مطبوعات محلي آذربايجان شرقي در گيرودار مشكلات

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: مطبوعات محلي آذربايجان شرقي در گيرودار مشكلات
خبرگزاري فارس: مطبوعات محلي به عنوان بخش پررنگي از مطبوعات استان‌ها، جايگاه ويژه‌اي در دنياي رسانه‌ دارند و در اين ميان مطبوعات محلي آذربايجان شرقي با مشكلات بسياري دست و پنج نرم مي‌كنند.

به گزارش خبرگزاري فارس از تبريز، با وجود جهاني شدنِ دنياي امروز و حجم عظيم تبادل و انتقال اطلاعات در ابعاد زماني و مكاني، رسانه‌هاي مكتوب و به طور مشخص مطبوعات محلي، رسالت خاصي دارند.
مطبوعات محلي نقش ويژه‌اي در پوشش دادن اخبار محلي و توسعه و انعكاس نيازها، كمبودها و خواسته‌هاي مردم واقع در حوزه جغرافيايي خاصي دارند.
تبريز و آذربايجان نيز به علت دروازه ورود اروپا به ايران و ارتباط نزديك مردم با تجارت، پيشرفت‌هاي تكنولوژي و غيره، نقش منحصر به فردي در فرهنگ ايران زمين داشته و همواره پيشرو و سردمدار آغاز بسياري از اتفاقات مدرن فرهنگي بوده است.
بخش قابل توجهي از تاريخ مطبوعات پيش از مشروطه و دوران مشروطه را تبريز و آذربايجان تشكيل داده و چاپخانه‌ها، روزنامه‌ها، هفته‌نامه‌ها و روزنامه‌نگاران بسياري در اين دوره سبب تحولات عظيم تاريخي شده‌اند.
بنابراين با توجه به وسعت دنياي ارتباطات در قرن جديد، هجمه فرهنگي كه از سوي امپرياليسم و قدرت‌هاي جهاني وجود دارد و جايگاه خاصي كه كشورهاي اسلامي به ويژه ايران و به طور مشخص جايگاه استراتژيك آذربايجان در حوزه جغرافياي سياسي و فرهنگي، لزوم توجه هر چه بيشتر به نقش هويت بخشي، تقويت فرهنگ بومي و ايجاد وحدت در مطبوعات محلي آشكار شده است.
مطبوعات محلي آذربايجان از نظر نفوذ، تخصص، تيراژ و كيفيت فاصله زيادي با نقش و رسالت خويش در صد سال گذشته دارند.
پرداخت به چرايي ضعف‌هاي امروز مطبوعات محلي آذربايجان و اهميت بومي‌سازي و هويت‌بخشي با توجه به ترويج فرهنگ وحشتناك دنياي غرب از اهم واجبات فضاي فرهنگي استان و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي و اهالي مطبوعات است و سمينار آسيب‌هاي مطبوعات محلي استان آذربايجان شرقي موقعيتي در شناسايي آسيب‌هاي مطبوعات محلي و ارائه راهكارهاي مناسب است.
در اين گزارش سعي بر اين است تا به برخي عوامل مهم دخيل در ضعف مطبوعات محلي پرداخته و با تحليل محتواي برخي از نشريات محلي به آسيب‌هاي آن بپردازيم.

* بحران مدير مسئول
مديران مسئول نشريات محلي به عنوان تأثيرگذارترين افراد هر نشريه، نقش اصلي سياست‌گذاري‌ها و نحوه فعاليت نشريه را بازي و تعيين مي‌كنند.
از آنجايي كه مدير مسئول پاسخگوي مسائل حقوقي و مالي نشريه است، در مسائل كلان وارد مي‌شود و برخي آسيب‌هايي كه مديران مسئول در مطبوعات محلي موجب مي‌شوند از اين قرارند:
1ـ نداشتن تخصص و تحصيلات لازم؛
درصد بسيار زيادي از مديران مسئول هيچ تخصص و تحصيلاتي در زمينه مطبوعات و روزنامه‌نگاري ندارند و به جرأت مي‌توان گفت، بسياري از آنها حتي دوره‌هاي كوتاه مدت روزنامه‌نگاري را نيز نگذرانده‌اند و رشته تحصيلي بسياري از آنها با شغل اصلي آنها بسيار متفاوت بوده است، به جز دو، سه مورد در نشريات محلي، هيچ يك از مديران مسئول تحصيلات مربوط و سابقه كار روزنامه‌نگاري پيش از اين سمت نداشته‌اند.
