اقتصاد - بازگشت به سبك ايراني

واضح آرشیو وب فارسی:دنياي اقتصاد: اقتصاد - بازگشت به سبك ايراني
اقتصاد - بازگشت به سبك ايراني

عباس ولدخاني:استفاده از مدل‌هاي اقتصاد كلان براي تحليل سياست‌هاي اقتصادي و پيش‌بيني آينده اقتصادي كشور از بعد از جنگ جهاني دوم در جهان رواج پيدا كرد. اما ورود آن به كشورهاي در حال توسعه با تاخير همراه بود. طي سال‌هاي اخير به‌كارگيري از اين سيستم براي تحليل وضعيت اقتصادي كشورهاي در حال توسعه به خصوص كشورهايي كه داراي ذخاير غني و كلان انرژي هستند و براي برآورد نرخ تورم و تاثير سياست‌هاي اقتصادي روي آن، نرخ بيكاري و تاثير اجراي سياست‌هاي اقتصادي در كشور و عملكرد نظام مالي و پولي استفاده شد. در اين مقاله كه خلاصه‌اي از پايان‌نامه دكتراي عباس ولدخاني است به بررسي مدل‌هاي مورد استفاده براي تحليل وضعيت كلان اقتصادي ايران تا اكتبر سال 2008 ميلادي مي‌پردازيم.

