آداب و رسوم نــوروز در ايران زمين

واضح آرشیو وب فارسی:سایت دانلود رایگان: نوروز، اولين روز بهار است. با آمدن نوروز جشن طبيعت آغاز مي شود و طبيعت در جشن بهاري خويش آنقدر زيبا مي شود که آدمي را مسحور خويش مي کند، آن چنان که انسان از سخن گفتن باز مي ماند و حرف هايش، ناگفته، در ژرفاي جانش انباريده مي شود. به جاي او گنجشگان پرگو سخن مي گويند و زبان گنجشگان يعني: بهار، برگ، نسيم، عطر. آري با رسيدن نوروز، بهار روح حيات را بر پيکره طبيعت مي دمد و جريان خون در شاهرگ هستي جاري مي شود.
عيد نوروز چون اعياد اسلامي، از آداب و رسومي خاص اسلامي برخوردار است و علاوه بر آن، برخي آداب و رسوم نيکو نيز در ايام نوروز در ميان مردم ايران زمين، ديده مي شود، در ادامه به برخي از اين آداب و رسوم اشاره مي کنيم:

نماز عيد
شيخ طوسى(ره) فرموده است: نماز ظهر و عصر روز نوروز را كه خواندى چهار ركعت نماز با دو سلام (دو ركعت دو ركعت) مى خوانى ركعت اول پس از حمد ده بار سوره «قدر» ركعت دوم پس از حمد ده بار سوره «كافرون» ركعت سوم پس از حمد ده بار سوره «توحيد» ركعت چهارم پس از حمد ده بار سوره «ناس» و «فلق» (معوذتين). و در پايان نماز سجده شكر بجاآور و در آن دعاكن تا خداوند گناهان 50 ساله ات را ببخشد.

نظافت و لباس تميز
نظافت و رعايت بهداشت و نيز پوشيدن لباس تميز و استفاده از عطر و بوى خوش در صورت امكان از وظايف اخلاقى و اجتماعى نوروز است. از امام صادق(ع) نقل شده است كه فرمود: «و البس انظف ثيابك و تطيب باطيب طيبك» ؛ «تميزترين لباست را بپوش و با بهترين عطرت خود را خوشبوى ساز».

خريد لباس نو و سبز کردن گندم
يکي دو روز مانده به آغاز سال جديد (نوروز)، افراد خانواده براي خريد لباس عيدشان به بازار و فروشگاه ها مي روند و لباس هاي نو و پارچه هاي رنگين، خريداري مي کنند. در واقع افراد خانواده با خريد لباس نو و تغيير ظواهر زندگى نشاط خاصى ا به زندگى خود مي بخشند.
در برخي از مناطق ايران، به رعايت اين آداب و رسوم، بسيار تاکيد شده است به عنوان مثال در شيراز، از يکي دو ماه به نوروز مانده شيرازي ها به بازار مي روند و لباس عيدشان را مي خرند پارچه هايي معمولاً خريداري مي شود که داراي رنگ روشن و سرخ يا زرد باشد. آنها معتقدند که لباس را خودشان بدوزند، پارچه آن را روزهاي دوشنبه يا جمعه قيچي کنند و نيز روز پنج شنبه ساعت سنگين است و لباس مدتي روي دست مي ماند تا دوخته شود، روز سه شنبه اگر بريده شود نصيب دزد يا مرده شور خواهد شد و روز چهار شنبه مي سوزد وسايل خانه نيز بايد عوض شود و يا تميز گردد. پختن نان شيرين از جمله کارهايي است که حتماً بايد قبل از عيد و براي عيد انجام بگيرد.
سبز کردن گندم، عدس، تره تيزک، ده پانزده روز به عيد مانده در خانه هاي شيراز صورت مي گيرد. براي اين کار از ظرفي استفاده مي کنند که از جنس مس يا روي باشد و بعد مقداري دانه ابتدا به سلامتي آقا امام زمان (عج) مي ريزند و به ترتيب بعد از آن نام اعضاي خانواده را مي آورند.

خانه تکاني
يکي از رسوم پسنده و ارزشهاي نيک عيد، نظافت و خانه تکاني است که يکي دو هفته پيش از عيد خانه تکاتي يا رفت و روب انجام مي گيرد و مجدداً اثاثيه را جابه جا مي کنند و گردگيري مي کنند و دوباره آنها را مي چينند در واقع مردم قبل از رسيدن سال نو تحولي در زندگي خود مي کنند و خانه را براي پذيراني از ميهمانان عيد آماده مي سازند.

تهيه سفره هفت سين
بزرگترين نماد آيين نوروز "هفت سين"، است. "محمد علي دادخواه" كه اخيراً پژوهشي با عنوان "نوروز و فلسفه هفت سين" را به نگارش در آورده، در اين باره مي‌نويسد:‌"عدد هفت برگزيده و مقدس است. در سفره نوروزي انتخاب اين عدد بسيار قابل توجه است. ايرانيان باستان اين عدد را با هفت امشاسپند يا هفت جاودانه مقدس ارتباط مي‌دادند. در نجوم عدد هفت، خانه آرزوهاست و رسيدن به اميدها را در خانه هفتم نويد مي‌دهند. علامه مجلسي مي‌فرمايد: آسمان هفت‌ طبقه و زمين هفت طبقه است و هفت ملك يا فرشته موكل برآنند و اگر موقع تحويل سال، هفت آيه از قرآن مجيد را كه باحرف سين شروع مي‌شودبخوانند آنان را از آفات زميني و آسماني محفوظ مي‌دارند."
هفت سين عبارت است از سماق، سير، سنجد، سمنو، سکه، سرکه، سبزي.