2ـ عدم آشنايي با قانون مطبوعات؛
در مواردي در كمال تأسف مدير مسئول نشريه حتي با قانون مطبوعات و بديهي‌ترين وظايف و تعهدات قانوني خويش آشنا نيست.
3ـ نداشتن آشنايي با مطبوعات و ساختار آن؛
بسياري از مديران مسئول مطالعات به روز رسانه‌اي نداشته و با ساختارها و تشكيلات دروني مطبوعات آشنا نيستند.
4ـ عدم آشنايي با علم مديريت؛
نظارت و اداره يك نشريه نياز به داشتن آگاهي و توانايي‌هاي مديريتي است كه متأسفانه شواهد و تجربه‌ها نشان مي‌دهد كه بسياري از مديران مسئول در اين زمينه نيز كارنامه قابل قبولي نداشته‌اند.
5ـ داشتن ديد مالي؛
عده‌اي از مديران مسئول به سبب نداشتن آگاهي كافي با درخواست نشريه و كسب عنوان مدير مسئولي به دنبال درآمدزايي هستند و نگاه آنها به يك نشريه، يك نگاه منفعت طلبانه و مادي است كه بسياري از پيامدهاي آسيب مطبوعات محلي را به دنبال دارد.
سوق دادن روزنامه نگار به سوي رپرتاژ و آگهي به جاي توليد مطلب و نوآوري‌ها و اهميت ندادن به فروش نشريه و سليقه مخاطب (چون براي مدير مسئول مهم نيست) از مشخص‌ترين پيامدهاي اين امر است.

* تخصص روزنامه نگاري
دنياي جديد به شدت به سوي تخصصي شدن امور پيش مي‌رود، گسترش علوم موجب شده تا هر فردي در حوزه كاري خود تخصص داشته باشد و هر شغل و حرفه‌اي در صورتي به اهداف خويش مي‌رسد كه از نيروي انساني متخصص و كاربلد بهره گيرد، اما در اين مورد نيز با مشكلات زير مواجهيم.
1ـ نداشتن تحصيلات مرتبط؛
مشكلي كه در مورد مديران مسئول ذكر شد در اين مورد نيز صادق است و به جز چند فرد انگشت شمار كه در حوزه روابط عمومي و خبرگزاري‌ها فعاليت دارند، در بين خبرنگاران فعال تقريباً هيچ شخصي داراي مدرك روزنامه نگاري نيست.
2ـ دوره‌هاي روزنامه‌نگاري و مطالعات به روز؛
تا چند سال گذشته تعداد معدودي از خبرنگاران در دوره‌هاي فشرده شركت كرده بودند و بيشتر به صورت تجربي به فعاليت مي‌پرداختند، اما خوشبختانه از هنگام طراحي و برگزاري دوره‌هاي روزنامه‌نگاري از تابستان 81 با مشاركت اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي، نسل جديدي از جوانان علاقه‌مند با ديدن دوره‌هاي تخصصي توانستند تحولي در كيفيت و كميت نشريات به وجود آورند و با حضور خود در نشريات مختلف در برخي مواقع نيز به مقام‌هاي قابل توجهي دست يافتند.
3ـ بهره‌گيري از نيروهاي كم توقع و تازه كار؛
بسياري از نشريات به علت مشكلات مالي به استفاده از نيروهاي تازه كار و در نتيجه كم توقع روي مي آورند، متأسفانه تجربه نشان داده نشريه‌اي كه حتي توان مالي و امكانات بالايي داشته نيز به استفاده از اين نوع نيرو روي مي‌آورد، زيرا نيروهاي باتجربه توقعات بالايي داشته و با فضا و مسئولان و نوع كار آشنا هستند.

