عضو ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبري (مد ظله العالي):احتمال رؤيت هلال ماه در بعد از ظهر امروز يا امشب خيلي كم است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: عضو ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبري (مد ظله العالي):احتمال رؤيت هلال ماه در بعد از ظهر امروز يا امشب خيلي كم است
گروه انديشه: احتمال رؤيت هلال ماه در بعد از ظهر امروز يا امشب خيلي كم است، ولي طبيعتا نمي‌توان با احتمال اين مسئله را تمام كرد و بايد استهلال انجام گيرد.
سرويس انديشه و علم اين خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا) براي پي‌گيري مسئله رؤيت هلال ماه رمضان، با حجت‌الاسلام و المسلمين «علي‌رضا موحدنژاد» عضو ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبري (مد ظله العالي) گفت‌وگويي را انجام داده كه حاصل اين گفت‌وگو بدين شرح است.

آيا امشب احتمال رؤيت هلال ماه هست يا خير؟

احتمال رؤيت هلال ماه بعد از ظهر يا امشب خيلي كم است، ولي طبيعتا نمي‌توان با احتمال اين مسئله را تمام كرد و بايد استهلال انجام گيرد. حدود 100 گروه در سراسر كشور امشب استهلال مي‌كنند. معمولا اين‌گونه است كه خود استان‌ها ستاد استهلال دارند و خودشان گروه‌هايي را تجهيز كرده و امكاناتي را در اختيار آن‌ها قرار مي‌دهند و اين كار انجام مي‌گيرد. البته استهلال تنها در ماه مبارك رمضان انجام نمي‌گيرد بلكه در تمامي ماه‌ها اين كار انجام گرفته و گزارش‌ها به دفتر مقام معظم رهبري ارائه مي‌شود.

چه مبناهاي نجومي و فقهي براي رؤيت هلال داريد؟

در كارشناسي نجومي طبيعتا آن چيزي كه تا به حال در رصد هلال‌ها تجربه شده است، مورد نظر و توجه است؛ يعني كارشناسان رؤيت هلال ماه براساس تجربه‌هاي طولاني كه در مورد رؤيت هلال است، اعلام نظر مي‌كنند و مي‌گويند تجربه نشان مي‌دهد كه هلالي مشابه اين ديده شده يا نشده يا سخت ديده شده است. اين ملاك آن‌هايي است كه ريزه‌كاري‌هايي چون فاصله زاويه ماه از خورشيد، ارتفاع ماه در لحظه غروب خورشيد، فاصله ماه از زمين، عوارض سطحي لبه ماه و ... مورد توجه آن‌هاست و مشخصه‌هاي مختلفي از ماه در بحث نجومي رؤيت لحاظ مي‌شود كه آن بحث پيش‌بيني‌ها را به وجود مي‌آورد و مي‌گوييم كه مشخصات ماه نشان مي‌دهد كه مثلا اگر هوا صاف باشد، اين هلال ديده نمي‌شود يا ديده خواهد شد. اين‌ها مباني نجومي آن است. اما مباني فقهي چند مسئله است. يكي اين‌كه اگر هلال با ابزار ديده شود (با دوربين و تلسكوپ)، آيا به لحاظ شرعي اول ماه را اثبات مي‌كند يا نه؟ اين يك بحث اختلافي است. برخي از فقها رؤيت با ابزار را پذيرفته و به لحاظ شرعي هم معتبر مي‌دانند. بعضي قبول دارند كه چنين چيزي ممكن است، ولي از لحاظ شرعي براي آن اعتبار قائل نيستند. بحث ديگر رؤيت قبل از غروب آفتاب است كه اگر قبل از غروب آفتاب؛ يعني زماني كه خورشيد هنوز در آسمان است هلال ديده شد، آيا اين هم مي‌تواند ملاك باشد يا نه كه اغلب فقها اين را ملاك مي‌دانند؛ يعني فرض كنيد امروز ساعت 6 بعد از ظهر هم هلال ديده شود ـ كه هنوز خورشيد در آسمان است ـ، ثابت مي‌شود كه فردا اول ماه است و نيازي نيست كه حتما در لحظه غروب خورشيد يا بعد از غروب آن هلال ديده شود.

