در خانواده بناپارت هم حاكی از آن است كه پدر ناپلئون نیز در اثر سرطان درگذشته بود. به این ترتیب، رازی كه ۲۰۰ سال به صورت سؤال مطرح بود، سرانجام آشكار شد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 346]