شهر سوخته؛ آزمايشگاهي بزرگ در بياباني كوچك

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: شهر سوخته؛ آزمايشگاهي بزرگ در بياباني كوچك
جام جم آنلاين: شهر سوخته در حدود 50 كيلومتري جنوب شهر زابل و در غرب جاده آسفالته زاهدان ــ زابل واقع شده است. يافته‌هاي باستان‌شناسان نشان مي‌دهد، شهر سوخته 151 هكتار وسعت دارد و شامل 5 بخش مسكوني واقع در شمال شرقي شهر سوخته، بخش‌هاي مركزي، منطقه صنعتي، بناهاي به يادماندني و گورستان است كه به صورت تپه‌هاي متوالي و به هم چسبيده واقع شده‌اند.

80 هكتار شهر سوخته بخش مسكوني بوده و تحقيقات نشان داده است، اين محوطه برخلاف اكنون كه محيط زيست كاملا بياباني دارد و فقط درختان گز در آنجا ديده مي‌شود، قبل از ميلاد منطقه‌اي بسيار سبز و خرم با پوشش گياهي متنوع بوده است. در واقع نتايج مطالعات باستان‌شناسي در شهر سوخته نشان مي‌دهد، شهر سوخته آزمايشگاهي بزرگ در بياباني كوچك است.

«وقتي نتايج مطالعات باستان‌شناسي در شهر سوخته در سطح ملي و بين‌المللي انتشار يابد، قطعا سيل كثيري از ايرانگردان و جهانگردان را به اينجا مي‌كشاند كه نمونه آن ميزان بازديدكننده در نوروز 87 است كه نسبت به تعطيلات نوروز 86 صددرصد افزايش داشته است.» اين حرف‌ها را مدير پايگاه شهر سوخته به خبرنگار ما مي‌گويد.

باستان‌شناسان دوره مطالعات باستان‌شناختي شهر سوخته را به 2 دوره قبل از انقلاب و بعد از انقلاب تقسيم‌بندي كرده‌اند كه در دوره قبل از انقلاب، حفاري‌ها از سوي اداره باستان‌شناسي وقت ايران و موسسه شرق‌شناسي ايتاليا به سرپرستي پروفسور مارتسو توزي از سال 1967 ميلادي آغاز شده و تا سال 1977 ميلادي نيز ادامه داشته است.

به گفته موسوي حاجي، بعد از انقلاب، وقفه‌اي طولاني در حفاري اين منطقه ايجاد مي‌شود كه سرانجام در سال 1377، مطالعات شهر سوخته به سرپرستي سيدمنصور سجادي و باستان‌شناسان ايراني آغاز و تاكنون ادامه دارد.
در حال حاضر هر سال در شهر سوخته كاوش‌هايي انجام مي‌شود.

وي مي‌افزايد: نتيجه مطالعاتي كه هيات ايراني و خارجي در قبل و بعد از انقلاب انجام داده‌اند، نشان مي‌دهد كه در شهر سوخته 4 دوره استقرار حيات وجود داشته است، اما اوج اعتبار و اقتدار آن به سال‌هاي 2500 تا 2800 قبل از ميلاد بازمي‌گردد.

وي افزود: در مطالعات شهرسوخته اين پرسش پيش مي‌آيد كه چرا در حدود 2 هزار سال قبل از ميلاد اين شهر متروكه شده است، كه براي اين پرسش پاسخ قطعي نداريم، اما دلايل مختلفي وجود دارد كه مي‌تواند در اين مورد دخيل باشد كه از جمله آن: 1ــ تغيير مسير رودخانه هيرمند و دور افتادن شهر سوخته از رودخانه هيرمند و انشعابات آن است، 2ــ احتمال دارد يك پديده فراگير سياسي كه تقريبا تمام شرق فلات ايران را در بر مي‌گرفته، موجب از بين رفتن اين شهر شده باشد، 3ــ احتمال ديگر اين كه چون در هزاره سوم قبل از ميلاد تجارت دريايي بسيار رونق گرفته بود و شهر سوخته هم از دريا و آب‌هاي آزاد فاصله زيادي داشت، نتوانسته آن طور كه شايسته است، در تجارت دريايي موفق باشد و به تدريج از بين رفته است، 4ــ در نتيجه مردم اين شهر به يك اقتصاد معيشتي ديگر روي آورده كه مبتني بر كوچنشيني، دامپروري و يا كشاورزي بوده است. او معتقد است اين مورد قوي‌تر از ساير موارد است، زيرا در بعد از 2 هزار سال قبل از ميلاد كه اين شهر متروكه شده، هيچ اثري از مردمان آن نداريم. موسوي حاجي ادامه مي‌دهد: شايد همين عدم شناسايي راز رد و نشان از مردمان اين شهر در بعد از 2 هزار سال قبل از ميلاد در اين بوده كه چون مردم شهر سوخته كشاورز و دامپرور بوده‌اند و اين نوع زندگي نيز سازهاي بلندي ندارد كه آثار آن براي ما باقي بماند، سازهاي كوچك و قابل انتقال زندگي كوچ‌نشيني و دامپروري آنها هم احتمالا در زير رسوبات رودخانه هيرمند، مدفون شده و از ديد باستان‌شناسان پنهان مانده است.

وي اظهار كرد: شهر سوخته اين قابليت را دارد كه جمع كثيري از دانشمندان و محققان در رشته‌هاي مختلف علوم را به حضور بپذيرد و مواد خام مطالعاتي را براي مطالعه موارد گوناگوني چون انسان‌شناسي فيزيكي،‌ انسان‌شناسي فرهنگي و علوم پزشكي، گياه باستان‌شناسي، جانور باستان‌شناسي، جامعه‌شناسي، دين، معماري و هنرهاي مستظرفه را در اختيار آنها قرار دهد.

وي ادامه داد: كشف نخستين چشم مصنوعي در شهر سوخته به وضوح حكايت از آن دارد كه اين شهر به هنگام حيات خود، در طول هزاره سوم و چهارم قبل از ميلاد يكي از بزرگترين مراكز شهرنشيني در خاورميانه بوده است.

وي گفت: همچنين كشف نخستين آثار مربوط به معرق‌كاري، كشف جمجمه‌اي كه روي آن جراحي انجام شده، كشف خط‌كش مدرج و انواع داده‌هاي گياهي مانند زيره كه جزو نخستين كشفيات دنياي باستان‌شناسي است نيز از جمله نتايج مطالعات در اين شهر است.

وي اضافه كرد: ترديدي نداريم كه مردم شهرسوخته از دانش، فنون و مهارت‌هاي بسيار برخوردار بوده و زندگي آرام و مرفهي داشته‌اند.

موسوي خاطرنشان كرد: زنان شهر سوخته نيز از آرايش و زيورآلات و لباس‌هاي فاخر و مناسب استفاده مي‌كرده‌اند.

وي افزود: من به عنوان مدير پايگاه مطالعات شهر سوخته اطمينان مي‌دهم اگر امكانات مطالعاتي لازم در اختيار اين پايگاه قرار بگيرد، اين شهر حرف‌هاي بسيار جديدي براي ارائه به ايرانيان و جهانيان داشته باشد.

زاهدان ــ شيوا سرگزي، خبرنگار جام‌جم
جمعه 25 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 201]