* عدم امنيت شغلي و مالي
عدم امنيت شغلي و مالي از معضلات همه در عرصه كار خبري است كه خود جاي تأمل بسيار دارد و همت مسئولان را مي‌طلبد.
اين مشكل خود پيامدهاي مختلفي دارد كه به بعضي از آنها اشاره مي‌شود:
1ـ عدم ثبات شغلي يكي از معضلات و آسيب‌هاي بزرگ مطبوعات محلي است، تقريباً هيچ خبرنگاري در حوزه مطبوعات محلي، استخدام رسمي نيست و كمتر كسي در اين نشريات حتي سابقه حضور پنج ساله را دارد مگر اينكه در آن نشريه يك رابطه سببي داشته باشند يا مدير مسئول يا صاحب امتياز آن باشند.
اكثر كساني كه در حيطه مطبوعات از امنيت شغلي برخوردار هستند، در خبرگزاري‌ها و يا مطبوعات سراسري فعاليت دارند.
2ـ نبودن بيمه و درآمد پايين مشكلي ديگر است، بسياري از نيروهاي مشغول به كار در كمال تأسف حتي بيمه هم نيستند و حقوق‌ ناچيزي مي‌گيرند، تقريباً تمام افراد و خبرنگاران مشغول در هفته نامه‌ها حتي حقوقي در حد حداقل قانون كار هم نمي‌گيرند.
همانطور كه مشاهده مي‌شود در آسيب مربوط به عدم امنيت شغلي نيز، عوامل مالي بيشترين نقش را بازي مي‌كنند و نشريات سعي دارند از نيروهاي تازه كار و موقت استفاده كنند تا مجبور نباشند به قانون كار، بيمه و ... تن دهند.

* عدم اعتقاد به تبليغات در منطقه
تبليغات به عنوان اصلي‌ترين منبع درآمد هر نشريه‌اي (به جز برخي از نشريات تخصصي و يا با دوره انتشار ماهنامه و فصلنامه) به حساب مي‌آيند و پايه اصلي گذران حيات نشريه را هستند، با اين حال عدم اعتقاد به تبليغات در كشورهاي جهان سوم، ضعف بخش خصوصي، بي‌علاقگي و بي‌اعتمادي بخش خصوصي و سرمايه‌داران به اين مهم، سبب فقر هر چه بيشتر رسانه‌ها و مطبوعات مي‌شود.

* ارتباط ناسالم مطبوعات محلي با برخي سازمان‌ها
ارتباط ناسالم مطبوعات محلي با برخي سازمان‌ها از ديگر آفت‌هايي است كه گريبانگير مطبوعات محلي شده و مشكلاتي را به وجود آورده است.
1ـ ارتباط با سازمان‌ها به علت روابط؛
برخي مطبوعات محلي با سازمان‌ها (به ويژه سازمان‌هاي دولتي) به علت رابطه دوستي با مهره كليدي سازمان مانند رئيس و مدير عامل و رئيس روابط عمومي و ... به چاپ رپرتاژ يا آگهي دست مي‌زنند.
2ـ ارتباط با سازمان‌ها به علت تملق؛
متأسفانه برخي مطبوعات با پررنگ كردن اخبار معمولي و بسط دادن آنها و يا با بزرگ كردن مسئول سازمان مربوطه، دست به تملق و اغراق مي‌زنند تا بتوانند آگهي يا رپرتاژي از نهاد يا سازمان مربوطه دريافت كنند.
آسيب مذكور نيز به مسائل مادي و مالي بازمي‌گردد،‌ اين آسيب‌ها در كنار مسائل مالي بسياري از مسائل و مشكلات و در نهايت افت كيفيت مطبوعات محلي را رقم مي‌زند.
در برخي از سازمان‌ها ملاك دادن آگهي يا رپرتاژ، نه كيفيت و تيراژ و استفاده نشريه از نيروي متخصص است بلكه تملق و روابط حرف اول را مي‌زند كه اين عمل ديگر نشريات را نيز به سوي فرهنگ تملق و روابط غيرحرفه‌اي سوق مي‌دهد.

