گلیم بازمانده هنر كهن ایران

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: میترا یزدچی
در سال 1949 میلادی گوشه ای از هنر باشکوه دوره هخامنشی توسط یک باستان شناس روس در دامنه جنوبی کوهای آلتایی در سیبری در منطقه‌ای به نام پازریک کشف شد.

این یافته فرشی بود در اندازه 189 در 200 سانتیمتر كه به طور كامل از پشم بافته شده بود. رجشمار آن 3600گره در هر دسیمتر مربع یا به عبارت دیگر 42 گره در 7 سانتیمتر. نوع گره ترکی و با رنگ‌آمیزی مسی روشن و سبز ملایم. طرح فرش شامل می شود از 24 مربع در متن که داخل هر یک ستارهای هشت پر وجود دارد و در حاشیه 28 تصویر اسب‌سوارانی که به طور دو نفر در میان بر روی اسب‌ها نشسته یا کنار آن ایستاده‌اند. تا پیش از کشف فرشپازریک این گونه تصور می‌شد که ترك‌ها مبتکر این صنعت می‌باشند اما شباهت بسیار فراوان با نقوش هخامنشیان و طرح این قالی نظرها متوجه ایران شد.در زمان تسلط مغول‌ها (قرن سیزدهم و چهاردهم میلادی) قالی‌بافی به سطح بسیار رفیعی از زیبایی و تکنیک رسید. شکوفایی این صنعت شاید با حکومت غازان خان (1307-1295 میلادی) مصادف بود.اما اوج قالی کلاسیک ایرانی را که از آن با رنسانس قالی ایران یاد می‌شود زمان سلاطین صفوی (1722-1499 میلادی) به ویژه زمان حاکمیت شاه طهماسب اول (1587-1524 میلادی) و شاه‌عباس کبیر (1629-1587 میلادی) ثبت کرده‌اند. از این دوران حدود 3000 تخته فرش به یادگار مانده که در موزه‌های بزرگ دنیا و یا در مجموعه‌های شخصی نگهداری می‌شوند.