جمع شدن تمام افراد خانواده بر سر سفره عيد در لحظه تحويل سال نو
موقع تحويل سال نو همه اهل خانه با لباس نو بر سر سفره مي نشينند، مادر اسپند دود مي کنند، يکي از بچه ها شمع روشن مي کند، پدر قرآن مي خواند و …
هر کدام از اين آداب و رسوم، فلسفه خاص خود را دارد؛ مادر اسپند دود مي کند براي دوري از چشم زخم حسود، با روشن کردن شمع، بر روشنايي خانه و زندگي تاکيد مي شود و از خانواده بزرگ افراد خانواده مي خواهند تا در سال نو، خانه آنها را با شمع وجود پدر و مادر نوراني کند؛ قرآن خوانده مي شود تا در آغاز سال نو دل ها به سوي خداوند بزرگ سوق داده شود و از صاحب قرآن خواسته شود که در اين سال جديد نيز يار و مددکار اهل خانه باشد، حضور ثابت و گسترده قرآن نه تنها در سفر عيد بلکه در تمام آداب اجتماعى نوروز نشان از مردم ايران زمين توجه به قرآن دارد و قرائت قرآن و بوسيدن آن در ساعات تحويل سال از جمله آداب سال تحويل است.
بر سر سفره عيد، سکه، برنج، آب، ماهي قرمز، آيينه و … نيز ديده مي شود که سکه نشان از خير و برکت و رفاه؛ برنج، نشاني از خير و برکت و فراواني؛ آب، نشان صافي و پاکي و روشنايي و گشايش کار؛ ماهي قرمز، شگون دارد؛ آيينه، براي رفع کدورت و نشاني ازصفا و پاکي و يکرنگي است.
افراد خانواده بعد از تحويل سال نو با هم روبوسي کرده و عيد را به هم تبريک مي گويند و براي هم سال خوب و پربرکتي را آرزو مي کنند.

دعاي تحويل سال نو
مجلسي در كتاب زادالمعاد در خصوص دعاي سال نو روايت مي کند كه در وقت تحويل سال اين دعا را بسيار بخوانيد:« يا مقلب‌القلوب والابصار يا مدبر الليل والنهار يا محول الحول و الاحوال حول حالنا الي احسن الحال.»
علامه مجلسى(ره) همچنين خواندن اين دعا را در نوروز مناسب دانسته است:
«اللهم هذه سنه جديده و انت ملك قديم اسإلك خيرها و خيرمافيها و اعوذبك من شرها و شرمافيها و استلفيك موونتها و شغلها يا ذالجلال و الاكرام. ؛ بارالها! اين سال جديد است و تو خدايى ازلى و قديم هستى. خير اين سال و خير آنچه را در اين سال پيش مى‏آيد، از تو خواستارم و از شر اين سال و شرآنچه در اين سال پيش خواهد آمد، به تو پناه مى برم...»
زيارت اهل قبور
رفتن به زيارت اهل قبور در آغازين روزهاى سال نو و نيز برگزارى مراسم تحويل سال در كنار قبور شهدإ از ديگر آداب دينى نوروز است.
تشرف و حضور در اماكن مقدسه و مشاهد مشرفه و برگزارى مراسم تحويل سال نو در آن مكانها نيز از جمله آداب نوروز مى باشد.

رنگ کردن تخم مرغ
يکي از کارهاي خوب در ايام عيد نوروز انجام مي شود، رنگ کردن تخم مرغ با رنگ هاي شاد است که اين کار را بچه ها خيلي دوست دارند. تخم مرغ هاي رنگ شده را به بچه هاي کوچک به عنوان عيدي مي دهند.
ديد و بازديد و دادن عيدي
ايام عيد فرصت مناسبي براي صله رحم و رسيدگي به وضع خويشان و بستگان است كه اين نيز يكي از نشانه هاي اخلاق و سنن مرضيه اسلامي و انساني است. از همان روز اول نوروز، ديد و بازديدها آغاز مي شود. در همه خانواده ها رسم بر آن است که افراد خانواده ابتدا به ديدن بزرگترهاي فاميل مي روند و عيد را به آنها تبريک مي گويند. سپس به خانه بر مي گردند و منتظر مي مانند تا بزرگترها به آنها سر بزنند. در اين ديد و بازديدها عيدي هم داده مي شود.
علاوه بر ديدوبازديد از بستگان، دوستان، همسايگان و بزرگان فاميل، با جمعى از مصيبت ديدگان در سال گذشته نيز ديدار مي شود. ديد و بازديدها تا روز سيزده بدر، (سيزدهمين روز سال نو)، ادامه داد.

سيزده به در
اجراي مراسم سيزده به در در ميان ايرانيان از دير باز امري بسيار جدي بوده است که همواره با برپايي مراسمي خاص همراه بوده است. از آن جمله مي توان به غذاهايي که مردم به طور سنتي در روز سيزده به در مي خوردند اشاره کرد. خوردن کاهو سکنجبين و چغاله بادام از خوردني هاي مرسوم عصر سيزده به در است.
در تهران قديم آن گونه که جعفر شهري، نويسنده کتاب «تهران قديم» روايت کرده در روز سيزده به در مردم نسبت به طبخ و مصرف دمي يا دمپختک باقلا که غذاي اصلي محسوب مي شد و سپس بلغور يا آش رشته اقدام مي کردند. حبوبات و سبزيجات آش و بلغور در خانه پخته مي شد و تنها در دشت و باغ، آب و رشته آن افزوده مي شد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت دانلود رایگان]

[مشاهده در: www.freedownload.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 280]