* فرهنگ تملق و نداشتن تحمل انتقاد در بين مسئولان
بسياري از مسئولان، به مطبوعات نگاهي تحكم آميز و انتظاراتي غيرواقعي و غيرحرفه‌اي دارند، اگر مسئولان تحمل انتقاد را نداشته باشند، بسيار سريع مواضع هجومي گرفته و نشريه را تهديد و تحريم مي‌كنند.
آنها در بسياري از مواقع با كم انصافي پوشش‌هاي خبري نشريات را ناديده گرفته و با نخستين انتقاد و اعتراض كل نشريه را زيرسئوال مي‌برند.
اين آسيب سبب ترس و خودسانسوري نشريات شده و آنها را از انتقاد سازنده دور مي‌كند و به سبب اينكه مسائل مالي دغدغه اصلي نشريات است، در بسياري از مواقع به همسويي اجباري نشريه و كوتاه آمدن آن منجر مي‌شود.

* عدم مخاطب شناسي
مخاطب شناسي در علوم انساني و حتي در دنياي تجارت، توليد و صنعت به عنوان علمي مدرن جاي خود را باز كرده است، در هر رشته‌اي نياز به شناخت مخاطب و علايق و سلايق وي از اهم واجبات است.
در دنياي رسانه نيز اصولاً تمام توليدات و چاپ‌ها براي جلب رضايت مشتري و اقناع و ارضاي نيازهاي مخاطب صورت مي‌گيرد اما در حيطه مطبوعات حرفه‌اي و به ويژه محلي هيچ گونه تحقيقي در حوزه نيازسنجي و مخاطب شناسي انجام نشده است.
تقريباً هيچ يك از مطبوعات محلي موضوعي به نام مخاطب شناسي در دستور كار خود ندارند و حتي به جرأت مي‌توان گفت كه حتي به آن فكر هم نمي‌كنند.
مطبوعات محلي نمي‌دانند براي كه و چه كساني مي‌نويسند و چه تيپ، طبقه و جنس خواننده و مخاطب حاصل كار آن هستند، آنها نمي‌دانند مخاطبشان چه نيازها و علايقي دارد و از كدام مطالب، عكس ها و ... آنها لذت مي‌برند و به كدام ستون و صفحه‌اي توجه كمتر يا بيشتري نشان مي‌دهند.
در حالي كه با اندكي توجه به امر مخاطب‌شناسي، مطبوعات محلي مي‌توانند سطح كيفي كار خويش را فراتر برده و به ارضاي نيازهاي مناسب‌تر مخاطبان خود دست زنند و در نهايت موجب رضايت بيشتر خوانندگان و در نتيجه افزايش فروش شوند اما فروش بالا در دستور كار نشريات قرار ندارد و واضح است كه در چنين شرايطي مخاطب شناسي نيز اهميتي براي چنين سيستمي ندارد.
با اندكي تأمل در آسيب‌هاي فوق به اين نتيجه مي‌رسيم كه بخش بزرگي از موارد بالا به مشكلات مالي بازمي‌گردد.
مدير مسئول قصد درآمدزايي بيشتر دارد، از اين رو دست به تصميم غيرحرفه‌اي مي‌زند.
تشويق خبرنگار و سوق دادن وي به گرفتن آگهي و رپرتاژ، ضربه بزرگي به كيفيت مطبوعات محلي وارد و نشريه را تبديل به دلالي مي‌كند كه در بين سازمان‌ها در حال رفت و آمد است.
خبرهايي از برخي مطبوعات موجود است كه تنها به پوشش اخبار سازمان‌ها و نهادهايي دست مي‌زنند كه حتماً آگهي يا رپرتاژ مي‌دهند و به هنگام آمدن دورنگار خبري، مدير مسئول در صورتي به خبرنگار خود اذن رفتن مي‌دهد كه از قبال آن آگهي براي نشريه جذب شود.
بهره‌گيري از نيروهاي كم توقع و تازه كار نيز در آسيب تخصص روزنامه‌نگاري، ريشه در مسائل مالي دارد.