نظر مقام معظم رهبري (مد ظله العالي) در رابطه با رؤيت هلال ماه چيست؟

ايشان براي رؤيت با ابزار حجيت شرعي قائل هستند و قائل به رؤيت قبل از غروب هم هستند كه اول ماه را اثبات مي‌كند.

علت فقهي ناهماهنگي در رؤيت هلال ماه بين كشورهاي اسلامي چيست؟

دو مسئله اين‌جا مطرح است. يكي بحث اختلاف فتوايي و فقهي است؛ چون بعضي از مراجع چه در شيعه و چه در فقهاي اهل سنت اين بحث است كه آيا ما رؤيت هلال را در منطقه خودمان لازم داريم؛ يعني در آن منطقه‌اي كه ساكن هستيم خودمان بايد امكان رؤيت هلال را داشته باشيم يا نه منتظر يك رؤيت هلال در دنيا هستيم. اگر يك رؤيت هلال كه براي ما خبرش موثق باشد به ما برسد، كافي است كه اول ماه را براي ما ثابت كند. اين يك بحث فقهي بوده و در بين فقها چه در شيعه و چه در اهل سنت اختلاف هست. اين موضوع خودش ايجاد اختلاف مي‌كند؛ يعني اگر يك فقيه بگويد در ايران ديده نشده، مهم نيست، اخبار موثقي داريم كه در لبنان ديده شده است، اين كافي است، ولي برخي از فقها بگويند اين كافي نيست، خوب اين مسئله خود ايجاد اختلاف مي‌كند.

مسئله ديگر بحث تشخيص موضوع است؛ يعني غير از اختلاف فقهي بعضي در تشخيص موضوع با هم اختلاف دارند به اين معنا كه مثلا شاهداني آمده و مي‌گويند ما هلال را ديديم بعضي مي‌گويند خوب شاهد آمده و سؤال كرديم از كساني كه او را مي‌شناسند و مي‌گويند آدم دروغ‌گويي نيست، هلال را ديده، برخي فقها مي‌گويند نه اگر برخي بگويند ديديم و برخي بگويند نديدم با اين‌كه هوا خوب بود، ترديد پيدا شود در اين‌كه آيا اين شخصي كه ادعاي ديدن مي‌كند دچار اشتباه شده است يا نه؛ مثلا 200 نفر رفتند هلال را ببينند از اين 200 نفر 10 نفر هلال را ديده و بقيه نديدند. بعضي از فقها مي‌گويند اين معتبر نيست؛ چون‌ كه احتمال اشتباه در اين ده نفر هست. خوب اين هم يك موضوع است در تشخيص موضوع كه اين هم اختلاف ايجاد مي‌كند. مثلا يكي از مشكلات ما در كشورهاي اسلامي همين هست، مثلا در عربستان در مورد هلال ذي‌الحجة كه گذشت، ماه به مقارنه نرسيده بود، گفتند كه شاهداني در عربستان گفتند ما هلال ذي‌الحجة را ديديم، خوب هنوز ماه به مقارنه نرسيده؛ يعني ماه جديد هنوز شروع نشده و اين ماه سمت شرق خورشيد نيامده تا يك هلالي تشكيل شود. خوب آن‌ها گفتند، شاهدان هلال را ديده‌اند در حالي‌كه تقويم خود عربستان هم آن روز را اول ذي‌الحجة نگرفته بود (مستخرجين تقويم) ولي خوب اعلام شد، حج مسلمانان بر اساس آن انجام گرفت. مي‌خواهم بگويم اين مشكلاتي است كه ما در جهان اسلام داريم و سر تشخيص همين موضوع كه بالاخره هلالي ديده شد يا نشد.

اگر فقيهي كه قائل به رؤيت هلال ماه با چشم مسلح است فردا را روز اول و فقيه ديگري كه قائل به رؤيت با چشم غير مسلح است پس فردا را روز اول اعلام كند، آيا در روز هفتم يا چهاردهم تشخيص اين مسئله ممكن نيست؟