مدل ECAFE (ايكافه)
در اين مدل كه در سال 1968 ميلادي توسط كميسيون اقتصادي آسيا مورد استفاده قرار گرفت تا ميزان كمك مورد نياز خارجي در شرايطي كه نرخ رشد اقتصاد ايران سطح مشخصي است را تعيين كند. ساختار مدل ساده است و معادلات رفتاري مختلفي كه تنها ميزان توليد، مصرف و واردات را خود داده‌اند در اين مدل كاربرد دارد. اين مدل نشان مي‌دهد تنها در صورتي يك اقتصاد مي‌تواند نرخ بالاي رشد اقتصادي را تجربه كند كه بخش صادرات كشور عملكرد پررونق و خوبي داشته باشد و اقتصاد از پس‌اندازهاي مردم كه در بانك‌ها قرار دارد بهره كافي ببرد.
مدل UNCTAD (آنكتاد)
اين مدل در سال 1968 ميلادي توسط كنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد ارائه شد. با كمك اين مدل دو مجهولي نيز مي‌توان تاثير سياست‌هاي كمك خارجي را در نرخ‌هاي مختلف رشد اقتصادي كشور تعيين كرد. اين مدل به اين منظور استفاده شد كه تقاضاي منطقه‌اي و كشوري سرمايه‌هاي خارجي در فاصله سال‌هاي 1970 تا 1975 ميلادي مشخص شود. در اين مدل اطلاعات سالانه كشور در فاصله سال‌هاي 1956 ميلادي تا سال 1963 ميلادي بر مبناي قيمت ثابت سال 1960 ميلادي مورد استفاده قرار گرفت. مهم‌ترين متغيرهاي برون‌زاي مورد استفاده در اين مدل ارزش افزوده بخش‌هاي نفت و گاز و كشاورزي، توليد نفت خام در كشور، هزينه‌هاي مصرفي دولت و در نهايت هزينه‌هاي سرمايه‌اي است.
مدل VAKIL (وكيل)
اين مدل در سال 1973 ميلادي طراحي شد. اين مدل اولين مدلي بود كه توسط ايرانيان براي اقتصاد كشور طراحي شد به همين دليل از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. اين مدل تا اندازه زيادي با مدل‌هاي klein و Goldberger قابل مقايسه است كه تنها بخش تقاضا را مورد بررسي قرار مي‌دهد. در اين مدل هم بخش نفت و گاز به عنوان كليدي‌ترين بخش اقتصاد ايران نقش بزرگي ايفا مي‌كند و از آنجا كه اين بخش از اقتصاد تحت كنترل دولت است، دولت عامل محركه اقتصاد قلمداد شده است. هدف اصلي اين مدل را مي‌توان كمك به دولت براي پيش‌بيني شاخص‌هاي كليدي اقتصاد كلان كشور در سال‌هاي آتي دانست. با كمك اين مدل دو گونه دوگانگي در اقتصاد ايران تشخيص داده شد. اول: دوگانگي بين بخش‌هاي مدرن و سنتي اقتصاد كه پيش از اين نيز توسط Lewis در سال 1954 ميلادي و Ranis & Fei در سال 1961 ميلادي عنوان شده بود. دوم: دوگانگي بين بخش خصوصي و بخش دولتي كه در مطالعه نقش‌ها در بخش نفت و گاز نمايان شد.
مدل SHAHSHAHANI (شهشهاني)
شهشهاني در سال 1978 ميلادي در تز دكتراي خود در دانشگاه كلرادوي آمريكا مدل اقتصاد كلاني را براي ايران به عنوان كشوري كه اقتصاد نفت‌محور دارد ارائه داد. در اين مدل چهار بخش بسيار مهم وجود دارد. اول: تفاوت در توابع مصرف در شهرها و روستاها دوم: نفوذ نفت در اقتصاد و ايجاد دوگانگي در عرصه‌هاي مختلف اقتصادي سوم: توجه به احتمال كارايي پايين بازار پول و سرمايه در اقتصاد ايران تحت تاثير تحولات سياسي چهارم: ارتباط پايه پولي در كشور با درآمد حاصل از نفت. طبق مدل شهشهاني اقتصاد ايران يك اقتصاد مصرف‌محور بود و تنها در شرايطي مي‌توانست رشد و توسعه را تجربه كند كه صادرات توليدات داخلي به بازارهاي بين‌المللي رشد كند و سياست‌هاي حمايت كننده از صنايع تعديل شود. تعديل اين سياست‌ها براي افزايش تلاش شركت‌ها در ارتقاي قدرت رقابت و كيفيت توليدات‌شان در مقايسه با توليدات خارجي اهميت زيادي داشت.
مدل HEIAT (هيات)
هيات در سال 1986 ميلادي در تز دكتراي خود در دانشگاه پورتلند يك مدل براي اقتصاد ايران طراحي كرد. داده‌هاي مورد استفاده در اين مدل شاخص‌هاي اقتصادي ايران در فاصله سال‌هاي 1959 ميلادي تا سال 1976 ميلادي بودند و از دو روش OSL و SLS2 براي ارزيابي آنها استفاده كرد. در اين مدل نقش بزرگي براي بخش كشاورزي در نظر گرفته شد ولي معادله رفتاري خاصي براي بخش پولي اقتصاد ارائه نشد. ارتباط بين بخش نفتي با ديگر بخش‌هاي اقتصاد ايران در اين مدل از طريق هزينه‌هاي مصرفي و سرمايه‌گذاري دولت برقرار شد. در اين مدل نيز دو گونه دوگانگي در مدل مد نظر قرار گرفت؛ اول: دوگانگي سنتي بين بخش كشاورزي و بخش مدرن صنعتي است و دوم: دوگانگي بخش نفتي كه با به تصوير كشيدن صنعت نفت مدرن و ناديده گرفتن ارتباط آن با ديگر بخش‌هاي اقتصاد ايجاد شده است.
مدل سازمان برنامه‌ريزي و مديريت
اين مدل در سال 1990 ميلادي توسط سازمان مديريت و برنامه‌ريزي ايران طراحي شد تا اطلاعاتي در مورد شكل‌گيري اولين برنامه توسعه پنج‌ساله بعد از انقلاب اسلامي در ايران در مقياس كلان ارائه دهد. اين مدل با كمك معادلات سه مجهولي ارائه شد و مجهولات آن نسبت پس‌انداز به سرمايه، تراز پرداخت‌ها و در نهايت بودجه دولت بود. در اين مدل پنج بلوك اصلي وجود داشت. اين بلوك‌ها عبارت بودند از: توليد، پول، دولت، مصرف و سرمايه‌گذاري و تجارت خارجي. اين مدل كه بزرگ‌ترين و پيچيده‌ترين مدلي بود كه براي اقتصاد ايران ارائه شده است از روش OSL براي ارزيابي داده‌ها استفاده مي‌كرد و اطلاعاتي در مورد اقتصاد ايران از سال 1959 ميلادي تا سال 1985 ميلادي را در خود جاي داده بود.
مدل نوفرستي و عربمزار
اين مدل در سال 1994 ميلادي و با همكاري دپارتمان اقتصادي وزارت اقتصاد و دارايي ايران ارائه شد. اين مدل كه بخشي از پروژه مطالعاتي وزارت اقتصاد بود كمتر براي ارزيابي سياست‌ها و پيش‌بيني آينده سياست‌هاي اقتصادي استفاده شد. اين مدل در مورد بخش عرضه است و نشان مي‌دهد در صورتي‌كه عرضه با تقاضا تفاوت داشته باشد سياست قيمتي مي‌تواند نشان‌دهنده اين تفاوت باشد. اين در حالي است كه در تمامي مدل‌هاي ديگر همواره تقاضا مدنظر قرار گرفته بود و نوسان تقاضا مي‌توانست سبب تغيير عرضه شود. به عبارت ديگر مدل‌هاي قبلي بر مبناي نظريه‌هاي كينز بود.
مدل ولدخاني
اين مدل در سال 1997 ميلادي توسط عباس ولدخاني ارائه شد. اين مدل با ارائه 38 معادله رفتاري و 11 متغير محاسباتي در واقع مدلي براي ارزيابي كارايي مدل‌هاي گذشته است. اين مدل براي ارزيابي سياست‌هاي اقتصادي ارائه شده است و مي‌تواند وضعيت آينده اقتصاد كشور را در صورت اجرا شدن سياست‌هاي اقتصادي مختلف پيش‌بيني كند. اين مدل اولين مدلي است كه ساختار توليدي سيستم نهاده- توليد را براي اقتصاد ايران به صورت مدل اكونومتريك نشان مي‌دهد. از طرف ديگر اين مدل كاستي‌ها و ضعف‌هاي موجود در مدل‌هاي ديگر را ندارد و معادلات رفتاري موجود در آن تمامي فاكتورهاي تاثير‌گذار در اقتصاد را در خود جاي داده‌اند.
سه شنبه 29 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: دنياي اقتصاد]

[مشاهده در: www.donya-e-eqtesad.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1907]