نداشتن عكاس، دوربين، طراح، صفحه‌بند حرفه‌اي و متخصص نيز به ضعف مالي نشريات بازمي‌گردد.
عدم امنيت شغلي و مالي نيز رابطه‌اي مستقيم و تنگاتنگ با مسائل مالي دارد.
آسيب مربوط به عدم اعتقاد سرمايه‌داران به تبليغات نيز عاملي است كه سبب ضعف توان مالي مطبوعات محلي مي‌شود و آنها را به كارهاي غيرحرفه‌اي سوق مي‌دهد.
برخي نشريات به نشريه ارگان و سازماني خاص تبديل شده‌اند و با اندكي تحليل محتوا شاهديم كه در تعداد زيادي از نشريات، اخبار و در پي آن آگهي‌هاي سازماني خاص به طور مستمر چاپ مي‌شود و در مقابل هيچ نام و اثري از سازمان‌هاي ديگر نيست.
چاپ مرتب آگهي‌ها در نشرياتي با تعداد صفحات كم و با كيفيت نازل و آمار فروش تأسف‌بار و در نقطه متقابل غيبت همين آگهي‌ها در يك نشريه با كيفيت‌تر، با تعداد صفحات بالا و رعايت اصول حرفه‌اي بيشتر و تيراژ زياد، مهر تأييدي است بر وجود روابط مرئي و نامرئي و بدسليقگي برخي سازمان‌ها كه با رفتار خويش برخي نشريات را بدعادت مي‌كنند و به سوي غيرحرفه‌اي‌تر شدن و دور افتادن از رسالت اصلي سوق مي‌دهند.
وحشت از انتقاد و فرار از آن و علاقه به تملق و چاپلوسي كه در تاريخ گذشته و سيستم شاهنشاهي و ارباب و رعيتي ما ريشه دارد، مطبوعات محلي را براي اينكه حمايت‌هاي سازمان خاصي را از دست ندهند مجبور به خودسانسوري كرده و آنها را رسانه‌اي چاپلوس بار مي‌آورد.
بارها ديده شده كه نشريه‌اي به انتقاد از سازمان يا مديري پرداخته و در شماره يا شماره‌هاي بعدي با چرخشي 180 درجه‌اي به چاپ آگهي و بزرگنمايي آن سازمان يا مدير دست زده است.
نشريه به قدري با مشكلات داخلي و خارجي مواجه است كه فرصت مخاطب شناسي ندارد.
هيچ نشريه‌اي به كارهاي آماري دست نزده و تخصص و شناختي هم در اين زمينه ندارد، به جرئت مي‌توان گفت كه هيچ مطبوعات محلي از ميزان فروش در مناطق مختلف تبريز و يا شهرستان‌ها مطلع نيست تا بتواند شناخت بيشتري در مورد طبقات مخاطبان خود بيابد.
با تحليل محتواي 10 نشريه محلي (پنج روزنامه و پنج هفته‌نامه) به اين نتيجه رسيديم كه رابطه ميان تيترهاي اول و آگهي‌هاي مربوط به آن قابل اعتناست و در بيشتر موارد عكس‌هاي خبري مختص مدير بوده و به شكلي بزرگنمايي شده است.
چاپ عكس مسئول روابط عمومي يك سازمان و اعلام خبر با ذكر نام وي از نكات تأسف بار اين تحليل بود، عكس‌هاي امضادار تقريباً ناچيز بود و كمتر از 30 درصد نشريات، سرمقاله داشتند.
غيبت يادداشت‌ها و ستون‌هاي ثابت زياد بود، بين نوسان تعداد صفحات نشريات با آگهي‌گرايي نشريات ارتباط معناداري ديده شد.
بيش از 40 درصد اخبار نشريات، منبع خبري خود را معرفي نكرده‌اند، مقاله‌هاي امضادار كم و تقريباً نصف به نصف مقاله‌هاي چاپ شده داراي امضا بود.