بحث اين است كه آيا مي‌توان در روز هفتم يا چهاردهم اين مسئله را تشخيص داد يا نه؟ چون برخي مي‌گويند كه ما نگاه مي‌كنيم به آسمان در شب هفتم كه بايد نصف ماه ديده شود (تربيع اول). يا شب چهارده ماه بايد كامل باشد. نه در مراجع چنين مسئله‌اي مطرح است و اقلا اگر يك فقيه هم مطرح كرده باشد، مسئله‌اي نيست كه فقها پذيرفته باشند و نه بين منجمين؛ يعني منجمين هيچ‌كدام اين را نگفته‌اند كه در شب چهاردهم ماه كامل مي‌شود؛ چون خودشان اهل محاسبه هستند. مي‌شود هلال در يك شب ديده شود چه با ابزار چه با چشم ولي شب 14 ماه كامل نشود. يكي از دوستان و كارشناسان رؤيت هلال بررسي كرده بود و گفت بعضي وقت‌ها شب 13، ماه كامل مي‌شود برخي اوقات شب 15 و برخي اوقات شب 14 و درصدهاي آن را هم بيان مي‌كرد. بالاخره چنين مسئله‌اي پيش منجمين اعتبار ندارد؛ مثلا شب 14 حتما بايد ماه كامل شود يا شب هفتم هم همين طور و هيچ روايتي هم از ائمه معصومين(ع) در اين زمينه نداريم كه ماه شب 14 كامل مي‌شود. بنابراين يك چنين قاعده‌اي و يك چنين حرفي مبنا ندارد، نه در نجوم و نه در فقه كه كساني بخواهند با آن چيزي را معيار قرار دهند و از نظر خود برگردند.

آن كسي كه ماه را با چشم مسلح ديده است، بالاخره چيزي را ديده است، صدق و كذب اين را چگونه مي‌توان معين كرد؟

فقهايي كه اعتبار شرعي براي چشم مصلح قائل نيستند، نمي‌گويند كه او نديده است، مي‌گويند ما قبول داريم و اين درست، مي‌شود كسي هلال را با ابزار ببيند و همين هلال را كسي با چشم غير مسلح نگاه كند و نبيند. آن‌ها اصلا موضوع را رد نمي‌كنند و مي‌گويند چنين موضوعي اتفاق مي‌افتد و او ماه را با چشم مسلح ديده، ولي بحث اين است كه يك چيز كه در شرع مطرح شده به آن‌چه كه عرف از آن برداشت مي‌كند بر مي‌گردد، زماني كه به عرف آن زمان مي‌گفتند كه شما ببينيد، ديدن عادي را مي‌فهميدند، ما هم قبول داريم كه ديد با ابزار هم ديد است، ولي ترديد است كه اين چيزي را كه ديده شرعا هم معتبر است يا معتبر نيست و اگر شك در اعتبار و حجيتي چيزي باشد اصطلاحي هست كه مي‌گويد: «شك در حجيت مساوق با عدم حجيت است»؛ يعني اين‌كه شما اگر شك داشته باشيد چيزي به لحاظ شرعي اعتبار دارد و حجيت دارد، اين حجيت ندارد و بنابراين مي‌گويند ما ترديد داريم در حجيت اين مسئله بنابراين اعتباري براي آن قائل نيستند و چيزهاي ديگري هم مطرح مي‌كنند، مي‌گويند اگر اين باشد در خيلي از مسائل فقهي هم اين وارد مي‌شود؛ مثلا شما در لباسي آثاري از نجاست نمي‌بينيد، بعد مي‌گوييد پاك هست، ولي حال بياييد با ذره‌بين و ميكروسكوپ تشخيص دهيد اين‌جا يك نجاستي هست، آيا واجب هست از چنين چيزي واقعا احتراز كردن. مي‌گويند اگر كسي بگويد چشم مسلح اعتبار دارد اين‌گونه مي‌شود. يا مثلا حد ترخص اين است كه زماني‌كه از شهر دور مي‌شويم ديوار آخرين خانه‌هاي شهر را به وضوح نبينيم، مي‌گويند حالا دوربين بگذاريم و هرچه دورتر مي‌شويم شهر را مي‌بينيم، پس حد ترخص نداريم. اين‌ها يك سري بحث‌هايي اين شكلي پيش مي‌آورد. خلاصه اين موضوع در فقه مسئله‌اي نسبتا جديد است، و فقها هم تقريبا نيمي از مراجع فعلي براي ابزار حجيت شرعي قائلند و نيمي قائل نيستند.

