رمضان در روح و جان شعر فارسي/1ادبيات فارسي هميشه روزه‌دار بوده است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: رمضان در روح و جان شعر فارسي/1ادبيات فارسي هميشه روزه‌دار بوده است
گروه ادب: ادبيات يكي از آن ذخائر ارزشمند ايرانيان است كه در خود دردها و زجر‌ها نهفته دارد و گاهي نيز سروش روزهاي شاد و نيك بوده است؛ رمضان يكي از نيك واژگاني است كه شاعران همواره به آن ساخته و پرداخته‌اند.
پس از ورود اسلام به ايران و پس از آنكه مردم به اين دين لبيك گفتند تاريخ ايران مسيري تازه را آغاز كرد و سير تكويني آن سمت و سويي ديگر يافت، ايرانيان در اين پروسه جديد گام برداشتند و نبوغ خود را رنگ و بوي بهتري دادند.

ادبيات يكي از آن ذخائر ارزشمند ايرانيان است كه در خود دردها و زجرها نهفته دارد. و گاهي نيز سروش روزهاي شاد و نيك بوده‌است. رمضان يكي از آن نيك واژگاني است كه شاعران همواره به آن ساخته و پرداخته‌اند، به‌طوري‌كه در ادبيات هيچ يك از ملل جهان، ماهي تا به اين اندازه در قلمرو شعر وارد نشده است.

در ادبيات فارسي همواره ماه رمضان مورد توجه شاعران توانمند و عارف مسلك ما به‌ويژه شاعران شيعي بوده است.

رمضان، ماه روزه و ماه نهم از ماه‌هاى قمرى بين شعبان و شوال است، رمضان در لغت به معناى تابش گرما و شدت تابش خورشيد است. بعضى گويند رمضان به معنى سنگ گرم است كه از سنگ گرم، پاى روندگان مى‌سوزد و شايد ماخوذ از «رمض » باشد كه به معنى سوختن است چون ماه صيام گناهان را مى سوزاند.

به اين‌دليل، بدين اسم موسوم شده است زيرا ماه رمضان موجب سوختگى و تكليف نفس است. اما «صوم» و «روزه» كه در اين ماه تكليف شرعى مسلمانان است، عبارت است از «احتراز از خوردن و آشاميدن و مفطرات ديگر از طلوع صبح تا غروب».

از همان آغاز كه رودكى پدر شعر فارسى، بناى بلند كاخ ادب را برافراشت، مفردات روزه، رمضان، صوم و صيام در آيينه شعر فارسى انعكاس يافتند، اين انعكاس در تمامى انواع شعر مدحى، اخلاقى، تعليمى، غنايى و رثا ديده مى‌شود، در شعر شاعران دوره اول، كاربردها سطحى است و از اعلام ماه رمضان يا عيد رمضان و مبارك باد گفتن آن فراتر نمى‌رود.

ناصر خسرو مخاطب خود را به انديشه در اين فريضه الهي فرا مي‌خواند:

همه پارسايي نه روزه است و زهد/ نه اندر فزوني نماز و دعاست

خاقاني شاعر تعليمي علاوه بر بهره‌بردن از مفردات صوم و صيام از عقايد ترسايي و دين مسيحيت و از روزه مريم نيز ياد مي‌كند:

روزه كردم نذر چو مريم كه هم مريم صفاست

نظامي گنجوي نيز در مثنوي خسرو و شيرين در بيان مرگ مريم از روزه مريم ياد مي‌كند.

در آثار سعدي شاعر اخلاق و معرفت نيز روزه و اثرات آن ديده مي‌شود، در يك مورد شاعر توجه كامل به خدا را مورد دقت قرار داده و هرگونه ريا و نفاق را مطرود مي‌شمارد:

شنيدم كه نابالغي روزه داشت/ به صد محنت آورد روزي به چاشت...

در شعر غنايي نيز سعدي از مضمون روزه و ماه نو بهره برده‌است و هلال ابروي دوست را هلال عيد خود يافته‌است.

اما بهترين مضامين و عميق‌ترين مفاهيم در كليات شمس به چشم مي‌خورد شاعر شوريده مكتب عرفان با شريعت پيوندي ناگسستني دارد و از اين رو با حلول ماه رمضان، ماه معراج آدمي به وجد مي‌آيد:

ماه رمضان آمد اي يار قمر سيما /بر بند سر سفره بگشاي ره بالا (كليات شمس جزء پنجم)

مولانا روزه را همچون مادري مي‌داند كه به سوي طفل خويش روان است:

سوي اطفال بيامد به كرم مادر روزه...

حافظ نيز از اين امر مستثني نبوده‌است:

روزه يك سو شد و عيد آمد و دل‌ها برخاست / مي ز ميخانه به جوش آمد و مي‌بايد خواست

در اشعار شاعران به فوايد روزه به‌لحاظ پزشكي و روانپزشكي نيز اشاره شده است، فردوسي حكيم مي‌گويد: همان بر دل هر كسي بوده دوست/ نماز و شب و روزه آيين اوست»

شاعران ما در ابعاد مختلف ماه رمضان و از ويژگي‌هاي يك انسان مومن كه با رعايت شرايطي مي‌تواند به حد اعلا از ثمرات اين ماه بهره ببرد با چيره‌دستي سخن گفته‌اند. يا مي‌توان به نوعي گفت كه شاعران اين مرز و بوم توانسته‌اند مفاهيم بلند و ارزشمند قرآني را در قالب‌ها و صنايع شعري به زيبايي و به نوعي ديگر بيان كنند.
يکشنبه 3 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 165]