نگاهي به صنايع دستي آذربايجان شرقي

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: نگاهي به صنايع دستي آذربايجان شرقي
صنايع دستي
استان آذربايجان شرقي يكي از كانون هاي صنايع دستي ايران محسوب ميشود. در اين استان انواع فرش قاليچه جاجيم ورني خورجين گليم شال گليمچه ظروف سفالي و سراميك اقسام سبد حصيري و تركه اي پارچه هاي پشمي و ابريشمي سوزن دوزي نقره سازي قلاب بافي حوله و پتو بافي مفرش بافي كفاشي و كفش دوزي و... موارد عمده صنايع دستي را تشكيل مي دهند.
صنايع دستي برجسته استان شامل قالي بافي گليم بافي هنرهاي چوبي (خاتم معرق منبت و سبد و حصير بافي ) دستباف هاي سنتي (پشمي ابريشمي جاجيم بافي ) چاپ هاي سنتي (قلم كاري و باتيك ) شيشه گري سفال گري فلزكاري (قلم زني حكاكي و مليله دوزي ) رودوزي ها (سوزن دوزي پته دوزي شكمه دوزي و گلابتون دوزي ) نمدمالي كتاب آرايي (مينياتور تذهيب و تشعير) است . در اينجا به معرفي تعدادي از انواع هنرهاي دستي در آذربايجان شرقي مي پردازيم .
قالي بافي
به استناد منابع بسيار در قرن سوم هجري آذربايجان از بزرگترين مراكز بافت قالي و زيلو بود. در دوره سلجوقيان و ايلخانيان هنر قالي در آذربايجان رواج كامل داشت و بر مبناي مينياتورهاي نسخ خطي خمسه نظامي اثر قاسم علي و برخي آثار ديگر كه بيشتر نقوش قالي و طرز بافت آن را نمايش ميدهند آشكار مي شود كه قالي بافي در دوره تيموريان و سپس در دوره صفويه سير تكامل خود را طي نموده و نقوش جديدي چون سجاده اي گل و بوته ترنج و لچك حيوانات خصوصا نقش گل شاه عباس متداول گرديد و تنوع رنگها و استفاده از ابريشم ظرافت و زيبايي و كيفيت قالي ها را تا حد قالي پرده نما بالابرد. نمونه هاي چنين فرشهايي در حال حاضر در بسياري از موزه هاي دنيا در معرض نمايش قرار دارد.
تبريز از مراكز عمده قالي بافي ايران است . و از زمان جانشينان هلاكو خان مغول و پس از آن مركز داد و ستد قالي بوده است . در دوره صفوي نيز قالي هاي بسيار نفيس در آذربايجان بافته مي شد. از اين رو به جرات مي توان گفت كه حفظ و احياي هنر قالي بافي در ايران مرهون هنرمندان قالي باف و بازرگانان آذربايجان است . امروز هم آذربايجان يكي از مراكز مهم توليد انواع قالي در ايران است و بافتن انواع قالي در بيشتر شهرها و روستاهاي آذربايجان رواج كامل دارد و قالي بافي از صنايع دستي مهم استان محسوب ميشود. توليدات اين هنر از نظر صادرات اهميت بسيار دارد و يكي از اقلام صادراتي عمده ايران را تشكيل مي دهد. اين امر موجب اشتغال نيروي عظيم انساني نيز شده است . صنعت قال بافي در سراسر استان به صورت كار گاهي در مناطق شهري و تك بافي تقريبا در اغلب روستاهاي آذربايجان رواج دارد و هر ساله تعداد قابل توجهي از انواع قالي و قاليچه در طرح ها و نقش هاي متنوع و بافت هاي گوناگون به بازارهاي داخلي و خارجي عرضه مي شود.
سوزن دوزي
سوزن دوزي در بخش ممقان در پنجاه كيلومتري غرب تبريز از ديرباز رواج داشته است . در سالهاي اخير با توجه به درآمد اندكي كه از اين صنعت عايد هنرمندان سوزن دوز ميشد به تدريج علاقه به اين هنر كاهش يافت ولي باتلاش سازمان صنايع دستي صنعت سوزن دوزي دوباره رونق يافته است . به جاي ماده اوليه سوزن دوزي كه در گذشته ابريشم طبيعي بود امروزه از ابريشم مصنوعي استفاده ميشود.
سبدبافي
سبد از تركه هاي درخت قره آغاج سنجد به آلبالو و بيد استفاده مي شود.در شهر مراغه و روستاهاي اطراف آن نيز سبدهاي بسيار ظريفي از چوب موسون مي بافند. در مرند و روستاهاي بناب و بهرام و كشكسراي از ساقه گندم و براي ساخت سبد استفاده مي شود.
پارچه بافي
بافتن پارچه با دست خصوصا پارچه هاي ابريشمي و زري از قديم در ايران و همچنين آذربايجان شرقي معمول و متداول بوده است . چنان كه در دوره صفويه كه به عصر طلايي و درخشان شهرت دارد پارچه هايي از حرير ساده ابريشم زربفت و مخمل ابريشمي بافته شده كه نمونه هايي از آنها در موزه آستان قدس رضوي و موزه هنرهاي تزييني اصفهان موجود است .
نقره سازي
صنعت نقره سازي از ديرباز در تبريز رواج داشته است . تا بيست سال پيش حدود بيست و پنج كارگاه نقره سازي با يكصد نفر هنرمند نقره كار در تبريز فعاليت داشتند. اما امروزه اين هنر بي نظير دستي در حال نابودي است و صاحبان اين هنر به مشاغل ديگري روي آورده اند.
سفال گري و سراميك سازي
محصول سراميك آذربايجان شرقي در چند كارگاه در شهر زنوز و تبريز توليد مي شود. استادكاران سراميك زنوز از نوع خاك مرغوي (كائولن يا خاك چيني ) استفاده مي كنند.
علاقه بر كارگاههاي سراميك سازي زنوز در كوزه كنان شبستر هم صنعت سفالگري داراي سابقه اي بس طولاني است و توليدات سفال آن در سراسر آذربايجان توزيع ميشود. اخيرا كارگاه آموزشي سفال گري در مركز هنرهاي سنتي ميراث فرهنگي آذربايجان شرقي به آموزش علمي و هنري اين صنعت پرداخته و هنرجويان بسياري را آموزش داده است .
سه شنبه 29 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 407]