ما در تشخيص روز اول ماه مبارك رمضان بايد به حكم مقام معظم رهبري (مد ظله العالي) به عنوان ولي امر مسلمين عمل كنيم يا مرجع ديگري كه از آن تقليد مي‌كنيم؟

اين مسائل جنبه موضوعي دارد؛ يعني مثلا شما از فقيه خودتان فتوا را از رساله اخذ مي‌كنيد كه ايشان گفته‌اند با ابزار قابل قبول هست يا نيست آيا آن طرف دنيا هم ديده شد، قابل قبول هست يا نيست؟ حالا شما مي‌خواهيد بدانيد كه اين موضوع بيرون تحقق پيدا كرده است يا نه، آيا كسي آن طرف دنيا ديده يا نديده با چشم مسلح ديده يا نديده؟ اين مسائل ديگر تشخيص موضوع است و تشخيص موضوع با مكلَّف است؛ يعني فقيه نمي‌گويد حالا من مي‌خواهم موضوع را هم براي شما تشخيص دهم، ممكن است شما بگوييد درست هست، مرجع من فردي غير از مقام معظم رهبري است. اما من مي‌خواهم بدانم بالاخره وضعيت اين هلال و تكليف آن چه شد. فقيه من مي‌گويد در همين منطقه خودمان بايد رؤيت هلال انجام شود، آيا امكان رؤيت بود يا نبود، ممكن است از اعلامي كه از دفتر مقام معظم رهبري مي‌شود اين اطمينان براي شما حاصل شود، اگر شد، شما مي‌گوييد من به خاطر اطميناني كه دارم و آن‌جا تشكيلاتي دارد و برنامه و رصدگراني و چنين و چنان و ... اطمينان برايم حاصل شد، بعد با ابزار بوده يا نبوده و ... اين‌ها ديگر با مكلَّف است كه پي‌گير باشد؛ يعني آيا موضوع تحقق پيدا كرده است يا نه؟ حتي خود فقها دارند كه شما اگر اهل محاسبات نجومي باشيد يا نباشيد، اگر به محاسبات نجومي يقين يا اطمينان داشته باشيد، خود شما بايد طبق آن عمل كنيد. حالا پس من صبر كنم كه ببينم مرجع من دفترش اعلام مي‌كند يا نه، مي‌گويند نه آقا ما در رساله گفتيم شما خود منجم و اهل محاسبات هستيد و مي‌گوييد ما مي‌دانيم هلال امشب رؤيت مي‌شود، اگر هوا خوب باشد، شما بايد طبق همان عمل كنيد و ديگر منتظر چيز ديگري نبايد باشيد، اين‌ها تشخيص موضوع است. شما ممكن است از راه‌هاي نجومي علمي موضع خود را تشخيص دهيد و طبق آن عمل مي‌كنيد. ممكن است شما افرادي را داريد كه به آن‌ها اعتماد داريد و آن‌ها اهل اين كار هستند و براي رصد مي‌روند، مي‌گويند ما هلال را ديديم و ما هم مي‌گوييم برايمان هم اطمينان حاصل شده است، حالا كه اين‌ها ديدند تمام است.

اين‌ها از نوع تشخيص موضوع است. در اين مسئله حتي مثال مي‌زنند كه اگر در تشخيص موضوع با مرجع خود هم اختلاف پيدا كنيد، ملاك نظر خودتان است؛ يعني اگر من كنار مرجع تقليد خودم نشستم، مرجع مي‌گويد اين لكه خون است و خوب است اين را تطهير كنيد، بعد من مي‌گويم به نظر من اين آب آلبالو است. اگر در اين مسئله اختلاف ايجاد شد، آن‌چه كه خود تشخيص داديم درست است، فقيه تنها مي‌گويد خون اين حيوان و آن حيوان نجس است و...، اما الآن اين را كه من بيرون مي‌بينم، خون است يا آب آلبالو، اگر لباس شماست پس تشخيص هم با شما است.

بحث رؤيت هلال هم تشخيص موضوع است، ممكن است دفتر مرجع من اعلام كند ما هلال را ديديم و من بگويم كه نه من افرادي را دارم كه هلال را نديدند و برايم اطمينان حاصل مي‌شود كه هلالي نبوده، پس چگونه دفتر اعلام كرده، خوب ممكن است آن‌ها هم تكيه بر گفته كساني كردند كه آن‌ها دچار اشتباه يا تخيل در رؤيت شده‌اند. پس تشخيص اين‌ها با مكلَّف است.
يکشنبه 10 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 285]