تحليل و تفسير، سهم ناچيزي از مطالب را به خود اختصاص داده، مصاحبه‌ها ناچيز و بيشتر با رويكرد جذب آگهي صورت گرفته، اكثر نشريات صفحه ويژه و مناسبتي نداشته و تعداد ناچيزي از آنها از صفحه تركي استفاده كرده‌اند.
قيمت تمام نشريات مورد مطالعه 100 تومان و 90 درصد آنها هشت صفحه اي بود، مطالب توليدي ناچيز و اخبار خبرگزاري در گام اول و روابط عمومي‌ها در گام دوم بخش اصلي اخبار نشريات را به خود اختصاص داده است.
برخي نشريات حتي بيش از 70 درصد مطالب خود را به مطالب ملي و 30 درصد آنها بخش قابل اعتناي صفحات خود را به مطالب محلي اختصاص داده‌اند.
مطبوعات محلي بايد رسالت و مخاطب اصلي خود را بشناسند و به كاركرد اصلي مطبوعات محلي پي ببرند، تمركز مطبوعات محلي در محدوده جغرافيايي خاص بزرگ‌ترين رسالت آنهاست كه بايد توجه ويژه‌اي به آن كنند.
مهم‌ترين ارزش خبري در مطبوعات محلي، ارزش مجاورت و نزديكي است، مدير مسئول و سردبير بايد خود را به جاي خواننده گذاشته و با سلايق وي آشنا شود و ببينيد كه يك خواننده چه پارامترهايي را براي خريد يك نشريه‌ محلي در نظر مي‌گيرد.
نبود تحقيقات در زمينه تحليل محتواي علمي در حوزه فني و تئوريك و عملي از ديگر آسيب‌هاست.
توجه و دقت بيشتر اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي در شرايط انتخاب مدير مسئول و حمايت از سازمان‌هاي مردم نهاد (NGO) براي آموزش‌هاي روزنامه‌نگاري و حمايت‌هاي مادي و معنوي از نشريات حرفه‌اي و ادامه برگزاري سمينارهاي آسيب شناسي مطبوعات محلي از جمله راهكارهاي ارتقاي سطح كيفي مطبوعات محلي است.
ترجيح ضوابط بر روابط و داشتن يك ديد گسترده‌تر در ميان سازمان‌ها و مديران، تشويق بخش خصوصي و سرمايه‌گذاران به اعتقاد و روي آوردن به تبليغات و ارتقاي سلايق مشتريان نيز از ديگر راهكارهايي است كه مي‌تواند مفيد واقع شود.
وابستگي و انعكاس مختص و محدود يك نشريه به يك سازمان و عدم امنيت شغلي و توقعات نا به جاي مدير مسئول سبب مي‌شود خبرنگار و كل ساختار نشريه از رسالت خويش دور شده و از كسوت يك كارگاه، منتقد و ناظر مسائل شهري و محلي دور افتد.
در پايان بار ديگر لازم است يادآوري كنيم كه مطبوعات محلي از مشكلات مالي و عدم مديريت‌هاي مناسب رنج مي‌برند و خط قرمزها و سانسورهاي درون سازماني و برون سازماني را متحمل مي‌كنند و در بسياري از مواقع به تقليد كردن از مطبوعات سراسري كشيده مي‌شوند، اين در حالي است كه بايد با رفع چنين مشكلاتي مطبوعات محلي را به رسالت اصلي خويش بازگردانيم.
مطبوعات محلي با بزرگنمايي و پررنگ كردن اخبار كوچك، محلي و توسعه، مي‌توانند به هويت بخشي محلي و ملي دست زنند و با بيان مشكلات منطقه‌اي و ارائه راهكار و تحليل مناسب موجب پيشرفت منطقه، تقويت فرهنگ بومي، ايجاد روحيه مثبت، كارايي بهتر مديران، هويت بخشي و ايجاد وحدت در ميان مخاطبان خود شده و اعتماد مخاطبان خود را جلب كنند.

گزارش از: ساسان نيك رفتار خياباني
خبرنگار آذربايجان شرقي
انتهاي پيام/ص
يکشنبه 27 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 183]