در این دوران در کنار قصرهای پادشاهان کارگاه‌های قالی بافی بنا شد و مراکز گوناگون که قبلا در تبریز، اصفهان، کاشان، مشهد، کرمان، جوشقان، یزد، استرآباد، هرات و ایالات شمالی نظیر شیروان، قره باغ و گیلان وجود داشتند توسعه و رونق بیشتری گرفتند.در همان زمان، نقاشان و نگارگران بلندپایه طرح‌های خلاصه شده و ترکیبی ترنج در وسط قالی و لچک‌ها را در آن وارد کردند. یعنی همان طرحی که قبلا به زیباترین وضعی در قرن پانزدهم روی جلد کتاب‌های ارزشمند به کار می‌رفت.
با اشغال ایران بوسیله افغان‌ها (1722-1721 میلادی) این صنعت و هنر رو به انحطاط گذاشت.در قرن نوزدهم قالی‌های ایرانی، بویژه فرش‌های نفیس ناحیه تبریز به اروپا راه یافتند. از سوی کشورهای اروپایی نمایندگانی به تمام کشورهای مشرق زمین گسیل شدند و با رقابت بسیار فشرده کلیه فرش‌های کهنه و عتیقه را گردآوری کرده به قسطنطنیه که هنوز هم مهم‌ترین بازار قالی مشرق زمین بود فرستادند.با به پایان رسیدن منابع فرش‌های کهنه، شرکت‌های انگلیسی
(زیگلر 1883 م) آمریکایی و آلمانی به طور نامحدود اقدام به تاسیس کارگاه‌هایی در تبریز، سلطان‌آباد (اراک)، کرمان کردند. این روال تا جنگ جهانی اول که تولید قالی به طور قابل توجهی افزایش یافته بود ادامه داشت. امروزه علاوه بر قالی بافته‌های دیگری در ایران رواج دارد که مهم‌ترین آنها گلیم، گبه و جاجیم هستند..
گلیم
گلیم یکی از صنایع دستی زنانه است که بیشتر در مناطق عشایری و روستایی ایران رواج دارد.
گلیم بافتی ساده داشته و با پشم و پنبه و در مواردی با پشم و موی بز بافته می‌شود. وسیله بافت گلیم مانند قالی دارهای افقی یا عمودی می‌باشد و هنگام بافت نخ‌های تار و پود یک در میان از زیر و روی یکدیگر می‌گذرند، مانند بافت ساده یک سبد.گلیم ایران بر حسب مناطقی که آن را می‌بافند دارای شیوه‌های بافت و نقوش متنوع است.یکی از ویژگی‌های گلیم، وفور مواد خام اولیه آن است و به همین دلیل در میان اقوام مختلف تولید می‌شود. مواد اولیه گلیم پشم گوسفند، پشم شتر، موی بز و اسب و پنبه می‌باشد.انواع رنگ و ‌ترکیب‌بندی‌های گوناگون آن از مهم‌ترین عناصر زیبایی و کیفیت گلیم می‌باشد.
گلیم را می‌توان از چندین جهات دسته‌بندی نمود
انواع گلیم از لحاظ ابعاد (گلیم معمولی، گلیمچه، دست گلیم و...تقسیم بندی گلیم از لحاظ جنس تار و پود (گلیم پنبه‌ای، گلیم پشم وپنبه، گلیم ابریشمی و...
تقسیم‌بندی گلیم ار نظر نوع بافت (گلیم یگ رو، گلیم دورو، گلیم سوزنی و...تقسیم‌بندی گلیم از نظر محل بافت (گلیم بلوچی، گلیم کردستان و...مهم‌ترین مناطق گلیم بافی در ایران عبارتند از: گلیم سنه، گلیم بیجار، گلیم شاهسون، گلیم زرند، گلیم‌های ورامین و گرمسار، گلیم قشقایی، گلیم بختیاری، گلیم منطقه خراساندر گذشته گلیم بیشتر برای مصارف خانگی تولید می‌گردید، اما امروزه به خاطر توجه جهانگردان غربی و هجوم آنها تبدیل به یک تجارت پر سود بین‌المللی گردیده است.
گبه
گبه نوعی قالی گره بافته است با پرزهایی بلند که حداقل یک سانتی متر و پودهای متعدد (بین 3 تا 8 پود در هر ردیف) و معمولا درشت بافت است. این بافته معمولا در ایلات و عشایر جنبه خودمصرفی دارد. در گبه‌های قشقایی برخلاف گبه‌های سایر نواحی ایران که خودرنگ است، بافنده از رنگ‌ها و نقش‌های متفاوتی استفاده می‌کند. البته گبه‌هایی با نقش ساده با زمینه ای یکرنگ یا رنگ‌های محدود نیز بافته می‌شود. از نقش‌های مورد علاقه لبه بافان ایل قشقایی نقش شیر است که علاوه بر اهمیت باستانی این نقش مظهر جوانمردی است و
بی ارتباط با وجود شیر در منطقه کامفیروز و دشت ارژن فارس نیست. نقش‌های لچک‌ترنج, ستاره، نقش خشتی، نقش حیوانات مختلف و... نیز در گبه بافی کاربرد دارد. گبه‌های قشقایی تمام پشم هستند و تار آنها نیز پشمی است. ‌اندازه گبه متفاوت است. معمولا ‌اندازه 100×200 یا 200×115سانتیمتر متداول‌تر است.
جاجیم
جاجیم از بافته‌های عشایر است که برای پوشاندن رختخواب و اثاثیه درون چادر استفاده می‌شود از این رو به آن «پوشن» نیز می‌گویند. جاجیم‌های کوچک به عنوان روانداز نیز کاربرد دارد. جاجیم به رنگ‌های مختلف بافته می‌شود و رنگ‌های روشن در بافت آن بیشتر به کار می‌رود. معمولا تار و پود آن هم رنگ است. نقوش جاجیم که برای تزیین آن به کار می‌رود عبارتند ازنقش شطرنجی، نقش آینه کگل، نقش کنگره، نقش موازی، نقش حوض، نقش مدخل، نقش لوزی و...
جاجیم گل برجسته
گلیم گل برجسته یا گلیم سوزنی از بافته‌های خاص منطقه فارس و ایل قشقایی به ویژه طایفه کشکولی است. این بافته شباهت به گلیم دارد با این تفاوت که قسمت‌هایی از آن به صورت پودپیچی بافته می‌شود و به شکل برجسته در روی کار نمایان است..
جاجیم‌های گل برجسته معمولا زمینه‌ای روشن دارند و نقوش آنها دارای رنگ‌های متنوع و‌ترکیبی از نقوش گلیم و قالی است. بافت آن از تار و پود پشمی یکرنگ است. ابعادش معمولا همان ابعاد گلیم و ابزار کار و حتی نحوه چله‌کشی این بافته دقیقا همانند گلیم است.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 4836]